Научная библиотек

зюктердщ табыстарынын эр турл1 болуы, байлар мен кедейлердан ем1р 
суру денгейлершш эр турл1 болуы. Осыган орай адамдар кайсыбдр каты- 
наста жогаргы ж ж ке жатады, эдетте баска да параметрлер бойынша да 
сол Ж
1
кте немесе кертсгаше болады. Жогары экономикалык жжтвд 
эк!лдер1 бхрден жогары саяси жэне кеаби жхктердщ катарына жатады. 
Мулщиздер, эдетте, азаматтык кукыгынан айырылады жэне кеаби иерар- 
хиянын теменп ж ш не орналасады. Элеум етак мобильджтщ жалпы 
ережеа осындай.
П. Сорокин элеуметпк мобильдокп де елеуметпк стратификация 
сиякгы табиги жэне сезаз болатын кубылыс деп карайды. Элеуметпк 
мобилыпк елеуметпк стратификация непзшде ем1р суреда.
П. Сорокин А К Д
1
-та жумыс 1стей ж урт, эмпириялык елеуметгануды 
такырыбынын усактыгы ушш жене онын кен элеуметпк проблемаларды 
камтудагы орашолактыгы ушш сынады. Сонымен б«рге «элеуметпк орын 
ауысу», елеуметпк курылымдар мен ж1ктер женшде эмпириялык зерт- 
теулер журпзе отырып, П. Сорокин оларды кен элеуметпк курылымдар- 
га жаткызуга жэне когамдагы козгалысты бул курылымдардын кызмет 
жасауымен байланысты карауга умтылды. П. Сорокин элеуметпк меке- 
мелерд! елеуметпк курылымдардын бхр! деп есептейд!, сондыктан да 
элеуметак жумыска мёктептщ, бюрократиянын, армиянын, ишркеущн 
жэне т.б. уйымдардын калай эсер ететшдтне онын кещл аударуы кез- 
дейсок емес ед
1
. П. Сорокин — Ёр
1
елеуметтанымдык тужырымдамалар- 
дын авторы репнде белгш болган галым. Осы тужырымдамалардын кеме- 
пмен ол дуниедеп езгер1стерд1 туещщруге талпынды. Булардын 61 р1 — 
елеуметак-медени динамика тужырымдамасы. Еаашша — когамнын инте- 
гралдык (тутастыкка) жакындау туршш тужырымдамасы. Бфшиисшщ 
шенбер1нде ол тарихи процесп мэдениеттертиптершщ козгалысы репнде 
карастырады да, олардын эркайсысын белгш б!р тутастык деп есептейш. 
П. Сорокин мундай непзп типтердш ушеуш атап керсетедь Олар: се
31
м- 
дш к, акылга конымды пайымдылык, идеал испк. Булардын бф Ьш ва шын- 
дыкты пкелей сез!мдшкпен кабылдаудын басымдылыгымен сипаттала- 
ды, екшипа акылга конымды, пайдалы ойлардын устемдшпмен, ал ушш- 
шю1 — сез1мталдыктын (интуициянын) басымдыгымен сипатталады. Мэде- 
ниетпн бул турлершш еркайсысы дамуда болады да, дамудын ер турл) 
кезещнде адамзат когамымен бхрге жасасады.
П. Сорокинн 1Н елеуметак-медени, динамикалык тужырымдамасы — 
елеуметак езгер1стердщ болу кезендер1 мен козгаушы куштерш жене 
олардын когамдагы диалектикасын тапдауга арналган алгашкы ерекет- 
тершщ б|р| болды. Ал енш, когамнын тутастыгы туралы теориясына 
келенн болсак, мунда ол келешекпн ез!НД1К нускасын усынуга умтылды.
112

Бул теория когамдык ем
1
рдш ер турл! уйымдары мен жуйелершш езара 
байланысын тусшуге жене булардын еркайсысынын жаксы жепспктерш 
адамзат муддесше пайдалануга деген нактылы шындык турш деп кезка- 
растар арасындагы негурлым алдынгы катарлы теория болды. Адамзат 
когамынын шынайы жепспктер1 женшдеп будан баска да айткандары- 
нын бйркатары П. Сорокины!н кезкарасынын дурыстыгын керсетп. Атап 
айтсак, бул — мешшк пен саяси курылымнын кеп турлшхп, енбек пен 
экономикалык терттт1 ынталандыру, жоспарлау тес)лдер1 жене т.б. 
женшдеп меселелер. Калай дегенмен де, адамзат кептеген киыншылык- 
гарга ушыраса да, баяу болса да интеграция жолымен алга жылжуда.
Элеуметтанымдык тужырымдамалардын б|р! — шиелешс теориясы. 
Бул теорияны немю елеуметтанушысы Г. Зиммель 

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: