6.3 Теңіз ағысының энергиясын пайдалану Теңіз ағысының кинетикалық энергиясын суға батырылған турбина
көмегімен механикалық немесе электр энергиясына айналдыруға болады.
Су ағысынан пайда болатын энергияны
Р мына формуламен
анықтаймыз:
,
2
1
2
1
2
2
Av mv P
(6.2)
мұндағы
m – су массасы, кг;
– су тығыздығы, кг/м
3
;
А – ағыстың көлденең қимасы, м
2
;
v – ағыс жылдамдығы, м/с.
Гольфстрим – ең маңызды және атақты теңіз ағысы. Ағыстың ені – 60
км, тереңдігі – 800 м дейін, көлденең қимасы – 28 км
2
, жылдамдығы – 0,9 м/с.
Бұларды (6.2) формулаға қойып, есептесек,
Р =50000 МВт қуат аламыз.
Түрлендіргіштердің бірінші тобына судың жылдамдығының қарқынын
турбинаның айналу қозғалысына түрлендіретін түрлендіргіштер жатады.
Түрлендіргіштердің екінші тобына аз тараған және әртүрлі физикалық
принциптерге негізделген түрлендіргіштер (көлемді сорғыштар, серпімді
түрлендіргіштер және т.б.) жатады.
Бірінші топтағы құрылғылар қатарына су дөңгелектері жатады (6.4,
а сурет). Ленталы дөңгелек (6.4,
б сурет) көлемінің ықшамдылығы, көп
материалды қажет етпейтіндігі, атмосфералық әсерге төзімділігімен
ерекшеленеді.
Су ағысының қарқынын түрлендіру тиімділігін жоғарылату бірнеше
қалақтарға ағынның бірден әсер етуі есебінен болады. Ленталы
дөңгелектердің қалақтарының санын жай ғана көбейту біліктегі моменттің
айтарлықтай өсуіне әкелмейді.
Ленталы дөңгелек негізінде ағындарға толықтай батырылатын
құрылғылар жасалған (6.4,
в,г сурет). Қалыпты жұмыс кезінде жылжымалы
лентаның қозғалыс кедергісін азайтудың бірнеше әдістері бар. Бұлар –
дөңгелекті ауалық камералармен жабдықтау және қалақтарды жинақтау
механизмдерінің бірнеше әдістерін қолдану.
81
а-дөңгелекті прототип; б-қалқымалы ленталы дөңгелек;
в – су ағындары қабатына орналасқан ленталы дөңгелек;
г-жиналмалы қалақтары бар ленталы дөңгелектер.
6.4 сурет – Су дөңгелегінің даму эволюциясы