«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»
Жидек және бақша дақылдары
жүктеу/скачать 3,34 Mb. Pdf көрінісі
|
toleubaev-koldanbaly-biologia
| 11.4. Жидек және бақша дақылдары
Қазақстанда ӛсірілетін негізгі жидек дақылдарына бҥлдірген, таңқурай, қарақат, сондай-ақ аз да болса қарлыған жатады. Жидек дақылдары жемісті ӛте жылдам салады. Олар ӛнекәсіптік негіздегі ӛнімін отырғызғаннан кейін екінші, тӛртінші жылдары береді, ал кейбір жағдайда бірінші вегетациялық кезеңінің ӛзінде (бҥлдірген) жеміс бере алады. Бүлдірген. Ол Шымкент облысында мамыр айында пісетін болса, Жамбыл, Алматы облыстарында маусымның басында, ал солтҥстік облыстарда маусым-шілде айларында піседі. Жидек дақылдары мол ӛнімділігімен де кӛзге тҥседі. Оның әр гектарынан 100 120 центнерге дейін ӛнім алуға болады. Бірақ жеміс ағаштарына қарағанда ӛнімділігі жоғары бола қоймайды. Жидектер жыл сайын жемістер салады. Олардың жеміс ағаштары (алма) тәрізді теріс биологиялық қасиеттері болмайды, яғни олар бір жыл жеміс салып, екінші жылы тынықпайды. Олардың қҧрамында А (каротин), В (тиамин), С (аскорбин қышқылы), В9 (фолий қышқылы), Е (токофералдар), К тәрізді витаминдер, сондай-ақ қанттар, минералды тҧздар және кумариндер мол болады. Жидектерде болатын кӛп пектиндер ауыр металл тҧздарын байланыстыруға және бӛліп шығаруға мҥмкіншілік жасайды. Кӛптеген жидектер әртҥрлі ауруларды емдеуге қолданылады. Мысалы, таңқурай – тҧмау кезінде, салқын тигенде, бҥлдірген - ас қорыту жолдарын, бҥйрек – тас ауруларын, және авитаминоз ауруларын емдеу ҥшін пайдаланылады. Қарақат капиллярлы сҧйықтардың жоғары дәрежеде ӛтуін, қарлыған – зат алмасуының бҧзылуын реттесе, қара жемісті шетен – қан қысымы ауруларының алдын алуға кӛмектеседі. Жидектер жас, кептірілген, қатырылған, консервіленген, қайнатылған кҥйінде пайдаланылады. Сондай–ақ кондитер бҧйымдарын дайындау ҥшін де қолданылады. Жидек дақылдары Ресейде, Сібірде, Қиыр шығыста кеңінен таралған. Қазақстанда негізінен бҥлдірген, таңқурай (оңтҥстік және оңтҥстік шығыс облыстарда), қарақат, қарлыған (сотҥстік, сотҥстік шығыс облыстарда) егіледі. жүктеу/скачать 3,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|