Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 5,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Каз.Морозова Электротехника и электроника
| 15.7.
ЭНЕРГИЯ ТИІМДІЛІГІ Әлемдік энергетикалық дағдарыс құрылыста жаңа ғылыми жəне эксперименталды бағыттардың пайда болуына, «энергияны тиімді пайдалану арқылы құру» тұжырымдамасына байланысты болды. Осындай ғимараттардың құрылысы энергетикалық ресурстарды үнемдеуге бағытталған архитектуралық жəне инженерлік шешімдерді пайдаланудан энергия үнемдеудің жалпы əсерін анықтау болып табылады. Соңғы жылдары энергетиканы тиімді пайдалану арқылы əртүрлі технологиялық мақсаттар үшін ғимараттар салу көлемі едəуір өсті жəне халықаралық тəжірибеде осындай ғимараттардың энергия тиімділігін жобалау жəне бағалау бойынша стандарттар, ережелер жəне басқа да нормативтік құжаттар əзірленді. Энергияны үнемдейтін ғимарат үй-жайларында микроклиматты қамтамасыз ету үшін энергияны тұтынуды барынша азайту мақсаттарына сəйкес келетін архитектуралық жəне инженерлік шешімдер жиынтығын қамтиды. Энергия үнемдеу — бұл стандарттар мен стандарттар талаптарына сəйкес келетін жоғары сапалы технологиялық параметрлерді сақтай отырып, отын-энергетикалық ресурстарды үнемдеу жəне оларға байланысты өнімдер мен қызметтерді өндіруге байланысты шығындар. Энергиямен қамтамасыз ету отын- энергетикалық ресурстарды тиімді пайдалануға жəне жаңартылатын энергия көздерінің экономикалық айналымына тартуға бағытталған заңды, ұйымдастырушылық, ғылыми, өндірістік, техникалық жəне экономикалық əдістермен шешіледі. 234 Ресейде энергия жəне ресурс үнемдеу мəселесі өте өзекті: Ресейдің энергетикалық сыйымдылығы Батыс Еуропа мен АҚШ елдерінің деңгейінен бірнеше есе жоғары, бұл өз кезегінде əлемдік нарықта ресейлік бизнестің бəсекеге қабілеттілігіне теріс əсер етеді. Энергия мен ресурс үнемдеу мəселесі екі компоненттен тұрады: бір жағынан, энергия өндірушілері өндіріс тиімділігін арттыру міндетін қойып отыр, ал екінші жағынан энергия тұтынушылары заманауи энергия үнемдейтін технологияларды енгізу арқылы оны ұтымды пайдалануды қажет етеді. Энергияны үнемдеу тұтынушыларға энергияны шектеуді білдірмейді. Энергия үнемдеу бағдарламаларының мақсаты - тұтынуды оңтайландыру жəне электр энергиясының қажетсіз шығындарын жою. Мамандардың пікірінше, энергияны тұтыну орташа алғанда төмендеуі мүмкін: күнделікті өмірде - 34% -ға; шағын тұтынушылар үшін - 22%; көлікте - 24%; өнеркəсіпте - 13 ... 33%. Тұрмыста тұтынылатын барлық электр энергиясының 79% -ы үй-жайларды жылытуға, 15% жылу процестеріне жұмсалады (жылыту, тамақ пісіру жəне т.б.), 5% -ы тұрмыстық техниканы, 1% - жарықтандыру, радио жəне теледидар жабдығына жұмсалады. Тұрмыстағы электр энергиясына барлық қажетті энергияның 9,10% тиесілі. Тұрмыстық электр аспаптарын пайдаланған кезде энергияны үнемдеу нұсқалары шектеулі (бұл жылу жəне ыстық сумен салыстырғанда), бұл энергияны салыстырмалы түрде қымбат етеді. Жетілдірілген жарықтандыру құралдарын пайдалану (энергияны үнемдейтін шамдар, жарықтандыру жүйесі) электр энергиясының 60% дейін үнемдеуге мүмкіндік береді. Жарықтандыруды үнемді пайдалану шарты - жарықтандыру мен орнатылған жарықтандыру жабдығына қажеттіліктің сəйкестігін жоспарлау. 05.04.2003 жылғы № 42-ФЗ "Энергияны үнемдеу туралы" Федералдық заңға сəйкес əрбір электр қондырғысына қатысты электр энергиясын үнемдеу үшін өнеркəсіптік кəсіпорындарда шаралар əзірлеу керек. Ең алдымен бұл электр қозғалтқышы бар электромеханикалық құрылғыларға жатады, олардың басты элементі электр қозғалтқышы болып табылады. 235 Әлемде өндірілген барлық электр энергиясының жартысынан көбі жұмыс машиналары, механизмдері, көлік құралдарының электр жетектерінде электр қозғалтқыштары пайдаланатыны белгілі. Сондықтан, электр жетектеріндегі электр энергиясын үнемдеу жөніндегі шаралар өте маңызды: ■ энергия үнемдеу міндеттері тек электр машиналарын пайдалану кезінде ғана емес, сондай-ақ оларды жобалау кезінде оңтайлы шешімді талап етеді; ■ энергия үнемдеу мəселесін шешуге фазада кернеуден асатын жеткізу желісінде реактивті ағымдарды құрайтын синхронды қозғалтқыштарды пайдалану ықпал етеді. Нəтижесінде желі ағымдық реактивті (индуктивті) компоненттен түсіріледі, желінің осы бөлігіндегі қуат коэффициенті артады, бұл осы желідегі ағымды азайтуға жəне соның салдарынан энергияны үнемдеуге əкеледі. Осындай мақсаттар желіде синхронды компенсаторларды қосу арқылы жүзеге асырылады; ■ энергияны үнемдеу экономикалық ғана емес, электр энергиясын өндірумен байланысты экологиялық проблемаларды да шешуге бағытталған; ■ энергия үнемдеу мəселелері өте маңызды болып табылады, өйткені көптеген жағдайларда энергияны үнемдеу - бұл жаңа қуаттарды салудың ең арзан баламасы жəне, тиісінше, бюджетке бірнеше миллиардтан астам шығындар; Энергия үнемдеу - тұрғын үй-коммуналдық реформалардың маңызды бөлігі. Энергияны үнемдеудің шешуші факторы отын-энергетикалық ресурстар мен суды тұтынуды реттейтін метрмен əртүрлі мақсаттарда объектілерді жабдықтау болып табылады. Бұл міндетті өте қысқа уақыт ішінде шешуге тек ұйымдасқан жəне тиімді жұмыс істейтін жүйе болған жағдайда ғана мүмкін болады. Бұл жүйенің негізіне барлық ғимараттарды олардың бағыныштылығына байланысты санаттарға бөліну салынған. Бастапқы кезеңде ғимараттардың кез-келген категорияларына жауапты барлық ұйымдар қазірдің өзінде метрмен жабдықталған қанша ғимарат жəне қандай нəтижелер алынады. Сонымен қатар ғимараттардың əр санаты үшін қанша метрді бөлек орнату керектігі туралы нақты ақпарат қажет. Отын-энергетикалық кешеннің негізгі міндеті тұтынушыларды энергияны өндіру мен тасымалдаудың төмен шығындарымен отынмен, жылу жəне электр энергиясымен тиісті сапада тұрақты жəне сенімді жеткізу болып табылады. 236 Бұған техникалық, ұйымдастырушылық жəне қаржылық сипаттағы мəселелерді шешу арқылы қол жеткізіледі. Ыстық су жүйелерінде жылу мен судың үлкен ағымы байқалады. Жаңадан салынған үйлерде əр пəтерге ыстық жəне суық суды есептеу қондырғыларын орнатады. Орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйелері, жылу өткізбейтін, антивирусқа қарсы жəне су өткізбейтін жабындармен қамтамасыз етілмеген негізгі жəне таратушы жылу желілерінің ресурстық тозуы бар. Жоғары өндірістік шығындар бүгінде ғимараттар мен құрылыстардың құрылыстарында, жылумен жабдықтаудың дəстүрлі емес көздерін іздейді, бұл пайдалану процесінде шығындарды барынша азайтуға, ең алдымен, энергия ресурстарын тұтынуды азайтуға жəне инженерлік коммуникациялардың қызмет мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді. Тұрғын үй құрылысында мұндай көздер болуы мүмкін: бес қабаттан жоғары үйлерді салғанда - жылу жəне ыстық сумен қамтамасыз ету жүйесі; бес қабаттан жоғары - төселген жəне қазандықтар. «Ресейдің 2020 жылға дейінгі энергетикалық стратегиясына» сəйкес мақсатты мемлекеттік саясат арқылы энергия тұтынушыларын энергияны үнемдеуге арналған инвентаризацияға қызығушылық, осы салаға инвестиция салу үшін тартымды жағдайлар жасау, ықтимал қаржылық жəне экономикалық тəуекелдерді азайту. Бүгінгі күні энергия өндірушілер мен энергияны тұтынушылар энергия үнемдеуге қызығушылығын арттыру үшін аймақтық заңдарды қабылдау қажет. Оларды іске асыру қалалық бюджетте энергия үнемдеу бағдарламасын жүзеге асыруға арналған мақсатты қаражатты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде жылу энергиясын өндіруге жұмсалатын шығындарды төмендетуге, тарифтердің төмендеуіне əкеліп соғады жəне тұтынушыларға жылу, су жəне газды төлеу шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. |