Рибосома (лат.
rіbes — ағыс және грек.
some — дене) — ақуыз синтезін жүзеге асыратын жасуша-ішілік
органоид. Рибосомалар - екі орташа: үлкен және кіші өлшем бірлігінен тұрады. Нәруыздар биосинтезін (нәруызда
аминқышқылдарды қосады) іске асырады.
Рибосома тірі организмдердің барлығынан дерлік табылған. Әр жасушада шамамен 1000-нан 10000-ға
дейін Рибосомалар болады. Шамамен диам. 20 нм-дей. Рибосомалар екі класқа бөлінеді: 70S және 80S (S-
седиментация коэфф., Сведберг бірлігі). 70S Рибосома ядросы жоқ прокариоттар жасушаларында, ал 80S Р-лар
эукариоттардың цитоплазмасында болады. Химиялық құрамы жағынан Р-лар РНІ-нан және ақуыздардан тұратын
нуклеопротеид болып саналады. 70SBold text Рибосомасының 60 — 65%-ы РНҚ және 35 — 40%-ы ақуыздан, ал
80SРибосомасының 50%-ы РНҚ-дан, 50%-ы ақуыздан құралады. Құрылымы жағынан Рибосомалар үлкен және кіші
суббөліктерден тұрады.
Олар жасуша цитоплазмасындағы Mg иондарының концентрациясына байланысты диссоциацияланып (молек.
ыдырауы) және реассоциацияланып (молекулалардың қайта бірігуі) отырады. Рибосомалар жасушада ақуыз синтезіне
қатысатын құраушыларды ұстап тұру, оларды бір-бірімен байланыстыру қызметін атқарады.
Рибосомалар цитоплазмада
топтасып
(5-70-тен)
орналасып, полисомалар (полирибосома)
түзеді. Рибонуклеопротеидтен құралған (протеин пенРНҚ) рибосомалар жасуша цитоплазмасында базофилді боялады,
олардың құрамында ферменттер де кездеседі. Рибосома митохондриялар құрамында да болады. Бос рибосомалар
жасушаның өзіне керекті протеиндерді, ал эндоплазмалық тор қабырғасындағы рибосомалар жасушадан сыртқа
шығарылатын протеиндерді түзуге қатысады.
7 Тақырып Фибрилалық құрылымдар. Қозғалу органеллалар. Жасушааралық байланыстар
Жасушааралық байланыстар (
межклеточные контакты ); (лат.
junctiones intercellulares junctiones —
байланыс, жанасым; грек,
inter — аралық,
cellula - жасуша) — жасушакабықшалары — плазмолеммалар
араларындағы өзара жанаса байланыс. Жасушааралық байланыстарға: