Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»
ТРАНСФОРМАТОРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
жүктеу/скачать 5,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Каз.Морозова Электротехника и электроника
| 5.2.
ТРАНСФОРМАТОРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ Трансформатордың құрылымдық орындалуы оның міндеті мен қолдану облысына байланысты. Трансформатор екі немесе бірнеше орам орналасқан тұйық магнитті сым орналасқан. Радиотехникалық схемаларда пайдаланылатын аз қуатты жоғары жиілікті трансформаторларда магнит өткізгіш қызметін ауа ортасы атқара алады. Магнит өткізгіш магниттік жұмсақ материалдан – магниттелу ілмегі төмен трансформаторлық болаттан жасайды, ал құйынды тоққа жоғалтуларды азайту үшін магнит өткізгіш материалына оның электрлі кедергісін жоғарылатарын кремний қоспасын енгізеді. Магнит өткізгішті қалыңдығы 0,35...0,50 мм, бір бірінен жылуға төзімді лакпен немесе арнайы қағазбен оқшауланған электротехникалық болаттың жеке табақтарынан жинайды. Мұндай құрылым құйынды тоқтарды айтарлықтай бəсеңдетуге жəне соңынға ПӘК арттыруға мүмкіндік береді. Өзекті жəне құрышты түрлі трансформаторлар болады. Бұғау деп аталатын магнит өткізгіштің жоғарғы бөлігін саптамадан кейін катушкалар (орамдар) өзегіне бекітеді. Өзектер мен бұғауды жіктерінде ауа өткізетін тесіктерді болдырмау үшін, тікелей өте тығыз жалғайды. Аз қуатты трансформаторларда кеңінен сақиналы магнит өткізгіштер пайдаланылады. Мұндай магнит өткізгіштерде ауа саңылауы жоқ, сондықтан таралудың магнитті ағыны аз. Трансформаторлар орамдарын мыс немесе алюминий сымнан жасайды жəне бір немесе бірнеше өзекте бір бірінің жанында немесе бірінің астына бірін орналастырады. Соңғы жағдайда өзекке тікелей төмен кернеу орамы жанасады, ал оның үстінен жоғары кернеу орамы орналастырылады. Орамдар металлы ұзақ уақыт ішінде өзгертуге ұшырамаған. Электролиздік болаттың төмен үлесті электр кедергісі, өңдеудің (ораудың, дəнекерлеудің) қарапайымдылығы, тоттануға қатысты қанағаттанарлық төзімділік жəне жеткілікті механикалық беріктігі оны бір қатар он жылдықтар ішінде трансформаторлар орамдары үшін жалғыз материал етті. Осыған қарамастан, мыс кендерінің салыстырмалы аз əлемдік табиғи қоры мысты басқа металдармен алмастыру жолдарын іздеуге итермеледі, ең алдымен, табиғатта кеңірек таралған алюминиймен. 79 Қазіргі уақытта қуаттылығы қоса алғанда 16000 кВ • А дейін жалпы мақсаттағы трансформаторлардың барлық жаңа сериялары алюминий орамлармен жобаланады. Трансформатор қалқанында оның номинал – ең жоғары жəне ең төмен мəндері көрсетіледі. Одан басқа, қалқанда оның толық номинал қуаты, толық номинал қуаттағы тоқтар, жиілік, фазалар саны, қосылу схемасы, жұмыс режимі жəне салқындату тəсілі көрсетілуі тиіс. Қуат беру желісінің кернеуі бұралатын трансформатор орамын бастапқы, ал жүктеме қосылатын орамды – қосалқы деп атайды. Білікте айналымдарының саны əр түрлі бірнеше қосалқы орамдар орналастырылуы мүмкін, ол мəні əр түрлі қосалқы кернеулерді алуға мүмкіндік береді. Трансформатор орамдардағы тоқтар есебінен жұмыс істеген кезде, сонымен қатар, магнит өткізгіш пен құйынды тоқтардың қайта магниттелуі салдарынан жылу бөлінеді. Ауамен салқындату жеткілікті, қуаты аз трансформаторлар құрғақ (С) деп аталады. Олар жабық жайларда орнату үшін 1 600 кВ • А (қоса алғанда) дейінгің қуаттылықпен жасалады. Қуатты трансформаторларда (6300 кВ • А дейін) маймен салқындату (М) қолданлады; орамдары бар магнит өткізгіш минералды (трансформаторлық) майға толтырылған бакта орналастырылады. Май конвекция немесе мəжбүрлі айналу есебінен жылуды бұрып қана қоймай, жақсы бейөткізгіш (оқшаулағыш) болып табылады. Май трансформаторлары жұмыста сенімді жəне қуаты бірдей құрғақ трансформаторлармен салыстырғанда көлемі мен салмағы азырақ болады. Температура өзгерген кезде май көлемі өзгереді. Температура жоғарылаған кезде май артығын кеңейткіш жұтады, ал май төмендеген кезде олар кеңейткіштен қайта негізгі бак ішіне қайтады. Трансформатор қуаты 10000 кВ • А жəне артық болған кезде ауа үрлеумен (Д) маймен салқындату қолданылады. Радиаторлар беттерін үрлеу жылу берілісін 50% жəне артық ұлғайтуға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта трансформаторлар желдеткіштер арқылы үрлеп салқындату жүйесімен жабдықталады. Мəжбүрлі айналумен (Ц) маймен салқындату жылуды бұруды айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді. Май трансформаторының багына ыстық майды ауа немесе су салқындатқышы арқылы өткізетін ортадан тепкіш сорғыны қосады. Қуаты 63 МВ • А жəне 80 артық трансформаторларда екі салқындату жүйесі (ДЦ) пайдаланылады. Сұйық жанғыш емес бейөткізгіш совтолмен салқындатуы бар трансформаторлар (Н) қуаты 2 500 кВ • Адейін (қоса алғанда) жасалады. Трансформаторлар түрлерінің шартты белгіленуі келесіні білдіретін əріптерден тұрады: Алғашқы əріптері: О — бір фазалы; Т — үш фазалы. Соңғы əріптері: Н — жүктемедегі кернеуді реттеу құрылғысы бар бір орамды орындау (РПН); Р – төмен кернеулі жарылған орамы бар трансформатор; Т – үш орамды трансформатор; М, Д, ДЦ, С – трансформаторлардық салқындату жүйесі. Трансформаторды желіге қосудың маңызды параметрлері оның орамдарының тобы жəне қосу схемасы болып табылады. Электрлі станцияларда жəне аралық станцияларда ең кеңінен екі орамды трансформаторлардың келесідей схемалары мен қосылу схемалары таралды: Y/Y н — 12шығарылған бейтараптамасымен «жұлдыз»-«жұлдыз»; «жұлдыз»-«үшбұрыш» Y/∆ — 11; шығарылған бейтараптамасы бар «жұлдыз»-«үшбұрыш» Y н /∆ — 11. Үш орамды трансформаторларда жиі шығарылған бейтараптамалармен «жұлдыз»-«жұлдыз» - «үшбұрыш» Y/Y н /∆ — 11, 12 қосылулары қолданылады. жүктеу/скачать 5,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|