Научная библиотек
жүктеу/скачать 14,83 Mb. Pdf көрінісі
|
bsattarov t dkenov m leumettanu
| 1
ршип жагдайда: 1 ) сол социум ем!ршде мэдениеттщ рел! мен орны зерттелед!. Мундай зерттеудщ максаты — кайсыб 1 р елеуметпк-демогра- фиялык топтардын медени денгейш карастыру. Бул аса курдел 1 жэне келем1 жагынан ете аукымды зерттеу. Шындыгында, зерттеупл бул жаг дайда материалдык жэне рухани мэдениеттщ барлык турлерше талдау жасауы кажет болады, бул жерде эрбхр индивидтеп мэдениеттщ эр туршщ дамуынын б1ркелк1 болмауы онын мудделер1 мен бешмдшктерш, онын кэаби кызметшщ ерекшелюне байланыстыгын ескеруш кажет етедо. Сондыктан батыстык элеуметтану эдебиеттершде «саяси адам», «керкем адам», т.б. солар сиякты терминдер кеншен тараган. Мэдениеттщ бук 1 л гурш б|рдей менгеру ешкашан да болган емес. Сондыктан адамнын (не месе топтьщ) мэдени дамуынын интегративт1 керсетк!Ш1 шартты жэне салыстырмалы турде гана. Ек1нш1 жагдайда зерттеудщ непзп уш ас пекле 1 туралы айтуга болады: 1) мэдени коммуникация элементтершщ шла езара ерекеттер! зерттелед1. Осы тургьщан алганда, мэдениетп жасау, сактау, белу жене тутыну ара сындагы езара ерекет зерттеудщ пэш бола алады, сондай-ак осы элемент- 288 тердщ кез келгетщн баскаларымен аракатынасы да зерттеу пашне жа тады. Сонымен катар, кэспби немесе мэдениетп ез бетшше жасаушылар- дын тутынушылармен (мысалы, жазушы-окырман, идеолог-саяси эрекет- ке катысушылар, артист-керермен, т.б.), сынау-баскару органдарымен, т.б. езара карым-катынасын зерттеу кентараган. Осыган сэйкес осындай зерттеу пэщ мэдениетп сынаушы немесе тутынушы, ягни мэдени ком- муникациянын кез келген катысушысы бола алады; 2) мэдени коммуни- кациянын жогарьща аталган элементтершщ кез келгеншщ езге де когам дык жуйелермен (экономикалык, саяси, отбасы-турмыстык, экологиялык, керкемд1к жене т.б.) аракатынасы зерттедуа мумкш. Осы когамдык жуйе- лердщ «тушсер» жершде мэдениетп элеуметтанулык зерттеудщ ерекше- Л1КТ1 пэш — енщргс, отбасы, турмыс, демалыс, тэрбиелж кызмет жэне т.б. пайда болады; 3 ) кайсыб1р мэдениет турш тулганын, топтын немесе когамнын менгеру денгешн салыстырмалы турде зерттеуге болады, бул жагдайда олар зерттеу пэнше айналады (мысалы, адамгершшк, керкем шыгарма жэне мэдениетт1н баска турлерО. Зерттеудщ багьггы мен сипаты, элеуметтанушы колданатын куралдар кебше-кеи мэдениет элеуметтануынын пэнш дэл аныктауга байланысты. Кдз1рп зерттеуш1лерд1н назары, екшш ке орай, мэдениеттщ ез шло зан- дылыктарына емес, оган езге когамдык жуйелер ететш ыкпалга аудары- лып жур. Адам кызметшщ тур1 канша болса, мэдениеттщ де сонша тур 1 бар. Сондыктан элеуметтануда мэдениета зерттеуд1Н пэшн анык табу ерек ше манызды. Жогарьща аталган мэдениеттщ турлершде ортак зандылык- тар болуымен катар, олардын эркайсысына тэн ерекше зандылыктар да бар, мэдениеттщ накты бгр Турш зерттейт1Н адам осыларды ескеру! кажет. Сейтт, мэдениет элеуметтануы ез1не б 1 рнеше салыстырмалы турдеп дер- бес гылыми пэндерд! коскан, олар 6ф-б1р{мен байланыскан уш топка 61Р1ГУ1 мумкш: 1) непзшен материалдык мэдениетт1 зерттеуге багытталган элеумет танулык пэннщ тобы: а) материалдык ещпрю мэдениетшщ элеуметта нуы; б) турмыс мэдениет! элеуметтануы; в) физикалык мэдениет элеу меттануы; г) сексуалдык мэдениет элеуметтануы; 2) неизшен рухани мэдениетке жататын элеуметтанулык пэндер тобы: а) бшм беру элеуметтануы; б) гылым элеуметтануы; в) адамгершшк мэде ниет! элеуметтануы; г) дши мэдениет элеуметтануы; д) керкем мэдениет элеуметтануы; 3 ) материалдык жэне рухани мэдениетке, ягни вертикальны киылы- суга жататын элеуметтанулык пэн топтары: а) саяси мэдениет элеумет тануы; б) кукык мэдениет! элеуметтануы; в) экономикалык мэдениет 289 180-19 элеуметтануы; г) эстетикалык мэдениет элеуметтануы; д) экологиялык мэдениет элеуметтануы. Элбетте, зерттеуцл мунын берш камтуы тштен мумюн емес, ол ушш мэдениеттщ эрбцэтур| туралы арнайы танымы болуы керек, ал бул тусшж- т| себептерге байланысты мумкш емес. Сондыктан дуниежузшк практи- када мэдениет элеуметтануы, эдетте, жогарыда аталган «буындардын» екшшкимен, ягни рухани мэдениет элеуметтануымен щёктеледь Сонын езшде де элеуметтанушы мэдениетащ б»р гана турш зерггеумен шектелед), айталык, бш!м элеуметтануы, гылым, мораль, дш, енер. Кдз1рп кезенде одан да тар мамандандыру байкалады. Айталык, онер элеуметтануынан ерекше гылыми пэн рётщде театр элеуметтануы, кино, концертик кызмет, бейнелеу енер» элеуметтануы бел1НД1. БМм элеуметтануынан орта мектеп элеуметтануы, кеаппк-техникалык бшм, жогары мектеп элеуметтануы белщдь Элеуметтану пэш будан эр1 де жепле, терендей беретш сиякты. Мэдениет элеуметтануынын езге элеуметтану пендер! сиякты езшщ угымдык аппараты бар. Онын ен басты угымы — «медениет» жогарыда карастырылды. Сонымен катар, белгш б1р жуйеш курайтын онын баска да непзп угымдары бар. Медениет непзп уш «буынды* курайды: когни- тивт1К, журю-турью (терт1п), пракссологиялык. Элбетте, мундай белу шартгы гана, ейткеж бул «буындардын* бер1 бхргб1рщен езара тыгыз бай- ланыскан, езара ерекеттес. Б 1 рак медениетке элеуметтанулык талдау жасау ушш, онын угымдар жуйесш терен тусшу уппн мундай белудщ белгй11 б1р мэш бар. Кощитивтж «буын» мэдениет1 адамзат баласынын жинактаган дуние- танымдык парадигма, бглш, дагдылар, юкершктер — элеуметтгк кы зметн барлык турлер|н элеуметт1К тэж 4 рйбенщ козгалысы, даму жиынтыгы ре- •пнде сипаттайды. Онын непзп элеуметтанулык б!рлт ретшде мэдениет кундылыктары угымы алынган. Кейде мэдениет кундылыгы деп онын кайсыб1р шыгармаларын жэне зат формасындагы: йтап, сурет, мусш жэне т.б. есептейДЬ Алайда, мундай тургыдан карау ете тар жене дэл емес. Мэдениеттщ кундылыгы кызмет тур1нде де ем|р суре алады, онын авто- рынан ажырамайды. Орындапатын енерд!н букш турлер! — би, жеке эн салу, актердщ сахнада ойнауы, эстрада енерд жене т.б. орындаушынын кызмет! рет!нде ем1р суред! жене бул кызмет белгщ бдр уакыт аралыгын- да гана юке асады. Бул кызметт! таспага жазып алу, пленкага тус!ру осы кызметп сактау, калпына келтгру болады. Мугал1мн1н, шешенн жүктеу/скачать 14,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|