27
1.1. Ғылым және
ғылыми-педагогикалық зерттеу
Қазақстандағы педагогикалық-әдістемелік ой-пікірдің қалыптасу та-
рихына, елдегі ағарту жұмыстарының дамуына, халықтың сауатын ашып,
білім беру ісіне, бастауыштағы пәндерді оқыту мәселелеріне халқымыздың
озық ойлы, ұлтын сүйген азаматтары, «халық жауы» аталып, өмірден
ерте кеткен А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев Ж.
Аймауытов,
Х. Досмұхамедов, С. Қожанов, Ә. Қасымов, Т. Шонанов, Е. Омаров, т.б. зор
еңбек сіңірді.
Дидактика тарихын зерттеуге Р.Б. Вендеровская, Ш.А. Ганелин,
С.Ф. Егоров, З.И. Равкин, Л.А. Степашко, Қ.Б. Сейталиев, Е.Ө. Жұматаева,
Б.К. Әбдіғұлова өз еңбектерін арнады.
Зерттеуші Е.Ө. Жұматаева ізденістерін жоғары мектеп дидактикасы
дамуының ғылыми-педагогикалық негіздері тұрғысынан жүргізе отырып,
дидактика жүйесінің алғашқы қадамы физиологиялық-психологиялық
үдерістер, оның ішінде ойлау қабілетінің өзара байланысын айқындап,
мәнділік сапасын өз еңбектерінде
дәлелдеген ұлы ойшыл, даналарымыз-
ды атайды. Солардың ішінде Ж. Аймауытовтың дидактиканың дамуына
зор үлес қосқандығын, оның пікірі бойынша, дидактиканың тірегі генезис,
адам қабілеті оның шығу тегіне бағынышты дей келіп, таным теориясының
тірегі пәлсапалық жадты үздіксіз дамыту деп есептегенін айтады.
Дидактика өзінің пәні шеңберіндегі заңдылықтарды зерттейді, оқыту
үдерісі мен оның барысында туындаған нәтиженің бір-біріне тәуелділігін
талдайды, жоспарланған мақсаттың орындалуын қамтамасыз ететін
әдістерді, ұйымдастыру формалары мен құралдарын анықтай отырып, екі
маңызды қызмет атқарады: теориялық және практикалық.
Дидактика мәселесі Б.П. Есипов, М.А. Данилов, М.Н. Скаткин,
В.В. Краевский, А.В. Хуторской, И.К. Журавлев, Т.С. Сабыров, М.Ж. Жа-
дрина және т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылды.
Сонымен қатар дидактика саласында белгілі ғалым педагогтар
М.А. Құ дайқұлов, Н.Д. Хмель, А.Е.
Әбілқасымова, А.А. Бейсенбаева,
Б.Б. Бай мұ қанов, М.Ж. Жадрина, С.Е. Шәкілікова, Е.У. Медеуов, Г.Т. Хай-
руллин және т.б. орта және жоғары мектеп дидактикасының ерекшеліктері,
оқу шы лар мен студенттердің өзіндік танымдық әрекеті, кәсіби білімді да-
мыту, білім мазмұнын анықтау, оқытудың жаңа технологияларын қолдану
жол дары, түрлі пәндердің оқыту заңдылықтары мен ұстанымдары және
басқа да дидактиканың біртұтас жүйесіне қажетті өзекті мәселелерді шы-
ғармашылықпен зерттеп, елімізде дидактиканың дамуына үлес қосты.
Дидактика мен әдістеме бірін-бірі қайталайды деген пікір жиі кездеседі.
В.В. Краевский: «Әдістеме – бұл жеке пән дидактикасы, яғни жалпы ди дак-
тикаға «қосымша». Екінші жағынан, әдістеме өзінің белгілі бір пәнді оқыту
мен оның құралдары арқылы тәрбиелеу сияқты зерттеу пәні бар, өз алдына
бөлек пән болып табылады. Сондықтан әдістеме дидактикамен объектісінің