Научная библиотек


рден-бф кызыкты жэне табысты  агымы символдык интеракционизм болып табылады. Бул агымды непз-  деген — Америка галымыДж. Мид ( 1863



Pdf көрінісі
бет116/343
Дата10.01.2023
өлшемі14,83 Mb.
#165260
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   343
Байланысты:
bsattarov t dkenov m leumettanu

1
рден-бф кызыкты жэне табысты 
агымы символдык интеракционизм болып табылады. Бул агымды непз- 
деген — Америка галымыДж. Мид (
1863

1931
). Ол Ч. Дарвиннщ идеясы- 
мен рухтанып, арнайы адамзат эволюциясы теориясын жасауга тырысты. 
Ол ушхн ен алдымен |ргел! суракка жауап кайтару керек болды: адамнын 
жануарлардан айырмашылыгы неде, оны тулга ететш не? Онын ткф ж ж е, 
адамнын ерекшел!пн мшез-кулыктьщ непзп реттеуипа саналатын дамы- 
ган инстинктер жуйесшщ болмауы аныктайды. Сондыктан да адамнын 
символдарды ойлап табу жэне колдану кабтеп бар. Бул адамнын корша- 
ган ортага, саналы мшез-кулыкка жэне ез«н бакылауга саналы 
беЙ1М- 
делушдн нег
131
болып табылады.
Адам эрекетшщ басты сипаты — символдарды колдану. Дж. Мид элеу­
метпк эрекеттщ ею формасын немесе ек1 сатысын ажыратады: ишарат- 
тын (ымнын) кемег)мен адамнын карым-катынас жасау сатысы; жанама 
карым-катынас жасаудын символдык сатысы.
Ишарат (ым) аркылы карым-катынас жасау эрекеттщ кыскартылган 
тур» секщд! сипатталады, жекелеген ишараттардан эрекетп толык кал- 
пына келт1руге болады. Мшез-кулыкты уйлест
1
ру функциясын ез кузы- 
рына алган мундай турдеп ишараттарплдщ кейп1 сиякты болып кершед!.
Символдык жанама езара эрекетгер, ягни ен алдымен тьпшн кемепмен 
болатын езара ерекеттердщ сипатталуы былайша жузеге асады: а) кез 
келген индивилпен ка ры м - каты н аста б!рдей реакшяны тудырады; б) езж бас­
ка адамнын орнына койдырады; в) езше баска адамнын кез1мен карайлы.
Символдык жанама езара ерекеттщ 
пайда 
болуын Дж. Мид функиио- 
налдык аркылы тусшд1ред1, ягни адамдарда 
сен1МД1 турдеп 
инстинктердщ 
болмауы салдарынан олардын 
М
1
нез-кулыктарын 
уйлеенру кажетпп 
тур­
гысынан угындырады жене антропологиялык, 
ягни адамнын символдар­
ды жасау жене колдану кабшетхмен тусщщред!.
Манызды символдар, егер де булар топтардын игшшне айналса гана 
ездер
1
нщ уйлеспруш! функциясын орындай алады. «Ана», «еке», «жаксы», 
«жаман» жене т.б. угымдар езшщ естйту1мен жене ерекше маныздылы- 
гымен топтардын и гш п болып табылады, одан жеке адам осы манызды-
118


лыктарды алады. Адамнын когам мушеа болуы — онын топтык ерекетпн 
улплер! мен нормаларын менгеру децгешне байланысты.
«Манызды символ* угымы ен алдымен плге катысты айтылган, соны 
б!лд1ред1. Карым-катынастагы ерштестер ешкашан да бфдей тцще сейле- 
мейдк Сонын салдарынан кебше-кэп б1р1н-б1р1 тусшбейпн немесе кате 
тусйпспк жагдайлар пайда болады, бул езара ерекетгщ бузылуына екелш 
согады. Мундай бузылуларды (бурмалаулар) метакоммуникациялардын 
кемепмен тузетуге болады, ягни ерштестер карым-катынастар орнату 
процесшде колданган угымдарынын менш салыстырмалы жене ортак 
маныздылык жуйес! аркылы жузеге асыруы керек. Будан шыгатын коры- 
тынды: адам объектшерге катысты кызметп ез1 мен берген маныздылык- 
тардын непзшде юке асырады; маныздылыктын ез! елеуметпк езара 
ерекеттщ жемю болып табылады; маныздылыктар ездерше туаншрмелер 
мен жана аныктамалар беру аркылы пайда болады жене езгеред!.
Дж. Мидтщ пшршше, когам адамдардын жиынтыгы, сондыктан да 
индивид адамдармен езара ерекет ету карым-катынасын орнатканда жене 
езш-еза тус1ну! аркылы, ез ерекетхн жоспарлаганда ммшн устанымын, 
ммнщ кезкарасын непз етш алу керекттн карастырады, пайдалысын кол- 
дайды. Когамнын пайда болуын Дж. Мид, туптеп келгенде, физиология- 
лык себептер аркылы, ягнй белгш б(р кажеттшктердщ (муктаждыктар- 
дын) пайда болуы жене соларды канагаттандыру, ен алдымен тамакка 
жене ем1рд1 жалгастыру кажеттшктерш канагаттандыру кажеттшкте- 
ршщ пайда болуы аркылы туащпред!. Индивид физиологиялык жагынан 
езш канагаттандырганымен, калай болганда да баска адамдармен байла- 
ныс орнатады, соларга теуелд! болады.
Нактылы жене идеалды когамнын ем!рш сипаттаган Дж. Мид олар­
ды езара ерекеттщ кен келем! мен сапасы аркылы карастырады. Идеал­
дык когам нормалардын берше ортак болуы жене коммуникация проце­
с се бук^л адамзаттын араласуы аркылы сипатталады. Идеалдык когам­
нын пайда болуынын алгышарттарын ол дуниежузшк шаруашылыкгар 
байланысынын кенеюшщ, мемлекеттер арасындагы саяси одактардын 
калыптасуынын, дшнщ ембебаптыгынын кенеюшщ нетижес! деп тужы- 
рымлады. Сонымен катар Дж. Мид елеуметпк шиеленютердщ конструк­
ти в™ релш, сонын шшде енбек пен капитал арасындагы шиеленюп атап 
керсетп, енбек пен капиталдын шиелеша барысында ундер1 шыкпай, 
беделден айрылган, когам ел1 мойындамаган жене езшщ таптыгын кал­
пына келтхру ушш куресуш! канаушылар тобы кайтадан даусын кетере 
бастады. Сейтш, коммуникацияга тартылган елеуметпк субъекплердщ 
шенбер\ кенейД


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   343




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет