Lamiaceae  Lindl. – Ерінгүлділер (Губоцветные)

86 
10 кестенің жалғасы
1 
2 
3 
4 
109/1 
Dodartia orientalis 
L. - Шығыс 
текесақал (Додарция восточная) 
 
көпжылдық, ксерофит, 
монғол-тұран-ирандық 
дәрілік, арамшөп, улы, 
инсектицидті
39 
Тұқымдас:
 Plantaginaceae
Lindl. - Бақажапырақтар (Подорожниковые)
110/1 
Plantago major 
L.-
 
Үлкен 
бақажапырақ (Подорожник 
большой) 
 
екіжылдық, мезофит, 
палеарктикалық 
дәрілік 
40 
Тұқымдас: 
Rubiaceae
Juss. - Pияндар (Мареновые)
111/1 
Galium aparine 
L. – Жабысқақ 
қызылбояу (Подмаренник цепкий)
 
біржылдық, ксеромезофит, 
голарктикалық 
дәрілік, арамшөп 
112/2 
G. verum 
L. – Нағыз қ. (П. 
настоящий)
 
көпжылдық, ксеромезофит, 
палеарктикалық 
дәрілік, бал жинайтын 
41 
Тұқымдас: 
Caprifoliaceae 
Vent.
 
- Үшқаттар (Жимолостные)
113/1 
Lonicera iliensis 
Pojark.-
 
Іле үшқат 
(Жимолость илийская) 
 
бұта, ксеромезофит, 
жоңғар-шығыс тяньшандық 
эндем 
сәндік, эфир майлы 
42 
Тұқымдас: 
Asteraceae
Dumort. – Күрделігүлділер (Астровые)
114/1 
Erigeron acеr 
L. – Улы майдажелек 
(Мелколепестник едкий) 
 
екі- немесе көпжылдық, 
мезофит, голарктикалық 
арамшөп 
115/1 
Conyza canadensis 
(
L.) Cronq. – 
Канада кониза (Кониза канадская, 
мелколепестничек канадский)
біржылдық, мезофит, 
голарктикалық 
арамшөп 
116/1 
Inula britannica 
L. – Британ андыз 
(Девясил британский)
көпжылдық, мезофит, 
палеарктикалық 
арамшөп 
117/1 
Xanthium strumarium 
L. – Кәдімгі 
сарысояу 
(Дурнишник 
обыкновенный)
біржылдық, ксерофит, 
голарктикалық 
дәрілік, бояу алынатын 
118/1 
Achillea millefoilum 
L. – Кәдімгі 
мыңжапырақ (Тысячелистник 
обыкновенный)
көпжылдық, ксерофит, 
палеарктикалық 
арамшөп, эфир майлы, 
малазықтық, илік заттар 
өндірілетін 
119/1 
Artemisia vulgaris 
L. 
– 
Ермен, қара 
жусан (Полынь обыкновенная) 
көпжылдық, ксерофит, 
голарктикалық 
дәрілік, арамшөп, эфир 
майлы, майлы 
120/2 
A. absinthium 
L. – Ащы ж. (П. 
горькая) 
 
көпжылдық, мезофит, 
голарктикалық 
арамшөп,эфир майлы, 
дәрілік 
121/3 
A. sieversiana 
Willd. – Сиверс ж. (П. 
Сиверса) 
 
бір- немесе екіжылдық,
ксерофит, еуразиялық-
далалық 
малазықтық, арамшөп, 
эфир майлы 
122/4 
A. dracunculus 
L. 
– 
Шыралшын ж. 
(П.эстрагон) 
 
көпжылдық, ксерофит, 
голарктикалық 
тағамдық, арамшөп, эфир 
майлы, дәрумендік 
123/5 
A. scoparia 
Waldst. et Kit. – Шашақты 
ж. (П. метельчатая) 
 
бір-, екіжылдық, ксерофит, 
палеарктикалық 
малазықтық, арамшөп, 
эфир майлы 
124/6 
A. heptapotamica 
Poljak. – Жетісу ж. 
(П.Семиреченская) 
 
көпжылдық, ксерофит, 
жоңғар-солтүстік 
тяньшандық 
эндем, 
эфир майлы, майлы 
125/7 
A. sublessingiana 
Krasch. ex Poljak. – 
Лессинг ж. (П. лессинговидная)
 
көпжылдық, ксерофит, 
алтай-орталық 
қазақстандық-тяньшандық 
малазықтық 
126/8 
A. serotina 
Bunge – Күздік ж. (П. 
поздняя)
 
көпжылдық, ксерофит, 
таулы-орта азиялық-
орталық қазақстандық 
малазықтық, арамшөп, 
эфир майлы 
127/1 
Tussilago farfara 
L.
 
– Кәдімгі 
өгейшөп (Мать-и-мачеха 
обыкновенная) 
 
көпжылдық, мезофит, 
голарктикалық 
дәрілік 

87 
10 кестенің жалғасы
1 
2 
3 
4 
128/1 
Arctium tomentosum 
Mill. – Киіз 
шоңайна (Лопух войлочный) 
 
екіжылдық, ксерофит, 
палеарктикалық 
дәрілік, тағамдық, бал 
жинайтын, майлы, 
арамшөп 
129/1 
Cirsium vulgare 
(Savi) Ten. – Кәдімгі 
сарықалуен (Бодяк обыкновенный) 
 
екіжылдық, ксерофит, 
палеарктикалық 
- 
130/1 
Acroptilon repens 
(L.) DC. – 
Ж а т а ғ а н yкекіре (Горчак 
ползучий) 
 
көпжылдық, ксерофит, 
монғол-тұран-ирандық 
улы, арамшөп 
131/1 
Centaurea ruthenica 
Lam. – Орыс 
гүлкекіре (Василек русский) 
 
көпжылдық, ксерофит, 
еуразиялық далалық 
бал жинайтын, майлы 
132/2 
C. squarrosa 
Willd. – В. 
растопыренный. 
 
екіжылдық, 
ксерофит, 
жоңғар-ирандық 
арамшөп 
133/1 
Cichorium intybus L.- 
Кәдімгі 
цикорий (Цикорий обыкновенный)
 
көпжылдық, ксерофит, 
палеарктикалық 
тағамдық, бал жинайтын, 
дәрілік, малазықтық, 
арамшөп 
134/1 
Taraxacum officinale 
Wigg. – Дәрілік 
бақбақ (Одуванчик лекарственный)
 
көпжылдық, мезофит, 
голарктикалық 
дәрілік, арамшөп, бал 
жинайтын, тағамдық 
135/1 
Sonchus arvensis 
L. – Егістік қалуен 
(Осот полевой)
 
көпжылдық, мезофит, 
космополит 
арамшөп, малазықтық, 
тағамдық 
136/1 
Lactuca tatarica 
(L.) C.A. Mey. 
– 
Татар ассүтіген (Латук, салат 
татарский) 
 
көпжылдық, мезофит, 
палеарктикалық
арамшөп 
Іле өзенінің жоғарғы ағысы жайылмасынан
 
2019-2020 жылдарда 
арнайы экспедициялар ұйымдастырып, жүргізілген зерттеу жұмыстарының 
барысында 3 бөлімге, 4 класқа, 42 тұқымдасқа, 110 туысқа жататын түтікті 
өсімдіктердің 136 түрін тауып тіркедік. Олардың ішінде жоғары сатыдағы 
споралы өсімдіктерден қырықбуындар (
Equisetophyta
)
 
бөлімі, қырықбуындар 
(
Equisetopsida
)
 
класы, қырықбуындар (
Equisetaceae
 
Rich.)
 
тұқымдасына 
жататын 2 түр - дала қырықбуыны
 
(
Equisetum arvense
L.) және бұтақты 
қырықбуын
 
(
Е. ramosissimum 
Desf.), ашықтұқымдылар
 
(
Gymnospermatophyta
) 
бөлімі, қабықшалы тұқымдылар (
Chlamydospermatopsida
) класы, қылшалар 
(
Ephedraceae
) тұқымдасына жататын 2 түр - қос масақшалы қылша (
Ephedra 
distachya
L.) және қызыл тамыр қылша (
Ephedra intermedia 
Schrenk et C.A. 
Mey.) 
кездеседі. 
Флораның 
басым 
бөлігін 
жабық 
тұқымдылар 
(
Angiospermatophyta) 
бөлімінің өкілдері (132 түр) құрайды.
Оның ішінде 
қосжарнақтылар (
Dicotyledoneae
) класына 36 тұқымдас, 112 түр,
ал 
даражарнақтылар (
Monocotyledoneae
) класына 4 тұқымдас, 20 түр жатады.
Жетекші тұқымдастарға 
Asteraceae 
Dum., 
Poaceae 
Barnhart.
, Fabaceae 
Lindl., 
Brassicaceae 
Burnett, 
Boraginaceae 
Juss., 
Lamiaceae 
Lindl. жатады.
Жалпы осы 6 тұқымдастың өкілдері Іле өзенінің жоғарғы ағысы 
жайылмасының
 
флорасының 53%-ын құрайды. Бірінші орында 
Asteraceae 
Dum. тұқымдасы 23 түрден тұрады немесе флораның 16,9%-ын құрайды. 
Екінші орында 
Poaceae 
Barnhart.
 
тұқымдасы 16 түрден тұрады немесе 
флораның 11,8%-ын құрайды. Үшінші орында 
Fabaceae 
Lindl. тұқымдасы 15 
түрден тұрады немесе флораның 11%-ын құрайды, төртінші орында 

88 
Boraginaceae 
Juss. және 
Lamiaceae 
Lindl. тұқымдастары әрқайсысы 5 түрден 
тұрады немесе флораның 7,4%-ын құрайды. Қалған тұқымдастардың 
әрқайсысында 4-тен, 3-тен, 2-ден, 1-ден түрлер бар. Олардың жиынтығы 
флораның 47% -ын құрайды (11 кесте).
Кесте 11 -
 
Іле өзенінің жоғарғы ағысы жайылмасында
 
кездесетін жетекші 
тұқымдастар қауымдастығының таксономиялық құрамы 
№ 
Тұқымдас 
Түр саны 
Жалпы санының %-дық үлесі 
1 
Asteraceae 
Dum. 
23 
16,9 
2 
Poaceae 
Barnhart. 
16 
11,8 
3 
Fabaceae 
Lindl.
 
15 
11 
4 
Brassicaceae 
Burnett
 
8 
5,9 
5 
Boraginaceae 
Juss.
 
5 
3,7
6 
Lamiaceae 
Lindl.
 
5 
3,7
Барлығы: 
72 
53 
6 
Қалған 36 тұқымдас 
64 
47
Сонымен қатар Іле өзенінің жоғарғы ағысы жайылмасынан сирек 
кездесетін, эндемдік түрлердің 6-уын кездестірдік. Олар мыналар: 
Berberis 
iliensis
M.Pop., 
Rosa iliensis 
Chrshan., 
Lonicera iliensis
Pojark., 
Haplophyllum 
multicaule
Vved.,
Bupleurum longifolium 
L., 
Artemisia heptapotamica 
Poljak. 
Соның ішінде 
Lonicera iliensis
Pojark. және 
Berberis iliensis
M.Pop. түрлері 
Қазақстанның Қызыл кітабына енген. 
Іле өзенінің жоғарғы ағысының жайылмасындағы
 
өсімдіктер 
жабынының тіршілік формаларын сараптау И.Г.Серебряковтың (1962) 
ұсынған жүйесі бойынша 12 кестеде беріліп отыр.
Кесте 12 - Іле өзенінің жоғарғы ағысының жайылмасында
 
кездесетін 
өсімдіктердің негізгі тіршілік формаларының спектрі 
 
№ 
Тіршілік формасы 
Түрлер саны 
Абсолюттік саны 
%-дық үлесі 
1 
Гемикриптофиттер 
67 
49,3 
2 
Терофиттер 
50 
36,8 
3 
Микрофанерофиттер 
21 
15,4 
4 
Макрофанерофиттер 
6 
4,4 
Барлығы: 
136 
100 
Өсімдіктердің 
тіршілік 
формаларынан 
бірінші 
орында 
гемикриптофиттер, яғни көпжылдық шөптесін өсімдіктер басым 67 түрді 
(49,3%) құрайды. Екінші орында терофиттер, яғни даму циклы қысқа 
біржылдық және екіжылдық өсімдіктер 50 түрді (36,8%) құрайды. Үшінші 
орында микрофанерофиттер, яғни бұталар, жартылай бұталар, бұташықтар, 
жартылай бұташықтар 21 түрді (15,4%) құрайды. Ал макрофанерофиттер, 
яғни ағаштар 6 түрді (4,4%) төртінші орынды иемденеді.

89 
Кесте 13

жүктеу/скачать 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: