МЕС ЖАСУШАЛАРЫ ЖӘНЕ БАЗОФИЛДЕР

9-Тарау. Туа біткен иммунитет жүйесінің жасушалары және оның қызметтері
135
Базофилдер
— фагоцитоз жасамайтын гранулоциттер, калыптыда 
канда 0,5-1,0% кездеседі. Цитоплазмасында өте көп түйіршіктері бар, 
онда вазоактивті аминдер, кабынулык және цитотоксикалык медиа- 
торлар бар. Бұл түйіршіктер негіздік бояулармен жаксы боялған сон 
осы атау шыккан.
Мес жасушалар
— көптеген тіндерде кездеседі, сонын ішінде дәне- 
кер тінінде, әсіресе лимфа, кантамырлары және жүйкелерге жакын 
орналаскан. Мес жасушаларынын ізашарлары сүйек кемігінін миело- 
идты бағаналы жасушалары, кейін канға дифференцияланбаған жасу- 
ша ретінде түседі. Онын дифференциялануы каннан тінге өткенде ғана 
пайда болады. Мес жасушалары барлык дерлік тіндерде, тері, дәнекер 
тіндері, шырышты эпителийлерде онын саны көп және 1 мм3 теріде 
10 000 жуык мес жасушалары аныкталады.
Мес жасушалары — біртектес популяция емес. Онын кем дегенде 
екі турін
ажыратады.
Біріншісі,
АІЖ шырышты кабаттарында, өкпенін және баска да 
ссірлі кабыктарында орналаскан.
Екіншісі,
көбінесе тамырларға жакын 
дэнекер тіндерінде
орналаскан. 
Бірак екі түрі де ИЛ-3 әсерінен жалпы ізашарларынан дамиды. Соны- 
мен катар, кұрамындағы медиаторлары әр түрлі болады және оның 
кызметін Т-лимфоциттердің араласу кажеттілігіне байланысты бөледі. 
Шырышты қабаттың мес жасушалары Т-лимфоциттерсіз
(Тх2 син- 
тездейтін ИЛ-2) 
көбейе алмайды.
Мес жасушалары жэне базофилдер бөлетін медиаторлар тіндердегі
жедел қабыну жауабын тудырады
және кантамырларынын өткізгіштігін 
арттырып, кантамыр эндотелийінің бетіне жасушалык молекулалык 
адгезиясының (САМ$) экспрессиясын жоғарылатады және кабыну 
ошағына эозинофил, нейтрофил, тромбоциттердің миграциясын ту- 
дырады. Соңғы кезендерінде бірынғай салалы бұлшыкеттін тырысуы 
мен шырыштын көп бөлінуі тән. Бұл механизмдердің негізі 1-тараудың 
«Жоғары сезімталдык механизмдері» такырыбымен IV бөлімінде толык 
түсіндірілген.
Атопиялык аллергияның гиперэргиялык адаптивті иммундык 
кезеңінін эффекторлы фазасы, туа біткен және адаптациялык 
иммунитеттің косыла жұмысының айкын дәлелдемесі болып табыла- 
ды. В-лимфоциттермен синтезделетін І§Е-нің эффекторлы фазасының 
активтенуі туа біткен иммунитет жасушалары — базофил, эозинофил 
және мес жасушалары арқылы іске асады.

136
II Бөлім. Туа біткен иммунитет
Мес жасуіиалары, қалыпты жағдайда, организмді паразиттік
қурттардан қорғауда
манызы зор екенін ескерген жөн. Паразиттерді 
ТЬК ПАМС аркылы танып, активтеніп, кұрттардын мембранасын 
бұзатын протеолитик ферменттерді бөледі және кабыну медиаторлары 
аркылы басқа корғаныс жасушаларын, соның ішінде эозинофилдерді 
коздырады.
Туа біткен бактерия жэне вирусқа қарсы қорғаныста мес жасулар
да
катысады. ТЬК аркылы ауру коздырғыштарды танып, ИЛ-1, ИЛ-6, 
ИЛ-8, ТН Ғ-а, простагландиндер, лейкотриндер секілді медиаторларды 
босатып, кабынуды стимулдап, жұкпа ошағына нейтрофилдердін ми- 
грациясын тудырады.
Зерттеулер нәтижесінде аныкталғаны, мес жасушалары дегрануля- 
цияланбай, ортаға цитокиндер, хемокин және одан баска БАЗ бөліп, 
баска 
жасушалардың қызметін реттей
алады. Көбінесе 
мес жасушалар
цитокиндер
(ИЛ-4, ИЛ-6, ИЛ-3, ТЫҒ-а және т.б.) аркылы 
патогендер-
ге адаптивті қорғаныс жасушаларын шақыра алады.
Адаптивті иммунитетте ангиген таныстырушы жасушалардын және 
Т-хелперлердің рөлі өте маңызды, мес жасушалардын да бұған үлесі 
бар, ол патогендерді танып, дегрануляцияланып, өзінің Т ^Ғ -а-м ен 
әсер етеді. Т № - а кантамырларын кенейтіп АТЖ және Т-хелперлердің 
әсерлесуіне мүмкіндік береді. Егер мес жасушалары болмаса бұл про- 
цесс болмайды да, адаптивтік иммунитет әлсірейді.
ИЛ-4 синтезделіп, мес жасушалары Тх2 дамуын, ол өз кезегінде 
В-жасушаларға әсер етіп І§Е синтезін стимулдейді. Мес жасушаларынын 
ИЛ-6 антидене өндірілуін ширатады.
Иммунологиялык төзімділікке (антигенге жауап кайтармау) Т-рет- 
тегіш жасушалардын рөлі бар екені белгілі (толығырак — III бөлімнін 
5-ші тарауында «Адаптивті иммунитеттің жасушалык механизмдері» 
деген такырып), міне осы кезде де мес жасушаларының манызы зор, 
ол Т-реттегіш жасушаларды активтейді.
Соңғы 10 жылдык зерттеулер дәлелдегендей, мес жасушары тек 
атопиялык аллергияда ғана емес, одан да баска, мысалы 
аутоиммундық
ауруларда, атересклероз жэне кейбір ісік ауруларында
өзінің маңызды 
кызметтері бар екенін көрсетеді.
Зерттеулерде, 
мес жасушалары ревматиздік артриттің дамуына
қатысатыны
көрсетілді. Мысалы, мес жасушалары жок тышкандарда 
экспериментті түрде бұл аурудын пайда болмайтыны дәлелденді. 
Бұл процесте мес жасушалары бөлетін ИЛ-1 және ТИ Ғ-а әсерінен, 
буындағы кабыну процесін тудырады.

9-Тарау. Туа біткен иммунитет жүйесінің жасушалары және оның қызметтері
137
Таралған склером)а мес жасушаіары жүйке тінінің миелинді
қабығының деструкциясын үдететіні белгілі болды.
Экспериментте, мес 
жасушаларынан айырылған тышкандарда, энцефаломиелиттін сим- 
птомдары кеш көрінетіні белгілі болды. Адамдарда да осы аурудын 
көрінісін кеш көріну себебі осыған байланысты.
1980-жылдардын өзінде, мес жасушалары және атересклероз 
табакшаларының арасында байланыс болғаны белгілі болған.
2007-жылы, Гарвард университетінде жұмыс істейтін Оио—Ріп§ 
8һі, жануарларға эксперимент істеп, мес жасушаларынан айырылған 
тышкандардын кантамырында пайда болған холестерин табакшалары 
жәй ғана кішкентай емес және өте сынғыш нәзік болатынын көрсетті. 
Одан баска олардын кантамыры закымдалмаған. Зерттеушілердін ай- 
туынша бұл процесте, мес жасушалары бөлетін 
катепсиндердің
маңызы 
зор, ол көрші жасушаларды бұзады. Катепсиндер кантамырынын 
эндотелийін бұзып, атересклероз табакшасына бірыңғай салалы 
бршыкеттін өсуіне ыкпал етеді. Мес жасушаларынан бөлінетін ци- 
токиндер коршаған тіндерде кабыну туғызып, жағдайды одан әрі 
ушыктырады.
О. ІЧіІ8оп (Стокгольм), Ходжкин лимфомасының бетіндегі СОЗО 
рецептор, мес жасушаларының бетіндегі молекулалармен байланыса- 
тынын көрсетті. Бұл байланыс жасушалардан ісік өсуіне ыкпал жасай- 
тын жергілікті қабыну дамытатын медиаторлар бөлінуін белсендіреді.
Кейбір зерттеулерде, катерлі ісіктердін түрлерінде (тері, ток ішек, 
сүт безі рактарында және т.б.) мес жасушаларының инфильтрация- 
сы аныкталған. Операциядан кейін мес жасушалары көптеген ме- 
диаторлар бөліп, бұзылған тіндердің кайта сорылуына әсер етеді. Бұл 
медиаторлардын арасында кантамыр өсіретін ангиогенез үдерісіне де 
әсер етеді деген мәліметтер бар. Бұл салдарлык ісіктің дамуына әсер 
етеді, себебі кантамыры ісіктің өсуіне кажетті заттарды әкеледі.

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: