мысшы, паш ету – мәлімдеу – хабарлау – жариялау
т.б. Осы
реңдегі сөздердің стильдік мағынасы өз ішінен жағымды және
жағымсыз деп сипатталады.
Жағымды реңдегі сөздердің мазмұны көтеріңкі сипатта:
қаламгер – суреткер – жазушы;
ал жағымсыз реңдегі сөздердің
мәні төмен болады:
міңгірлеу, күмілжу, сөйлеу
.
Ал функционалды реңдегі сөздерге келетін болсақ, қо-
ғамдық өмірдің белгілі бір саласында қолданылуы мен жұмсалу
сипатына байланысты тілдік бірліктер функционалды реңге ие
болады. Мысалы,
кіріс-шығыс, жолдаухат, түсініктеме, жөн-
деу жұмысы жүргізілді, іске қосылды, сүтқоректілер, ондық
бөлшек, теңдеу, сірке қышқылы, фразеологиялық тіркес, жеңіс-
ке жетті, өзекті мәселе, көгілдір экран
т. б.
Ілгеріде аталған реңдік мәндегі сөздердің айырмасы
мынада: белгілі бір функционалды реңі бар сөздердің эмоцио-
налды-экспрессивтік бояуы жоққа тән болады. Мысалы,
түсі-
ніктеме, іске қосылды
т.т. жағымды-жағымсыз реңктері бол-
майды.
Сөйтіп, стилистикалық реңнің (бояудың) екі түрі айқын-
далады: эмоционалды-экспрессивті және функционалды. Бұл
жағдайда, стилистикалық бояуға ие тілдік құралдарға өздерінің
негізгі атауыштық, заттық-логикалық, грамматикалық мағына-
ларына үстемелей, белгілі бір экспрессивті немесе функцио-
налды мағыналарды қоса білдіретін тілдік құралдар жатады.
Тілдің осындай қосымша сапа-қасиеттері белгілі бір
құралдар-
дың қолданылу өрісін шектеп, қарым-қатынастың нақты бір
саласында ғана жұмсауға мәжбүр етеді. Мысалы,
жалмауыз,
сүмелек, шүйке бас, дызықтау, селтию, сөлектеу, желкебай,
тыраштану,
т.б. бірліктер тұрмыстық салада жиі жұмсалады.
Бұлар эмоционалды-экпрессивті
бояуға ие тілдік құралдарға
жатады.
Функционалды бояуға ие тілдік құралдардың стильдік
мәні, олардың ара-жігі эмоционалды-экспрессивті бояуға қара-
ғанда соншалықты айқын емес. Экспрессивті-эмоционалды бояу
тілдік тұлғаның табиғи қасиеті болса, функционалды бояу тілдік
тұлға-бірліктерді қарым-қатынас жасаудың белгілі бір сала-
сында жиі қолданудан барып пайда болды. Соңғы жағдайда
тілдік дәстүрдің де рөлі бар. Тілдің
тұлға-бірліктерінің мағы-
налық-стилистикалық жағы мен оларды белгілі салада көбірек
қолдану дәстүрі арасында қатаң тәуелділік бар. Белгілі салада
тұрақты қолданудың нәтижесінде тілдік құралдың мағынасы
белгілі стилистикалық мәнге, бояуға ие бола бастайды да, кейін
орнығып бекітіледі. Мысалы, ресми іскери стильде қалыпта-
сатын стандарт тілдік бірліктер
Достарыңызбен бөлісу: