33
Осы территориялардың ортасында орналасқан Ұлытау өңірі басты саяси
оқиғалардың аренасы болуы – заңды құбылыс.
XVII ғ. бас кезінде Қазақ хандығының негізгі орналасқан жері қазіргі
Ұлытау өңірі, Арал теңізінің солтүстік бойы және Қаратау тауларының
маңы екені байқалады. Шамамен, 1600 ж. құрастырылған деп жобаланатын
«Үлкен Сызба кітабының» мәліметтері, Қазақ хандығының территориясы
ретінде осы жерлерді көрсетеді. «Үлкен Сызба кітабының» Г.Е.Катанаевтың
еңбегінде жарияланған үзіндісі кейінгі К.Н.Сербинаның жариялаған
нұсқасынан толығырақ, сондықтан біз осы мәліметтерді келтіреміз. Онда
Қазақ хандығының территориясы келесідей сипатталады: «А к Синему морю
от Иргиза реки 280 верст, пески Барсук-Кум; поперек того песку 25 верст; да
пески Каракум, от Синева моря 200 верст, пески Каракум вдоль 250 верст,
а поперек 130 верст; а те три песка прилегли к Синему морю к берегу. – В
Синее море с Востоку пала река Сыр; а в Сыр-реку пала река Кендерлык.
А Кендерлык – река вытекла из Улутовой горы двумя протоками. А от горы
Кендерлику реки протоку 330 верст; а другая река Кендерлык из тоёже горы
пала в реку Сар-Су. А река Сарса пала в озеро не дошед до Сыра-реки, от
устья Кендерлыка 150 верст, а от Карачатовой горы 250 верст, а от Сыра-реки
та гора 80 верст. А от устья реки Кендерлика 150 верст с левой стороны реки
Сыра город Сунак, против Карачатовой горы; а промеж озера Акбашлы, и реки
Саук, и озера Анкуль, и по обе стороны реки Зеленчика, и реки Кендерлика и
реки
Сарсу
и песков Каракум, на тех местах, на 600 верст, кочевые Казакские
орды» .
Бұл мәліметтерге Г.Е.Катанаевтың өзі қосымша түсініктеме береді.
Бірақ, ол XV ғ. Әбілқайыр бастаған көшпелі өзбектердің Мәуреннахр
территориясына кетуін, кейінгі кездегі Қазақ хандығында болған оқиға деп
түсінген тәрізді. Г.Е.Катанаевтың жазуы бойынша: «пред-кучумовскую эпоху,
разбойнические вольные ватаги всякого рода средне-азиатских выходцев
носившие сборное имя «казаков» бродили по
Достарыңызбен бөлісу: