Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of
жүктеу/скачать 30,13 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6 -ТА РАУ
Қорытынды 1. Көпшілігіміз көбінесе тәртіпке бағынамыз. Қо- ғамдық бақылаудың үш түрі конформизмге же- телейді. Олар: 1) нормалар мен құндылықтарды бойымызға сіңіру арқылы өз-өзімізді тежеу; 2) бейресми қоғамдық бақылау; 3) ресми қо- гамдық бақылау. 2. Адам белгілі бір қарекет нормаларын бұзған кезде тәртіпсіздікке барады. Оғаштық шегінен шығып, маңызды нормаларды бұзуды және осы үшін қоғамдық шектеуге ұшырауды девиант- тылық деп атаймыз. Қылмыс - заңға қайшы де- вианттық әрекет. 3. Девианттылық салыстырмалы түрде қарасты- рылады. Ол қоғамның берген анықтамасына, болған жайттың төңірегіндегі жалпы ахуалға және адамның мәдениеті мен субмәдениетіне байланысты болады. 4. Құрылымдық функцияшылдар адамның де- вианттық әрекетінің қоғамдық тәртіпсіздік- ке қатысын анықтау үшін шиеленіс теория- сын қолданады. Бір ауданмен салыстырғанда басқа ауданда қылмыс децгейінің неге жо- ғарылығын анықтау үшін, олар ұжымдық тиімділік теориясына жүгінеді. Символдық интеракционистер дифференциалды ассоциа ция, тежеу және ат қою теорияларын пайда- ланады. Олар девианттылықты девиантты іс-әрекет пен девиантты болмыс қалыптас- тыратын әрекеттесу нәтижелері деп қарас- тырады. Конфликт теориясының мамандары девианттылықтың себебін іздейді және ген- дерлік, нәсілдік және таптық теңсіздік кезін- Сыни ойлау 1. Нашар ауданда өскен балалардын, неліктен кей- біреулері басбұзар, ал кейбіреулері тәртіпті бола- тынын дифференциалды ассоциация теориясы түсіндіре ала ма, әлде гүсіндіре алмай ма? 2. Америкалықтардыц көпшілігі неліктен корпора- тивтік қылмысқа қарағанда көшедегі қылмысқа көбірек көңіл бөледі деп ойлайсыз? Бұл туралы конфликт теориясы не дейді? Құрылымдық-фун- кцияшылдық теория ше? 3. Өзіңіз жақсы білетін, заң органдарыньщ наза- рына ілінген (не ілінуі мүмкін) девиант адамды сипаттаңыз. Бір адамның мысалында девиант- тылық теорияларын салыстырыңыз. Сіздің таны- сыңыздың тәртіпке бағынудың орнына девиант- тылыққа неліктен барып жүргенін қай теория жақсы түсіндіре алады? Танысыңыздың нелік- де девианттылыққа жетелейтін заңдылықтар- ды талдайды. 5. 1960-1990 жылдар аралығында ауыр және мү- ліктік қылмыстар саны артты, дегенмен 1990 жылдан бері тұрақты түрде төмендеп келеді. 6. Қамаудағылардың көбі - жәбірленушісі жоқ, яғни шағым жасалмайтын қылмыс жасаған- дар. Мүндай қылмыстарға қатысты заңдар - ең қиын әрі орындалуы қымбатқа түсетін заңдар. 7. Кеңсе қызме гкерлері, яғни ақ жағалылар жасаған қылмыс санының артуы қылмыстың тек гөменгі тапқа тән құбылыс емес екенін айғақтайды. 8. Ер адамдардың, азшылық және төменгі тап өкілдерінің, жастардың қылмыс үшін тұтқын- далу ықтималдыгы жоғары. Бүл теңсіздіктің бір себебі олардың қылмысқа көбірек баратынында болса, екінші бір себебі қылмыстық сот жүйесі- нің оларға әркелкі қарайтынында. 9. Қылмыстық сот төрелігі жүйесіне полиция, сот және түзету жүйесі кіреді. Бұлардың әрқайсы- сында қүзырлы органдарга әділдікті жүзеге асыруда көп еркіндік беріледі. Дегенмен «мін- детті түрде ең төменгі шекті мерзімге жазалау» зацы билік тізгінін судьялар мен адвокаттардан алып, прокурорлардың қолына береді. 10. «Қылмыскерді қатаң жазалау» ұстанымының кесірінен АҚШ түрмелері адамға толып кетті. Зерттеулерге қарасақ, ұзақ мерзімге бас бос- тандығынан айырудың көп қажеттігі жоқ. Қо- ғамның ішінде түзету және қылмысқа негіз болган әлеуметтік мәселелерді шешу түрмеге балама ретінде ұсынылады. тен өз әрекеті үшін түтқындалғанын я түрмеге түскенін қай теория жақсырақ түсіндіреді? 4. Осы тарауда оқығандарыңызды ескере отырып, «ақ жағалылар» қылмысын, яки корпоративтік қылмысты болдырмау стратегиясын жасаңыз. 5. Кісі өлтірушінің өлім жазасын алу ықтимал- дығын әлеуметтану ғылымы тұрғысынан аиықтауда неліктен айыпкердің нәсілімен бірге жәбірленушінің нәсілі де маңызды рөл атқаратынын түсіндіріңіз. Бұл АҚШ-тағы нә- сілдік қарым-қатынас туралы қандай мағ- лұмат береді? Өлім жазасына кесуде нәсілдік кемсіту бар екені анық болса, онда неге ең ауыр жаза үкімін мүлде тоқтатпасқа? Мұ- нымен келісесіз бе, жоқ па? |