Липопротеиндер - липидтердің тасымалданатын түрлері

119 
Осылайша ХМ « жетілген» түріне айналады. ХМ-ң мөлшері 
үлкен болады, сондықтан майлы тағам жегенде қан плазмасына 
опалесцирленетін, сүтке ұқсас түс береді.
Қан айналым жүйесіне түскенде ХМ жылдам катаболизмге 
ұшырап, бірнеше сағат ішінде жойылады
ХМ-ң ыдырау уақыты ТАГ-ң липопротеинлипаза
 
(ЛПЛ-аза) 
әсерінен гидролизденуіне байланысты болады. 
ЛПЛ-аза сүт бездерінің клеткаларында, бұлшықет тіндерінде 
және майлы тіндерде синтезделеді. Секрецияланған ЛПЛ-аза өзі 
синтезделген 
тіндердегі 
капиллярлардың 
эндотелиальды 
клеткаларының бет жағымен байланысады. Секрецияланудың 
реттелуі тіндердің ерекшелігіне байланысты. [18]. 
Майлы 
тіндерде 
ЛПЛ-азаның 
синтезі 
инсулинмен 
стимульденеді. Май қышқылдарының тінге түсіп, синтезге 
жұмсалуы және ТАГ түрінде сақталуы осылайша қамтамасыз 
етіледі. Мысалы, қант диабетінде, инсулин тапшылығы байқалғанда 
ЛПЛ-азаның деңгейі төмендейді, нәтижесінде қанда көп мөлшерде 
липопротеиндер (ЛП) жиналады.
Бұлшықетке май қышқылдарының жеткізілуіне ЛПЛ-аза 
қатысады, келесі тағам қабылдағанға дейін бұлшықетте май 
қышқылдары тотығады, ал инсулин ЛПЛ-азаның түзілуін тежейді. 
ЛПЛ-азаның активтілігіне қажетті 2 фактор: апо С – ІІ және 
фосфолипидтер, ХМ -ң беткі жағында орналасқан. 
Апо С ІІ ЛПЛ-азаны активтендіреді, ал фосфолипидтер 
ферменттердің ХМ-дың бетіне жабысуына қатысады.
ЛПЛ-азаның әсерінен ТАГ молекуласы май қышқылдарына 
және глицеролға гидролизденеді. 
Май қышқылдарының бір бөлігі тіндерге өтеді, сол жерде ТАГ 
түрінде деполанады(бұлшықетте). 
Глицерол қан арқылы бауырға тасымалданады, сол жерде 
майлардың синтезіне жұмсалады. 
ЛПЛ-азаның әсерінен ХМ-дың құрамындағы нейтралды 
майлардың мөлшері 90%-ға дейін төмендейді, нәтижесінде 
бөлшектер мөлшері кішірейеді, ал апо С-ІІ қайтадан ЖТЛП-ге 
ауысады. (3.15). [79] 
Түзілген бөлшектер қалдық ХМ ремнанттар деп аталады. 
Олардың құрамында ФЛ, ХС, майда еритін дәрумендер, апо В-48
және апо-Е белоктары болады.

120 
Қалдық ХМ-р гепатоциттерге жабысады, себебі олардың 
апопротеиндермен әрекеттесетін рецепторлары болады. 
Лизосома ферменттерінің әсерінен белоктар, липидтер 
гидролизденеді және түзілген өнімдер қажет жеріне жұмсалады. 
Майда еритін дәрумендер, экзогенді ХС бауырда жұмсалады 
немесе басқа органдарға тасымалданады. 
Бауырда ресинтезделген ТАГ, ФЛ эндогенді тасымалдану үшін 
ӨТТЛП-ң құрамына енеді, бұл жерде апо В-100 және апо С белогы 
болады. Эндогенді ТАГ үшін ӨТТЛП негізгі тасымалдаушы форма 
болып табылады. ӨТТЛП қанға түскеннен кейін апо-С-ІІ, апо Е 
белоктарын ЖТЛП-ден қосып алады және ЛПЛ-азаның әсеріне 
ұшырайды. Осы процестің барысында ӨТТЛП біртіндеп ТТЛП-ға 
айналады. ТТЛП-ің негізгі липиді ХС болып есептелінеді. ХС 
ТТЛП-ің 
құрамында 
барлық 
органдар 
мен 
клеткаларға 
тасымалданады. Гидролиз барысында түзілген май қышқылдары 
тіндерге түседі, ал глицерол қан арқылы бауырға барып, онда ТАГ-ң 
синтезіне жұмсалады. 
3.4. 

жүктеу/скачать 7,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: