РәСӘй халыҡтары телдәре диалектологияһының КӨНҮҘӘк мәСЬӘЛӘЛӘре XVIII бөтә Рәсәй фәнни конференция материалдары


-mış / -miş /-muş /-müş; -dık / -dik /-duk



Pdf көрінісі
бет185/200
Дата18.04.2023
өлшемі2,67 Mb.
#174842
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   200
Байланысты:
Dialectology-2018

-mış / -miş /-muş /-müş; -dık / -dik /-duk
/-dük 
көрсөткүчтөрү кирет. 
-mış 
мүчөсүндөгү атоочтуктар көбүнчө өтпөс этиштерге же туюк
мамиле мүчөсү менен келген этиштерге жалганып келип, белгисиз өткөн чак маанисиндеги
кыймыл-аракеттик белгини туюндурат [
Benhür
, 1993, 36]
. -mış / -miş /-muş /-müş
көрсөткүчтөрүнө жак-таандык көрсөткүчтөр жалганбайт [
Баскаков
, 1959, 110].
 
Бул мүчөнүн
мааниси кыргыз тилинде -
ган
аркылуу берилет [
Turganbaev
, 2002, 324]. Мисалы:
Okunmuş
kitaplardan bazılarını yeniden okumak gerekir.-
Окуган
китептердин кээ бирлерин кайрадан
окуу керек. Günü
geҫmiş
bir gazeteyi okuyordu. -
Өткөн
күндүн гезитин окуп жатты.
Tanınmış
 tavla oyuncuları vardır. - 
Атагы чыккан
 нард оюнчулар бар.
-dık /-dik /-duk /-dük
формасындагы атоочтуктар негизги чактык мааниси өткөн чак
болгону менен, кээде учур жана жалпы чакта колдонулат [Benhür, 1993, 23], жак-таандык
көрсөткүчтөрүн кабыл алат [
Баскаков
, 1959, 110]. -Аn мүчөсүндөгү атоочтуктар сыяктуу
«olmak» жардамчы этишине жалганып келип, чак белгисин туюндурууну жеңилдетет. Бул
жол менен -
dık 
мүчөсү өткөн чактык маанини камтып, тубаса же туунду нагыз этишке
 -mış
өткөн чак мүчөсү жана
 
-
dık 
атоочтук мүчөсү менен келген
 ol
жардамчы этишинин айкашып
келиши аркылуу да жасалат. Кыргыз тилинде бул мүчөнүн мааниси -ган мүчөсү аркылуу
берилет [
Turganbaev
, 2002, 324].


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   200




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет