1 Карипова М. Р
Мемлекеттік бюджет жүйесі
жүктеу/скачать 3,61 Mb. Pdf көрінісі
|
Экономикалық-теория.-Карипова
| Мемлекеттік бюджет жүйесі
– экономикалық қатынастар мен заңдық нормаларға негізделген барлық бюджет түрлерінің жиынтығы. Қазақстан Республикасы Бюджет кодексіне сәйкес, бюджет жүйесі – бұл барлық бюджеттердің, Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының, бюджеттік үдерістер мен қатынастардың жиынтығы. Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің құрамына бюджет- тердің келесідей деңгейлері кіреді: - республикалық бюджет; - жергілікті бюджеттер: облыстық бюджет, облысқа бағынатын қалалар бюджеті, республикалық маңызы бар қалалар бюджеті, астана бюджеті, аудандар бюджеті. Экономикада мемлекеттік бюджет жүйесі төмендегідей негізгі қызметтерді атқарады: 1) қаржы ресурстарын мемлекет пен қоғам қажеттіліктеріне жұмылдыру; 2) әлеуметтік-экономикалық мәселелерді реттеу; 3) қаржы ресурстарын қайта бөлу (аймақтық, салааралық, ведомствоаралық, әлеуметтік); 4) кәсіпкерлік қызметті қолдау және ынталандыру; 5) инвестициялық жобаларды жүзеге асыру; 6) әлеуметтік қорғау; 7) мемлекеттік қаржының кірістері мен шығыстарына бақылау жасау. Мемлекеттік бюджет жүйесі бірнеше принциптерге негізделеді: 1) бірлік принципі – ҚР-сы территориясында бірыңғай бюджет заңдылығын, дербес бюджет сыныптамасын қолдану; 2) толықтылық принципі – бюджеттер мен Ұлттық қорға келіп түсетін барлық түсімдер мен шығыстардың заңдық тәртіпте көрініс табуы; 3) шынайылық принципі – бюджет параметрлерінің экономиканың ағымдық жағдайының көрсеткіштеріне, Қазақстан Республикасының және аймақтардың әлеуметтік- экономикалық дамуының параметрлері мен бағыттарына сәйкес келуі; 4) ашықтылық принципі – бюджет заңдылығы аясындағы нормативтік- құқықтық актілерді міндетті түрде жариялау; 5) дәйектілік принципі – бюджеттік қатынастар аясында алдын- ала қабылданған 104 шешімдерді мемлекеттік басқару органдарының қадағалауы; 6) нәтижелілік принципі – бюджеттік бағдарламаларда көрсетілген белгілі бір нәтижелерге жетудің қажеттілігіне байланысты бюджет- терді әзірлеу және орындау; 7) тиімділік принципі – бюджет құралдарын аз көлемде қолдана отырып, ең жақсы нәтижеге жетудің қажеттілігіне байланысты бюджетті нақты іске асыру; 8) жауапкершілік принципі – бюджет заңдылығын бұзғаны үшін бюджет үдерісіне қатысушыларды жауапкершілікке тарту; 9) бюджеттердің дербестілігі принципі – әртүрлі деңгейдегі бюджеттер арасындағы түсімдердің тұрақты түрде бөлінуін қамтамасыз ету. Мемлекеттік бюджеттің табыстары мен шығындарының құры- лымы төмендегідей бюджет сыныптамасымен анықталады: 1. Бюджет табыстары: - салықтық түсімдер; - салықтық емес түсімдер; - негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер; - трансферттердің келіп түсуі. 2. Бюджет шығындары. 3. Операциялық сальдо. 4. Таза бюджеттік несиелеу: - бюджеттік несиелер; - бюджеттік несиелерді жабу. 5. Қаржылық активтер операциясы бойынша сальдо: - қаржылық активтерді иелену; - мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдер. 6. Мемлекеттік бюджет тапшылығы (артықшылығы). 7. Бюджет тапшылығын қаржыландыру (артықшылықты қолдану): - қарыздардың келіп түсуі; - қарыздарды жабу; - бюджет құралдары қалдықтарының қозғалысы. Мемлекеттік бюджет шығындарын бөлек алып қарайтын болсақ, оларға мыналар кіреді: - мемлекеттік қызмет көрсетулер; - қорғаныс; - қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, сот қызметі, құқықтық және қылмыстық-атқару іс-әрекеті; - білім беру; - денсаулық сақтау; - әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру; - тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық; - мәдениет, спорт, туризм, ақпараттық кеңістік; - ауыл, су, орман және балық шаруашылықтары, ерекше қорғалатын табиғи территориялар, қоршаған ортаны және жануарлар әлемін қорғау, жер қатынастары; - отын-энергетикалық кешен және жерді пайдалану; - өнеркәсіп, сәулет, құрылыс және қала құрылысы қызметі, көлік және байланыс; - қарыздарды өтеу; - арнайы трансферттер; - басқалары. жүктеу/скачать 3,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|