Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

432
рай) қайтаратын сатылы жауаптың 
әлсіреуі П. кезінде организмнің негіз-
гі қасиеттері – қозғыштық, өткізгіш-
тік жалпы қозу процесі қайтымды 
өзгеріске ұшырайды. Парабиоз ұғы-
мы мен теориясын Н.Е.Введенский
(1901 ж.) ашты. Парабиоз туралы
ілім организмдегі қозу, тежелу про-
цестерінің генетикалық бірлігін, қоз-
ғыштық пен өткізу арасындағы бай-
ланысты анықтады.
ПАРАДИГМА
(грек. 
раradigma – 
үл-
гі) – 1) берілген білімдер саласында-
ғы белгілі бір тарихи кезеңдегі ға-
лымдардың зерттеу практикасы со-
ларға қарай ұйымдастарылатын не-
гізгі ғылыми жетістіктер (теориялар, 
әдістер) жүйесі. Ұғымды енгізген
америкалық тарихшы Т.Кун ғылыми 
пәннің дамуында препарадигмалық
кезең (П. белгіленер алдындағы ке-
зең), П. үстемдігі кезеңі, дағдарыс жә-
не ғылыми революция кезеңі (пара-
дигмалардың алмасуы, бірінен екін-
шісіне өту) болады деп пайымдады. 
П.-тұжырымдамасы алға қойған проб-
лемалар (ғылыми пән және оның даму 
кезеңдері туралы танымның субъек-
тісі ретіндегі ғылыми қауымдастық 
туралы және т.б.) Отандық ғылымда
диалектикалық-материалистік әдіс-
нама тұрғысында талдап шешілуге; 
2) шындық болмыстың мәнді сипат-
тарын білдіреті ұғымдар жүйесінде 
тұлғаланған қатаң ғылыми теория;
3) белгілі бір тарихи кезең ішінде 
ғылыми қоғамдастықта үстем бола-
тын зерттеу әдістерінің, проблемалар 
қою мен оларды шешудің бастама тұ-
жырымдамалық схемасы, моделі.
ПАРАПСИХОЛОГИЯ
(грекшс 
раrа – 
маңында, төңірегінде және психоло-
гия) – адамдарлың психологиясы мен
мінез-құлықтарындағы ғылыми не-
гізгі беймәлім гипноз, елестету сияқ-
ты айрықша құбылыстарды зерттей-
тін психология саласы. П.- экстра-
сенсорлық қабылдау, телепатия, түс
көру сияқты табиғаты айқындалма-
ған, функциялық қызметі тиянақсыз 
психикалы құбылыстар туралы мә-
ліметтер жиынтығы.
Парапсихологиялық көріністер XIX 
г.соңғы ширегінен бастап арнайы 
ғылыми объект ретінде зерттеле бас-
тады. Ғалымдардың көп жылғы із-
деністері гипноздың, идеомоторлық
актілердің, субсенсорлық қабылдау-
дың, таңғажайып естің, есеп шыға-
рудағы дарыңды қабілеттің психо-
логиялық заңдылықтарын танып-бі-
луге ұйытқы болды. Дегенмен, П. 
қарастыратын құбылыстардың ере-
кше сипаты осы уақытқа дейін ма-
мандар арасында бірде қызу айтыс-
тартыс, бірде ашық күмән туғызуда. 
Парапсихологияның қарсы сарапшы-
лары жалпы психологиялық ізденіс-
тердің қажеттілігіне қарсы емес, тек 
ондағы дүрмек туғызатын дәлелсіз 
құрғақ пікірлерге тоқтау салуды қол-
дайды. Парапсихологияның синони-
мі – психотроника.
ПАРОКСИзМ
(грек. 
раraxуsmos – 
тітіркену) – 1) спазмалық ұстама не-
месе селкілдек ауруының кенеттен
асқынған адамды булықтыратын тү-
рі. Бұл эмоцияық қалыптың бұзы-
луының кісінің жан жүйесі күйзел-
ген жағдайда торығу, үрейлену жағ-
дайынан көрініс беріп отырады. 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: