Қорытынды
Халықаралық тәжірибені талдау, Шымкент қаласындағы
эпидемиологиялық ахуалды жедел талдау, ҚР ДСМ хабарламалары
мен жаңалықтары көлемінің Шымкент қаласында коронавирус
инфекциясының таралуына тигізетін ықпалына баға беру негізінде
жарияланатын ресми деректер мен ақпараттың, сондай-ақ коронавирус
инфекциясының таралуына байланысты халыққа арналған ұсыныс-
кеңестер көлемін арттыру керек деген қорытындыға келдік. Бұл шара
халықтың хабардар болу деңгейін, олардың билік органдарына деген
сенімін арттырады, COVID-19 дертіне шалдыққандардың санын
азайтуға септігін тигізеді. COVID-19 пандемиясы тұсында ҚР ДСМ-ның
тиімді ақпараттық саясатын қалыптастырып, іске асыру мақсатымен
төмендегідей ұсыныстар әзірленді:
1. Әр аймақ бойынша COVID-19 белгілері байқалған пневмония
жөнінде статистика жүргізуді бастау, оны COVID-19 статистикасымен
біріктіру;
62
2. Әр аймақтағы COVID-19 жөніндегі статистиканы емделіп жатқан
науқастар саны және төсек-орын қорының қанша пайызы бос емесін
білдіретін деректермен толықтыру;
3. Апта сайын көрсеткіштердің қаншалық өзгергенін, қазіргі кезде
аймақтағы қауіп деңгейі қандай, осы қауіп деңгейіне сәйкес
ақыл-кеңестер беріп, әрекет ету алгоритмін айқындау т.б. талдау
ақпаратын жариялап тұру;
4. Енгізілетін шектеу шараларының бәрін тиісті зерттеу нәтижелеріне,
бұрынғы эпидемиялар мен халықаралық тәжірибеге сай негіздеп
отыру;
5. Тексерілген, расталған ақпаратты ғана тарату. Осы ретте ҚР
Денсаулық сақтау министрлігі, БАҚ, қоғамдық ұйымдар және
аймақтық, республикалық деңгейдегі азаматтық қоғам өкілдері
арасында стратегиялық серіктестікті дұрыс жолға қойып, жедел
түрде сапалы ақпарат беру мақсатымен ақпараттық ресурстарды
өзара үйлестіре біріктіру;
6. Алыпқашпа әңгіменің, жалған ақпараттың таралуын қадағалау.
Мұндай хабарламаларды алып тастап отыру керек. Ғылыми
расталған ақпаратты ғана жариялауға рұқсат ету қажет. Бұл
мақсатқа ғылыми негізі жоқ онлайн-контентті анықтауға мүмкіндік
беретін мәтінді интеллектуалдық талдау әдістері көмегімен жетуге
болады. Деректерді интеллектуалдық талдаудың қазіргі заманғы
алгоритмдері фейк жаңалықтарға тән белгілерді ойдағыдай анықтап,
жойып отырады.
7. Дезинформация жасап тарататын онлайн-порталдар мен жекелеген
тұлғаларды жауапкершілікке тарту. Құқық қорғау органдары мұндай
жайттарды анықтап, тергеу жүргізген соң, айыпты тарапты жазалап,
айыпталғандардың заңды құқықтарының сақталуын қамтамасыз
етуге тиіс. Осындай оқиғалардың алдын алу үшін БАҚ-та
айыптылардың жазаға тартылғаны туралы жаңалықтарды жариялап
тұру;
8. Бұрынғы эпидемиялар мен пандемиялар кезінде оң нәтиже
көрсеткен профилактика тәсілдері, ем шаралары мен жүріс-тұрыс
үлгілері туралы ақпарат жариялау. Саламатты әрекетті насихаттау
сырқаттанғандар санының азаюына септігін тигізеді.
9. Жалпы халық үшін, әсіресе медициналық жәрдемге қол жеткізу
мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін телемедицина мен ақпараттық
медициналық қызмет түрлерінің қолжетімділігін арттыру. Бұл
шара аурухана ішінде инфекцияның таралу қаупін, сондай-ақ
медициналық ресурстарды пайдалану қажеттігін азайтады.
10. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі мен басқа да мемлекеттік
органдардың өкілдері БАҚ алдына шығып сөз сөйлеуден бұрын
арнаулы дайындық курстарынан өтуі керек. Бұл жарияланатын
жаңалықтарды дұрыс түсінбей, қоғамдық денсаулық сақтау жүйесіне
нұқсан келтіру ықтималдығын азайтады.
63
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ahmad, Murad (2020). «The Impact of Social Media on Panic During the COVID-19
Pandemic in Iraqi Kurdistan: Online Questionnaire Study». Journal of Medical
Internet Research, 22(5):e19556.
2. Bendau, Petzold, Pyrkosch, Mascarell Maricic, Betzler, Rogoll, Große, Ströhle, Plag
(2020). «Associations between COVID-19 related media consumption and symptoms
of anxiety, depression and COVID-19 related fear in the general population in
Germany». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 20:1-9.
3. Bendjelloul (2020). «Folkhälsomyndighetens Johan Carlson: Det är klart att det kan
kännas lite skrämmande». www.dn.se. Соңғы қараған күні: 05.10.2020.
4. Busari, Adebayo (2020). «Nigeria records chloroquine poisoning after Trump
endorses it for coronavirus treatment». www.edition.cnn.com. Соңғы қараған күні:
30.09.2020.
5. Collinson, Khan, Heffernan (2015). «The effects of media reports on disease spread
and important public health measurements». PLoS One, 10(11):e0141423.
6. Dubey, Biswas, Ghosh, Chatterjee, Dubey, Chatterjee, Lahiri, Lavie (2020).
«Psychosocial impact of COVID-19». Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical
Research & Reviews, 14(5):779-788.
7. Edwards (2020). «What’s missing from Sweden’s coronavirus strategy? Clear
communication». www.thelocal.se. Соңғы қараған күні: 06.10.2020.
8. Gao, Zheng, Jia et al (2020). «Mental health problems and social media exposure
during COVID-19 outbreak». PLoS ONE, 15(4):e0231924.
9. Ginsberg, Mohebbi, Patel, Brammer, Smolinski, Brilliant (2009). «Detecting influenza
epidemics using search engine query data». Nature, 457(7232):1012-4.
10. Irwin (2020). «Misinformation and de-contextualization: international media
reporting on Sweden and COVID-19». Global Health, 16(1):62.
11. Li, Chen, Chen, Zhang, Pang, Chen (2020). «Retrospective analysis of the possibility
of predicting the COVID-19 outbreak from Internet searches and social media data,
China, 2020». Euro Surveill, 25(10):2000199.
12. Lin, Braund, Auerbach, Chou, Teng, Tu, Mullen (2020). «Policy Decisions and Use of
Information Technology to Fight COVID-19, Taiwan». Emerging Infectious Diseases
journal, 26(7):1506-1512.
13. Majumder, Santillana, Mekaru, McGinnis, Khan, Brownstein (2016). «Utilizing
nontraditional data sources for near real-time estimation of transmission dynamics
during the 2015-2016 Colombian Zika virus disease outbreak». JMIR Public Health
Surveill, 2(1):e30.
14. Marques-Toledo, Degener, Vinhal, Coelho, Meira, Codeço, et al. (2017).
«Dengue prediction by the web: Tweets are a useful tool for estimating and
forecasting Dengue at country and city level». PLOS Neglected Tropical
Diseases,11(7):e0005729.
15. Ruggieri, Trovarelli, Angelini, Pala, Berizzi, Donato (2020). «COVID-19 strategy in
organizing and planning orthopedic surgery in a major orthopedic referral center
in an area of Italy severely affected by the pandemic: experience of the Department
of Orthopedics, University of Padova». Journal of Orthopaedic Surgery and
Research,15(1):279.
16. Santangelo, Provenzano, Piazza, Giordano, Calamusa, Firenze (2019). «Digital
epidemiology: assessment of measles infection through Google Trends mechanism
in Italy». Annali di igiene: medicina preventiva e di comunita, 31(4):385-91.
64
17. Shin, Seo, An, Kwak, Kim, Gwack, et al. (2016). «High correlation of Middle East
respiratory syndrome spread with Google search and Twitter trends in Korea».
Scientific Reports, 6(1):32920.
18. Shu, Sliva, Wang, Tang, Liu (2017). «Fake news detection on social media: a data
mining perspective». Special Interest Group on Knowledge Discovery & Data Mining
explorations, 19(1):22–36.
19. Song, Karako (2020). «COVID-19: Real-time dissemination of scientific information
to fight a public health emergency of international concern». BioScience Trends,
14(1):1-2.
20. Spencer (2020). «False claims of nationwide lockdown for COVID-19». www.
factcheck.org . Соңғы қараған күні: 30.09.2020.
21. Tasnim, Hossain, Mazumder (2020). «Impact of Rumors and Misinformation on
COVID-19 in Social Media». Journal of Preventive Medicine & Public Health,
53(3):171-174.
22. Terry (2020). «COVID-19 and healthcare lessons already learned». Journal of Law
and the Biosciences, 7(1):lsaa016.
23. The Lancet. «COVID-19: fighting panic with information». Lancet, 395(10224):537.
24. Wallen (2020). «Coronavirus: Indian man ‘died by suicide’ after becoming convinced
he was infected». www.telegraph.co.uk. Соңғы қараған күні: 30.09.2020.
25. Watt (2020). «COVID-19 is an opportunity for reform in dentistry». Lancet,
396(10249):462.
26. Wilson, Mason, Tobias, Peacey, Huang, Baker (2009). «Interpreting Google flu trends
data for pandemic H1N1 influenza: the New Zealand experience». Euro Surveill,
14(44):19386.
27. World Health Organization (2020). «Mental health and psychosocial considerations
during the COVID-19 outbreak». www.who.int. Соңғы қараған күні: 05.10.2020.
28. Березин (2002). Сущность и реальность массовой коммуникации. Москва:
РУДН.
29. Грабельников (2001). Массовая информация в России: от первой газеты до
информационного общества. Москва: Москва.
30. Гундаров (2001). Демографическая катастрофа в России: причины, механизм,
пути преодоления. Москва: УРСС.
31. Гундаров, Полесский (2007). «Методологические требования к оценке качества
технологий измерения здоровья». Менеджер здравоохранения, 4(12): 73-85.
32. Жузжанов (2007). «Основные направления развития и реформирования
национальной системы охраны и укрепления здоровья народа и развития
здравоохранения». Материалы III съезда врачей и провизоров Республики
Казахстан. Астана.
33. Жузжанов, Кашаубаева, Бектурганов (2007). «Повышение эффективности
здравоохранения и проблемы интеллектуального и кадрового менеджмента».
Материалы III съезда врачей и провизоров Республики Казахстан. Астана.
34. Засурский (1999). «Массовая коммуникация в современном мире». Вестник
Московского университета, 18(3): 174-179.
35. Засурский (2003). «СМИ и становление в России гражданского общества».
Журналист, 1(12):16-18.
36. Засурский (2004). Искушение свободой. Российская журналистика: 1990-2004.
Москва: МГУ.
37. Засурский (2006). «Теория коммуникации в контексте новых технологий».
Вестник Московского государственного университета. Журналистика, 3 (12): 3.
65
38. Киялова (2010). «Оценка качества оказания медицинской помощи на
догоспитальном этапе службой СМП». Материалы Центрально-Азиатской
конференции «Современные инструменты обеспечения качества медицинских
услуг». Астана.
39. Коновченко, Киселев (2004). Информационная политика в России. Москва:
РАГС.
40. Миронова (2017). «Медиатизация российской реформы здравоохранения: опыт
печатных СМИ». дис. … к.ф.н.: Моск. гос. университет им. М.В.Ломоносова. –
М., 2017. – 216 с.
41. Назаров (2002). Массовая коммуникация в современном мире: методология
анализа и практика исследований. Москва: Едиториал УРСС
42. Свитич (2000). Феномен журнализма. Москва: Икар.
43. Скворцова (2020). «Гундаров И : Эпидемия паники в обществе опасней, чем
COVID-19». www.sobesednik.ru. Соңғы қараған күні: 05.10.2020.
44. Тоффлер (2001). Третья волна. Москва: АСТ.
45. Тоффлер (2003). Метаморфозы власти: Знание, богатство и сила на пороге XXI
в. Москва: ACT.
46. Тоффлер (2008). Революционное богатство. Москва: ACT.
|