Байланысты: Философия тарихы Ж Алтай, Қасабек А. 3
III тарау. Ортагасырльщ философия Оның пікірінше, тұңғыш рет философиялық бағыттың алғаш негізін салушы
- грек философы Пифагор, яғни пифагоршылар мекгебі. Бұл жерде Фараби ежелгі
Грекиядағы негізі ғылыми философиялық мектептерге шолу жасап, өз пікірлерін
ортаға салады.
Екінші шарт - өткендегі ірі философтардың еңбектеріндегі негізгі ойларын,
мақсаттарын тану. Мұнда Фараби ежелгі гректерден қалған логикалық шығарма-
ларды, яғни формалдық дәлел (логика), силлогизм, аналитикалық мазмұн мсн оқу
ретін қысқаша айтып өтеді.
Үшінші шарт - философ болу үшін қажстгі ғылымдарды тани білу.
Төртінші шарт - философия ғылымын үйретудегі мақсатты түсіну. Филосо
фия ғылымын үйренуде оның күттіретін мақсатын тану. Ол мақсат - Жаратқан
иені тану. Ол - өзі ауыспайтын, өзгермейтін жалғыз зат. Бүкіл дүниені, барлық
нәрселерді барлыққа, болмысқа шығарған жаратушы. Жомарггылығымен, хик-
метімен, әділеттілігімен осы әлемге тэртіп беруші Алла тағаланы тану. Барлық
философ ғалымдардың істеген еңбектері өздерінің шамасынша сол Жаратқанға
ұқсап бағу. Әрине, бұл жерде біз әл-Фарабидің өз заманының перзенті болғанды-
ғын дұрыс түсінуіміз қажет, өйткені заман талабын аттап өте алмау - қай кезде
болсын тарихи табиғи нәрсе.
Бесінші шарт - философия ғылымына кірісудің төте жолын тану. Бұл жерде
Фараби білім, ғылымға жетудің ең бір дұрыс жолы аянбай еңбек ету дейді. Соны-
мен қатар философияны тек жаратылыстану ғалымдары арқылы ғана танып білу-
ге болады деген пікірлер айтады.
Алтыншы шарт - Аристотель еңбектеріндегі қолданылған ғылыми ұғымдарды
талдай білу.
Жетінші шарт - Аристотельдің өз еңбектерін оқыған адамнан терең жұмбақ
сырларды шешуді талап етуінің себебін білу, Аристотель еңбектерінде жұмбақ тү-
рінде айтылған түсініктердің сырын ашу. Оның кейбір гылыми түсініктерді те-
рен, жүмбақ түрінде келтіруінің үш түрлі себебі бар. Бірінші, оқушының табиғи
қабілетін сынап, үйретуге түратынын немссе тұрмайтынын айыру. Екінші, фило
софия ғылымын көрінген адамның бэріне бірдсй рэсуа қылмай, оны алып жүре-
тіндерге ғана пайдаландыру. Үшінші, гылыми іздеу жолында адам бейнеттеніп,
ой-пікірін шынықтыру керек. Осы үш себептен Аристотель еңбектерінде жұмбақ
(аллегория) қолданылады.
Сегізінші шарт - философ адамның міндеті мен тіршілік ережесін жэне
қалпын түсіну.
Тоғызыншы шарт — Аристотель ілімін үйрену үшін нендей нәрселер қажет
екенін білу. Фараби бүл жерде Аристотельдің логика ғылымын, шығармаларын
оқу тэртібіне келтіріп, оны жоғары бағалайды. Бұл ойларды түиіндеп айта келген-
де, Фараби философияны үйрену үшін ежелгі грек ойшылдарынан бастап, өзіне
дейінгі галымдардың ой-пікірлерін сарапқа салады да, соңында өз ойларын ай
тады. Фарабидің пікірінше, ғылым мен философия адамы болу үшін қойылатын
ең бірінші талап - ол адамның жан махаббаты, ар тазалығы, бүкіл адамға, өз
халқына деген таза махаббаты, ғылым мен білімге деген қалтқысыз құштарлы-
ғы мен берілгендігі. Бұл шарт орындалмаған күнде адам философияны үйрене
алмайды, үйрете де алмайды деп көрсетеді Фараби.