Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған


ар   жұрнағы арқылы жа- салған есімше тұлғасы мен  -а



Pdf көрінісі
бет194/259
Дата30.01.2023
өлшемі6,92 Mb.
#166770
1   ...   190   191   192   193   194   195   196   197   ...   259
Байланысты:
Кітаптар 25-36

ар
 
жұрнағы арқылы жа-
салған есімше тұлғасы мен 

 
жұрнақты көсемшенің жікте-
лген тұлғасы 
(а+ды)
 
«шақтан тыс» райды, яғни жаратылыста 
белгілі бір затқа тән дағдылы түрде болып тұратын іс-әрекет, 
қимыл-құбылысты білдіруде бірінің орнына бірі жүре береді. 
Тіпті кейде бір мақалдың өзі біресе 
-ар
 
жұрнақты тұлғамен
біресе 
а+ды
 
жұрнақты тұлғамен айтыла береді: 
Қоянды қамыс 
өлтіреді (~ өлтірер), 
Ерді намыс 
өлтіреді
 
(~ өлтірер).
Әдеби тіліміздің қазіргі даму сатысында дағдылы іс семан-
тикасын 
-
ар 
жұрнақты есімшеден гөрі 
-
а 
жұрнақты көсемше-
нің жіктелген түрімен беру 
(а + ды)
 
тенденциясы басым. Қазіргі 
нормативтік грамматикаларымыз жаратылысында үзілмей, 
әрдайым, дағдылы түрде болып тұратын істі, құбылысты 
білдіретін тәсіл деп соңғы тұлғаны көрсетеді: 
құс ұшады, от 
жанады, жел соғады, сиыр мөңірейді, қой маңырайды
82
 
т.б.
Үздіксіз болып тұратын, болуға мүмкіндігі бар, потен-
циалдық қимылды 
а + ды
 
арқылы беруге бейімділік соңғы кез-
81
Шешендік сөздер. Қазақ ССР Ғылым академиясы кітапханасының қолжазба 
фондысынан алынды.
82
Мектеп грамматикаларын және «Қазіргі қазақ тілі» (Алматы, 1954, 312–313-бет) 
курсын қараңыз.


461
де жасалған немесе соңғы кезде басқа тілдерден аударылған 
мақал-өсиеттерде тіпті айқын сезіліп тұрады. Мысалы, 1957 
жылы шыққан «Қазақтың мақалдары мен мәтелдері» де-
ген кітапта араб, ауған тілдерінен кейінгі кезде аударылған 
мақалдар мен осы күнгі ақын Қайып Айнабеков шығарған 
мақалдар берілген. Бұлардың барлығында да етістік 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   190   191   192   193   194   195   196   197   ...   259




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет