Секция ПАЙДАЛАНУДЫҢ, ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

38
Ауыл шаруашылығы өндірісіндегі (АШӨ) АКТ-ның қатал жұмыс жағдайлары 
дизельдердің қызмет ету мерзімі басқа салаларда жұмыс істейтін аналогтармен 
салыстырғанда 24 ... 42% құрайтынына әкеледі. Дизельдердің АШӨ жағдайында жұмыс 
істеуі бөлшектердің тозуын АКТ жұмысының әдеттегі жағдайларында қолданумен 
салыстырғанда 1,8…4,5 есеге арттырады. АШӨ-де технологиялық операцияларды 
жүзеге асыру AКT дизельдерінің орташа және максималды жүктемелерде – олардың 
бөліктерінде максималды механикалық және жылулық жүктемелерді тудыратын макси-
малды қуаттан максималды моментке дейінгі диапазонда жұмыс істеу кезінде жүреді [7].
Қалыпты жұмыс кезінде АКТ энергоблоктарының жоспарланған ресурсын толық 
пайдалануға мүмкіндік беретін маңызды факторлар болып қызып кетуге жол бермеу, 
майды уақтылы ауыстыру, ауа, май және отын сүзгілерінің жұмысқа жарамдылығы, 
жоғары сапалы жанар-жағар майларды қолдану және т.б. сервистік жұмыстар жатады. 
Олардың техникалық жағдайының өзгеруінің негізгі және тұрақты себебі бөлшектердің 
тозуы болып табылады. Тозудың әртүрлі түрлерінің бір мезгілде әрекет етуі, олардың 
арақатынасы бөлшектердің конструкциясына, дайындау технологиясына, қолданылатын 
шығын материалдарының сапасына, сыртқы жағдайларға байланысты . АШӨ -де АКТ 
жұмысы кезінде жанармай жабдығында, газ тарату механизмінде (ГТМ), иінді меха-
низмде (ИМ), атап айтқанда цилиндр-поршеньдік топта (ЦПТ) пайда болатын ақаулар 
себебімен өте жиі істен шығады [8].
Жанармай жабдығының және газ тарату механизмінің (ГТМ) бөлшектерінің тозуы 
дизельдік қозғалтқыштың жұмысын айтарлықтай нашарлатады, алайда бұл бөлшектерді 
салыстырмалы түрде оңай және тез ауыстыруға болады. Нәтижелері бойынша ЦПТ 
бөлшектерінің тозуы және бұзылуы аса қауіпті. Жоғары сапалы мотор майларын және 
мәжбүрлі салқындату жүйесін пайдалану оның жылжымалы серіктестерінің жұмыс 
жағдайын айтарлықтай жеңілдетуі мүмкін. Шетелдік сарапшылардың пікірінше, соңғы 30 
жылда мотор майларының сапасын арттыру нәтижесінде ғана автотракторлық дизельдік 
қозғалтқыштардың ресурсы олардың конструкциясында айтарлықтай өзгеріссіз 1,5 есеге 
ұлғайған. Дегенмен, кез келген қондырғыда тіпті ең жоғары сапалы майлар бөлшектердің 
немесе жанасу беттерінің жекелеген бөліктерінің түйісетін жерлерін келесі себептерге 
байланысты тозудан қорғай алмайтын жағдайлар сөзсіз:
- дизельді қозғалтқыштың салқын іске қосылу сәттерінде, май арналарының ласта-
нуында, май қабатының отынмен шайылғанда үйкеліс аймағындағы майдың жеткіліксіз 
мөлшері («май аштығы»);
- жылудың жоғарылауы немесе жүйеден жылу шығарудың нашарлауы салдарынан 
жекелеген бөлшектерде, үйкеліс муфталарында майдың жергілікті қызып кетуі.
Цилиндр гильзаларының үстіңгі бөлігі тозғанда және оларда конус пен эллипс пайда 
болған кезде, сығылған көлемнен отын-ауа қоспасының ағуы гильза-сақина муфтасының 
арасындағы саңылау есебінен артады және қысым мөлшерін төмендетеді. Қысудың 
төмендеуі нәтижесінде отынның жануының толықтығы нашарлайды, қуат азаяды, 
поршеньдердің шөгінділері мен қызып кетуі, пайдаланылған газдың улылығы артады. 
Жанбаған отын цилиндр төсемдерінің қабырғалары бойынша картерге құйылады және 
қозғалтқыш майын сұйылтады. Сұйылтылған отынның қажетті герметикалық және май-
лау қасиеттері болмайды, нәтижесінде картерге газдың ағуы күшейеді, майдың бүкіл 
көлемінде қызып кетуі, отынды тұтынудың жоғарылауы және жүйедегі май қысымының 
төмендеуі, ИМ және ГТМ бөліктерінің тозуы басталады [9].
Бұнда АКТ дизельдерінің жүйелерінің және жеке бөліктерінің пайдалану және 
күрделі жөндеудің (КЖ) бастапқы кезеңінде сенімділігінің өзгеруі ескерілді. Жұмыстың 
бастапқы кезеңінде ақаулардың ең жоғары пайызы ИМ бөліктері (22 ... 28%) (соның ішінде 
ЦПТ (6... 10%), электрмен жабдықтау (17... 22%), ГТМ (10... 14%), салқындату жүйесі 
(8...10%). Күрделі жөндеуге дейінгі пайдалану процесіндегі ақаулар көлемі келесідей: 
ИM (32… 38%) (соның ішінде ЦПТ (13… 14%), ГТМ (13… 15%), электрмен жабдықтау 

39
(10…13%) , салқындату жүйесі (7…9%). Жоғарыда келтірілген ақауларды бөлу, ең алды-
мен дизельдік жүйелердің жұмыс істеу кезеңдеріндегі жұмысын сипаттайды.
Жұмыстың бастапқы кезеңінде бөлшектердің істен шығулары кенеттен болып, күрделі 
жөндеуге ауысуымен сипатталады. Бұл құрылымдық және технологиялық ақаулардың 
«жану» кезеңі деп аталады. Бұл кезеңде дизельдік элементтердің жұмыс уақытының аз 
болуына байланысты ресурс ақаулары іс жүзінде жоқ [10].
Қалыпты жұмыс кезеңінде тозу қарқындылығының аздығына байланысты 
бөлшектердің бірте-бірте бұзылулары орын алады. Осы кезеңде дизельдік жүйелердің 
жеке элементтерін жөндеуге және ауыстыруға болады, мысалы, поршеньдік сақиналарды, 
поршеньдік түйреуіштерді, иінді білікті жөндеу өлшемдеріне дейін егеп келтіру, кла-
пандарды ауыстыру немесе жөндеу, инжекторларды ауыстыру және т.б. ИМ-ның ЦПТ 
және ГТМ бөлшектерімен істен шығуы барлық пайдалану кезеңдерінде маңызды екені 
анықталды. Іске қосу және пайдалану кезеңіндегі жөндеудің жалпы құнына қатысты 
тоқтап қалуға байланысты шығындар және бірлік шығындар сәйкесінше: ИМ – 46,5 және 
34,5%; (соның ішінде ЦПТ – 30,8 және 23,2%); корпус бөліктері - 13,8 және 14,1%; ГТМ 
- 11,7 және 9,3; салқындату жүйесі - 3,1 және 9,3%; электрмен жабдықтау жүйесі – 1,8 
және 4,1%.
Бұл деректер жүйелер мен блоктардың бөліктерінің интерфейстерінің АКТ-
ның жалпы сенімділігіндегі үлесі тек ақаулардың үлесіне ғана емес, сонымен қатар 
олар тоқтап қалу нәтижесінде тудыратын шығындарға байланысты екенін көрсетеді. 
АКТ қондырғыларының сенімділігін тиісті деңгейде қамтамасыз ету, олардың істен 
шығуын анықтау және болдырмау үшін сандық және сапалық сипаттамалардағы 
техникалық жағдайдың өзгеруі туралы ақпарат болуы қажет. Бұл іздеудің, өтемдік және 
түзету әрекеттерінің белгілі бір алгоритмін қолдануды қамтиды. Бұл жағдайда сәйкес 
технологиялық қызмет көрсету жүйелерін енгізу негізінде АШӨ-де АКТ-ның пайдалану 
сенімділігіне әсер ететін техникалық қызмет көрсету және жөндеу стратегиялары мен 
тактикасын жетілдіру қажет [11].

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: