АУТОИММУНДЫ АУРУЛАР ПАТОГЕНЕЗІНІҢ

402
IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика
орталык төзімділігі калыптасуы мүмкін болады. 
ҒохРЗ
Трет. лимфо- 
циттердің дамуына кажет. Сонымен, аутоиммунды ауруларға алып 
келетін жеке гендердін акаулыктарын зерттеу иммунологиялык 
төзімділіктін механизмдерін түсінуге көп акпарат бере алады.
Сирек 
тұкым 
куалайтын 
формалы 
аутоиммунды 
лимфо- 
пролиферативті синдромда 
Ғаз
бакылайтын генде мутация аныкталған. 
Бұл наукастарда дамитын ауыр аутоиммунды ауру көптеген мүшелерді 
закымдайды.
Аутоиммунды 
полиэндокринопатия-кандидоздар-эктодермалды 
дистрофия (АРЕСЕО) атты адамнын мультимүшелі ауруы бірнеше 
жылдар бойы зерттеліп, жеке аутосомды локуспен байланысты және 
рецессивті жолмен тұкым куалайтыны аныкталды. Бұл менделдік тип 
бойынша берілетін жалғыз аныкталған адам аутоиммунды ауруы болып 
келеді де, генетиктерге аутоиммунитеттін генетикалык компонентін 
аныктауға жаксы мүмкіндік береді. Кінәлі АРЕСЕО гені екі тәуелсіз 
зерттеуші топтарымен аныкталды. АРЕСЕО гені бірінші кезекте ти- 
муста, ұйкы безінде және бүйрекүсті безінде экспрессияланатын 
Аіге
нәруызын негіздейді. 
Аіге
— тимустың медуллярлы-эпителиалды жасу- 
шаларында перифериялык тіндердің аутоантигендерінің презентация- 
сын реттейтін сынды, сондыктан бұл нәруызды орталык төзімділіктін 
калыптасуына қатысты деуге болады.
Адамның баска бір аутоиммунды ауруы — иммунды дисрегуляция, 
полиэндокринопатия, энтеропатия, Х-байланыскан синдром (ІРЕХ) 
төзімділікті жете түсінуге мүмкіндік берді. ІРЕХ-адам үшін өлім тудыра- 
тын, 
зсиПу
мутациясы туындататын тышқан ауруымен өте катты ұксас 
ауру. ІРЕХ ауыратын наукастар мен 
$сигіу
тышкандардың гендік сарап- 
тамасы ҒохРЗ генінде мутация бұзылысы бар деген жаналыкка алып 
келді. ҒохРЗ — бұл СЭ4+25+ ҒохРЗ+ Трет. лимфоциттерінің түзілуіне 
кажетті транскрипциялық фактор.
Алайда, аутоиммунды ауруларға генетикалық бейімділік мультигенді 
болып келеді де, акаулы гендері бар адамдардың аз мөлшерінде ауру 
қалыптастырады. Осындай генетикалык бейімділік МНС гендері 
аркылы айкын сүреттеледі. Белгілі бір МНС-аллель болуы белгілі бір 
аутоиимунды аурудын дамуымен сиппаталады, ал баска аллелдердін 
болуы протективті болып келеді. Бұл МНС молекулаларынын 
антигендік пептидті байланыстыру және Т-лимфоциттерге танысты- 
ру аркылы Т-жасушалык жауапты бакылауымен байланысты. Мысалы 
үшін, НБА-В27 антигені мен анкилоздаушы спондилит, ревматоидты 
артрит, реактивті артриттердің статистикалык тұрғыда жоғары сенімді

20-Тарау. Аутоиммунды аурулар
403
байланысы бар деп аныкталған. НЬА-В8 антигенінің болуы көптеген 
аутоимунды аурулардың: ревматизм, гравис миастениясы, ювенилді 
диабет, жүйелі кызыл жегі, эндокринді бездер, бауыр, тері және басқа 
мүшелердін аутоимунды ауруларымен тіркескен. Барлық зерттел- 
ген популяциялар мен этникалык топтарда инсулин тәуелді диабеті 
бар наукастарда Н БА-ІЖ4 антигені аныкталған. Сонымен катар, бұл 
аурудын НБА-В8, В16, ЭКЗ, ЭК4 антигендерімен ассоциативті байла- 
нысы аныкталған.
Аутоиммунды аурулардың белгілі бір Н ЬА-аллелдерімен ассо- 
циациясы — СӘ4+ және СӘ8+ Т-жасушаларының бұл аутоиммун- 
ды аурулардьщ дамуында маңызы зор екенін білдіреді. Бірак, осы 
«сезімтал» және «резистентті» аллелдердің аутоиммунды аурулардың 
патогенезіндегі үлесі әлі де түсініксіз. Адамның және тышқанның ау- 
тоиммунды ауруларын генетикалық зерттеу барысында осы ауруларға 
байланысты 100-ден астам генетикалык локустар анықталған. Со- 
нымен катар, СТБА4 пен Р О -1 костимуляторлы рецепторлардың 
полиморфизміне алып келетін МНС-мен байланыскан бірнеше геннің 
полиморфизмі анықталған. Бұндай полиморфизмдер аутоиммунды ди- 
абет, Грейв ауруын (6>аусііаеаае
), аутоиммунды тиреоидит (аталған 
барлығы СТБА4 байланысты) және ЖКЖ (РЕ)-1) туындата алады.

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: