Кафедрасы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
жүктеу/скачать 1,66 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Жануарлар қорлары, оларды пайдалану
| Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы Экологиялық және ауылшаруашылық бағыт бойынша ғылыми-зерттемелік жұмыстар жүргізілуде. «Жасыл ел» және «2005-2007 жылдарға арналған ақ бөкендердің және жоғалып жатқан және сирек жабайы тұяқты жануарлар түрін сақтау және қайта көбейту» бағдарламалары жүзеге асырылуда. Елде, биологиялық сан алуандықты сақтауда және экологиялық білімді арттыруда және биоресурстарды тұрақты қолдануға қолдау жасау бойынша мықты мемлекеттік емес ұйымдар жұмыс жасауда. 2. Жануарлар қорлары, оларды пайдалану Жануарлар әлемі - биосфераның міндетті компоненті; экожүйелердің өнімділігі және олардың адам тіршілігіне жарамдылығы оның құрамына байланысты. Жабайы фауна - бұл экожүйелер күйінің дәл көрсеткіштерінің бірі. Жануарлар топырақпен және өсімдіктермен күрделі қатынаста болады: олар қоректік тізбекте белгілі бір орын алады, олар тыңайтқыштармен байытылады және топырақты қопсытады. Белгілі бір түр жануарлары өсімдіктердің тозаңдандырушысы, олардың тұқымдарының таратушылары рөлін атқарады. Өсімдіктер биомассасын жеп және өлі органикалық заттарды ыдырату арқылы жануарлар биологиялық циклді тездетіп, экожүйелердің биологиялық өнімділігін арттыруға ықпал етеді. Микроорганизмдер өзін-өзі тазарту процестері кезінде ластаушы заттардың биохимиялық жойылуында басым рөл атқарады, топырақтағы азотты қосылыстар мен өсімдіктерге қажет басқа да заттарды ұстап, жинақтайды. Кез-келген түр белгілі бір экологиялық қуысты алады және жойылған жағдайда басқа түрлермен ауыстырылады. Кез- келген түр планетаның генетикалық қорының ажырамас бөлігі болып табылады. Биомассаның тек 2% жануарларға тиесілі болғанымен, олардың түрлерінің саны өсімдік түрлерінің санынан 3 есе көп, бұл биоәртүрлілікті қамтамасыз етудегі жануарлар әлемінің рөлін анықтайды. Өз кезегінде биоалуантүрлілік жекелеген түрлер арасындағы тепе- теңдікті сақтауды қамтамасыз етеді, соның салдарынан басқа популяцияларға және жалпы экожүйеге зиян келтіруі мүмкін жеке популяциялар санының күрт өсуі мүмкін емес. Сонымен бірге табиғатта мүлдем зиянды немесе абсолютті пайдалы түрлер жоқ, бәрі тіршілік етудің саны мен шарттарына байланысты. Адамның жануарлар әлемінің ресурстарын қолдануы оның қалыптасу кезеңінде басталды және көптеген мыңжылдықтарда жыртқыштықтан түбегейлі ерекшеленбеді. Интеллектуалды даму, аң аулауды ұйымдастыру құралдары мен түрлерін жетілдіру адамды соншалықты тиімді жыртқышқа айналдырды, сондықтан қарапайым аңшылық шаруашылығы кезеңінде ірі аңдардың көптеген түрлері мүлдем жойылды немесе сирек болды. Жануарлар әлемінің ресурстарын заманауи пайдалану табиғатты пайдаланудың коммерциялық түрлерін (аң ату немесе аң аулау, балық аулау) және ауылшаруашылық өндірісін (аң терісі, балық өсіру, ара өсіру) қамтиды. Олардың арасындағы айырмашылықтар: біріншілері популяцияны қалпына келтіру жөніндегі шаралардың екінші дәрежелі маңызы бар өнімдер алуға арналған, ал екіншілері жаңа тұқымдарды сұрыптау және өсіру әдістерін қолдана отырып, жануарларды өсіруге бағытталған. Белсенді демалысты әртараптандыру мақсатында жекелеген сүтқоректілер мен құстарда жүргізілетін спорттық аң аулау ерекше орын алады Аңшылық шаруашылықтарын ұйымдастыру аумақты таңдау, аңшылық алқаптарын жіктеу және бағалау, жануарлар қорын анықтау және олардың санының ауытқуы сияқты мәселелерді шешуді қамтиды. Коммерциялық ресурстарды орынды пайдалану жүйесі жасалуда: өндірісті нормалау, жем-шөп сатып алу және жем-шөп дақылдарын себу, браконьерлермен күрес, мелиорация, тұз жалау мен суару жұмыстарын ұйымдастыру, зиянды жыртқыштармен күрес. |