Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 5,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Каз.Морозова Электротехника и электроника
| 8.5.
ЗӘКІР РЕАКЦИЯСЫ Машинадағы магнит ағыны тоқ өтетін барлық орамдармен түзіледі. Бос жүріс режимінде генератор зəкірінің орамы бойымен тоқ өтпейді, ал қозғалтқыштың зəкірінің орамымен мəні шамалы бос жүріс тоғы өтеді. Сондықтан машинада тек полюстердің осьтік сызығына қатысты симметриялы, қозу орамымен түзілетін негізгі магнит ағыны Ф бар. Қылшақтар зəкір орамының өткізгіштерінің жанында орналасқан, олардан қылшақтар осы сəтте жалғанған коллекторлық пластиналарға аралық шықпалары шығады. Барабан зəкірі бар машина кеңістігінде қылшақтар полюстердің осьтері бойында орналасқан. Қылшақтардың осылай орналасуы геометриялық нейтралды орналасу деп аталады, яғни зəкірдің центрі арқылы өтетін желілерге жəне негізгі ағынмен индукцияланатын ЭҚК нөлге тең орам өткізгіштері нөлге тең. Геометриялық нейтраль полюстердің осьтік сызықтарына перпендикуляр. Генератор зəкірінің орамына жүктеме R H жалғанса немесе қозғалтқыштың білігіне тежегіш момент əсер етсе, орам бойымен зəкір тоғы 1 я өтеді, ол зəкірдің магнит ағынын Ф я түзеді. Зəкірдің магнит ағыны қылшақтар орналасқан сызықпен бағытталады. Егер қылшақтар геометриялық нейтралдыорналасса, онда зəкір ағыны негізгі магнит ағынына перпендикуляр орналасады жəне сондықтан көлденең магнит ағыны деп аталады. Зəкірдің магнит ағынының негізгі магнит ағынына əсері зәкір реакциясы деп аталады. 132 Оның салдарынан машина саңылауындағы магнит индукция одан сайын бірқалыпсыз болады. Магниттік индукциясы жоғары нүктелерде тұрған зəкір өткізгіштерінде үлкен ЭҚК индукцияланады, бұл коллектордың көрші пластиналары арасындағы потенциал айырмасының ұлғаюына жəне коллекторда ұшқына пайда болуына əкеледі. Кейде электр доғасы барлық коллекторды жабады, «дөңгелек от» түзеді, бұл ұшқындаудың əлеуетті себебі болып табылады. Көп жағдайда зəкірдің реакциясы - жағымсыз құбылыс, ол негізгі магнит өрісін бұрмалап, машинаның жұмыс істеу жағдайларын нашарлатады, сондықтан оларды құрастыру кезінде оның əсерін азайту шаралары қарастырылады. Қылшақарды физикалық нейтральге жылжытып, зəкір реакциясының теріс əсерін азайтуға болады. Қылшақтарды генератордың жанынан зəкірдің айналу бағытымен, ал қозғалтқышта - керісінше, айналуға қарсы бағытта жылжытады. Дайын машинаны шығарған кезде оның қандай да ұшқындалуын болдырмайтын қараңғы коммутацияны баптайды. Бірақ машинаны пайдалану кезінде коллектор мен қылшақтар тозған сайын, ұшқындай пайда болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда ол елеулі жəне қауіпті болуы мүмкін, онда ұшқындау себептерін анықтау жəне жою үшін машинаны тоқтату керек. Коллектордағы ұшқындалуға əкелетін себебптерге механикалық жəне коммутациялық себептерді жатқызуға болады: ■ механикалық ұшқындау себептері — қылшақтардың коллекторға əлсіз қысылуы, коллектордың соғылуы, оның эллиптикалығы немесе тегіс емес беті, коллектор бетінің ластануы, мыс пластиналар үстінен миканитті оқшауланудың шығуы, траверсаның, сұққылардың, қылшақ ұстағыштардың тығыз жабылмауы, сондай-ақ қылшақ пен коллектор арасындағы электр контактіні бұзатын басқа себептер; ■ ұшқындаудың коммутациялық себептері зəкір орамасының секцияларының бір параллель тармақтан екіншісіне өтуіне байланысты машини болатын физикалық процесстер кезінде туындайды. Кейде ұшқында бір топ себептер жинағынан туындайы. Ұшқындау себептерін анықтауды механикалық себептерден бастау керек, себебі оларды коллектор мен қылшақ құрылғының күйін тексеру арқылы анықтауға болады. Коммутациялық себебптерді анықтау жəне жою қиынырақ. Ұшқындау машинаның жұмыс істейтін ортасының химиялық жағдайының өзгеруіне байланысты. Сонымен қатар ұшқындау кенеттен пайда болып, тіпті уақыт аралығында өзгеруі мүмкін. |