Сакенова Р. Е., Батырбай Ә. Т., Жапарова М. С., Ботабаева Г. Б., Сакпанов Е. М
жүктеу/скачать 2,44 Mb. Pdf көрінісі
|
2914351229724 Сакенова, Батырбай К ПЕЧАТИ
|
Термодинамика (грек. θέρμη - "жылу", δύναμις - "күш") - физика ғылымындағы жылудың жұмыс және басқа энергия түрлерімен арадағы қарым- қатынасын зерттейтін тармағы. Термодинамика — тәжірибелерден жинақталған нәтижелерге сүйенетін феноменологиялық ғылым. Ол кӛптеген құрамдас бӛліктерден тұратын макроскопиялық жүйелер - термодинамикалық жүйелерді зерттейді. Мұндай жүйелерде жүретін процестер макроскопиялық шамалар, мысалға қысым немесе температура арқылы сипатталады және олар молекулярлық деңгейде қолдануға келмейді. Әртүрлi денелер молекуласының масса бiрлiгi ретiнде 12 С кӛмiртегi изотобы атомының m oc массасының 1/12 бӛлiгi алынады. Ол атомдық масса бiрлiгi (а.м.б.) деп аталады және мынаған тең: 1 а.м.б.=1,66·10 -27 кг. Заттың салыстырмалы молекулалық массасы М R деп заттың бiр молекула m 0 массасының кӛмiртегi атомы m oc массасының 1/12 бӛлiгiне қатынасын айтады: Зат мӛлшерi деп берiлген жүйенiң бӛлшектерiнiң, құрылымдық элементерiнiң, санына пропорционал ν шаманы айтады. Оны моль арқылы жазу қабылданған. Массасы 0,012 кг 12 Скӛмiртегiнде қанша атом болса, сонша молекуладан (атомнан) тұратын зат мӛлшерi бiр моль деп аталады. Бұл сан Авогадро тұрақтысы деп аталады және N A арқылы белгiленедi: 59 N A ≈ 6·10 23 моль -1 . Сәйкесiнше, кез келген заттың 1 молiнде атомдар саны мен молекулалар саны бiрдей болады. Егер денедегi зат мӛлшерi ν мольден тұрса, онда денедегi молекулалар N саны мынаған тең: N = ν ·N A . Заттың молярлық массасы М деп бiр моль мӛлшерiнде алынған зат массасын айтады. Ол бiр молекула массасының m 0 Авогадро санына N A кӛбейтiндiсiне тең: М = m 0 · N A кг/моль. Молярлық және молекулалық массалар арасында мынадай қарапайым байланыс бар: М = 10 -3 ·М r кг/моль. Кез келген зат мӛлшерiнiң m массасы бiр молекуланың массасын денедегi молекулалар санына кӛбейткенге тең: m = m 0 · N кг. формулаларын пайдаланып соңғы ӛрнегiнен мынаны алу қиын емес: ν = m / М және N = ν·N A = N A A ·m / M . (1.8) Бӛлшектердiң массасымен ӛлшемдерiн қосымша тәжiрибелiк деректердi пайдалана отырып есептеуге болады. Жеке жағдайда, молекулалардың сызықты ӛлшемдерiн бағалауға болады. Молекуланың ӛлшемiн былайша анықтауға болады. Бiр молекуланың алатын V 0 кӛлемi зат V кӛлемiнiң, ондағы молекулалар N санына қатынасына тең: , мұнда ρ=m/V – заттың тығыздығы. Молекуланың формасы радиусы r шар тәрiздес болсын. Сондықтан . Осыдан: Мысалы, су молекуласының радиусы мына шамаға тең: |