шығып, оларды жерін қайтарып алуға дәмелендірді. Оның ұранына имандай сеніп, оны қозғалыстың басшысы етіп сайлады. Бірақ, кейбір тарихшылардың пайымдауынша, Кенесары Қасымов іс жүзіне келгенде барлық қазақ жерін Абылайдан қалған өз мұрам деп есептеп, ша ру аларға бөліп беруде құйтырқылық жасаған. XIX ғасырдың бірінші жартысында патшалық Ресейдің қарамағындағы отарланған елді-мекендердегі халықтардың хал-күйі жылдан-жылға ауыр- лап, тұрмы с-тірш ілігі күйзеле бастады. Бір жағынан, шұрайлы деген ж ерлерінен айырылса, екінш і жағынан алым-салық та жаналқымынан алып, екі ұдай талау мен, тонауда халық азып, тозып бара жатты. Кенесары Қасымов феодалдық өкіметті нығайтуға күш салды. Халықтың әлеуметтік тұрмысына көңіл бөліп, елді экономикалық жағынан жақсар- туға ниет етгі. Оның алға қойған мақсаты мен жоспары Орталық Азияда бір орталыққа бағынатын мемлекет құру болды. Оған нақты дәлелді көрші елдердің хандықтарының ішкі істеріне араласуынан-ақ көруге болады. Жалпы, Тұранның даму тарихына көз салсаң, көптеген ел билеуш і қайраткерлердің көздеген мақсаттары бір орталықтандырылған іргелі мем лекет құру екендігін байқау қиын емес. Оған Түрік қағанатының негізін қалаушылар - И стеми, Білге хан, Күлтегін, Тоныкөк, Қараханидтер, Селжүктер, Ақсақ Темірдің осындай іс- әрекеттері куә. Ал, бірақ А қсақ Т ем ірдің оңайлықпен бас иіп, тізе бүкпейтін жеңімпаз селжүктік Баязитке шабуыл жасауы тарихи жағынан алғанда қателік әрі білместік болды. Оның арғы, түпкі ойында оған деген іш тырнаған қызғаныш жатыр еді. Ал, Кенесары болса өз замандастарына Караганда бұл мәселені, тіпті, әріден ойлады. Тұранның тарихи даму кезендерінің кез келгенінде оған сырттан келетін жаулардың қаупі үнемі төніп тұрды. Бұл өлкені басып алуды кімдер аңсама-
