Дниистордегі физикалық процестер

58 
1.37 сурет - Динистордың құрылымы (а) жене оның транзисторлық балама 
сұлбасы (ә) 
Динистор құрылымы ұш 
р-п
ауысуынан (А1, А2, A3) тұрады. Сыртқы ток 
көзінің оң полюсі анодқа қосылғанда А1 жене A3 ауысулары тұра ығысады да, 
ал А2 ауысуы кepi ығысады. А1 мен А3-те инжекция басталып, А1-де кемтіктер 
ағыны (тогы) I
p
, А3-те электрондар ағыны I
n
(ток бағыты кepi бағытталған) пайда 
болып, олар көрші аймақтарға (n
1
жене p
2
) eніп, тіпті өз екпіндерімен одан арғы 
аймақтарға (p
2
жене n
1
) да өте бастайды. Осының салдарынан 
p
2
аймағында 
кемтіктер пайда болып, ал 
n
1
 
аймағына электрондар келіп қосылып, ондағы 
негізгі заряд тасушылар санын көбейтеді. Олай болса, 
p
2
-де кемтіктердің оң 
зарядтарының көбеюі, 
n
1
 -
де электрондардың тepic зарядтарының көбеюі қандай 
өзгерістерге екеп соқтыруы мумкін?! Әрине, осы зарядтарды бейтараптандыру 
үшін көрші қабаттардан қарама-қарсы заряд тасушылар ағыны пайда болар еді: 
n
2
аймағынан қосымша электрондар, ал 
р
1
аймағынан қосымша кемтіктер 
қозғалысы. Егер осы қосымша тартылған заряд тасушылар саны бастапқы заряд 
тасушылар санынан артық болса, онда бұл процесс үсті-үстіне үдей түciп, 
р
2
аймағында шектен тыс оң зарядтар, n
1
аймағында электрондар жиналып, орталық 
А2 ауысуының тура бағытта ауысуына (сыртқы кернеудің A2-ге тepic бағытта 
түскеніне қарамастан) әкеп соғар еді. Сонымен, A1, A2, A3 ауысуларының бәрі 
бірдей тура қосылуға ығысып, динистор шексіз ток өткізе бастар еді. Токтың 
бұдан кейінгі кедергісі (сыртқы жүктеме кедергісі болмаған кездегі) жартылай 
өткізгіш қабаттарының (р
1
, n
1
, р
2
, n
2
) өзіндік кедергілерімен ғана анықталып, 
олардың өте аз шама болуына байланысты, динистор токты шексіз улкен шамада 
өткізіп жатыр деп eceптеуімізге болар еді. 
Жоғарыда айтылған үдемелі процестің пайда болу себебі, кейінгі заряд 
тасушыларының алғашқы заряд тасушылар санының артық болуынан. Ал, егер 
кейінгі заряд тасушыларының саны алғашқыларының санынан кем болса ше? 
Әрине, онда заряд тасушылар саны бipте-бipтe кеми түсіп, олардың мүлдем 
жойылуына әкеп соғар еді. Бұл жағдайда динистор ток өткізбейтін күйге
ауысады, яғни ажыратылады. Бұл оның тұрақты екінші күйі. Ендігі туатын 
сұрақ: осы екі күйді бip-біріне қалай ауыстырып отыруға болады, яғни ол үшін 

59 
динисторды қалай қосып, ажыратуға немесе ток өткізетін күйден ток өткізбейтін 
күйге (немесе керісінше) ауыстыруға болады? Бұл сұрақтың жауабы беріліп те 
қойылды: егер ток көзі қосылғанда, оның әсерінен пайда болған заряд 
тасушыларының саны алғашқыларынан артық болса, онда динистордың қосылу 
күйіне көшкені. Осы шарттың орындалу мүмкіндігін математикалық тұрғыдан 
қарастырып көру үшін динистор құрылымының (1.37,а сурет) кез келген 
қимасындағы токтар қатынасын алуға болады (қималар бір-бірімен тізбектеле 
қосылғандықтан, ондағы токтар шамасы тұрақты. 
Енді, мысал ретінде орталық А2 өткелегіндегі (ауысуындағы) токтар 
қатынасын алып көрейік. Ондағы толық ток I
a
, үш токтың қосындысына тең: 
I

жүктеу/скачать 2,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: