Цифровая дидактика indd
жүктеу/скачать 3,99 Mb. Pdf көрінісі
|
Сагалиева Дидактика
|
аласыз. Негізгі қатынас студенттің оқу материалына қатынасы, яғни. танымдық қатынас деп танитын көзқарас өте кең таралған. Шынында да, оқу танымы – оқыту процесінің ажырамас сипаттамасы болып табылады. Егер оқытуды психология тұрғысынан талдайтын болсаңыз, яғни, оқушының желідегі материалды қалай қабылдайтынына және игеретініне назар аударсаңыз, бұл қатынас негізгі, маңызды болады. Бірақ егер сіз оқытуға цифрлық педагогиканың көзімен қарасаңыз, яғни, әлеуметтік тәжірибені берудегі мақсатты іс-әрекеттегі басты нәрсені бөліп көрсету үшін, онда бұл іс-әрекеттің басты және ерекше мәні басқа қатынас болады, атап айтқанда, екі іс-әрекет арасындағы қатынас – сабақ беру және оқу болып табылады. Цифрлық өзара әрекеттесу жағдайында сабақ беру – бұл оқытушылардың, бағыттаушылардың, кеңес берушілердің іс-әрекеті, ал оқу – виртуалды әлемде оқушылардың іс-әрекеті. Таным оқудан тыс та жүзеге асырылуы мүмкін, ал өзара байланысты іс-әрекеттер ретінде сабақ беру мен оқу тек оқытуда жүреді. Олардың бірлігі дидактикалық қатынастардың, соның ішінде танымдық қатынастардың бүкіл жүйесін анықтайды және ұйымдастырады. Бұл цифрлық дидактика пәнін сипаттайды. Осылайша, оқыту құбылыстарын зерттеу кезінде үш объект арасындағы тәуелділіктерді ескеру қажет: мұғалім, білім алушылар т және «поли» оқу материалы. Цифрлық дидактика пәнінің тағы бір ерекшелігі – оқытуды болашақ маманның жеке басын тәрбиелеу мен өзін-өзі тәрбиелеумен бірлікте қарастыру қажеттілігі (тәрбие процесі өзін-өзі тәрбиелеу процесіне өтеді) болып табылады. Цифрлық оқытудың бұл функ- циясы – студент тек желідегі білімді игеріп қана қоймайды; оқыту жеке тұлғаның қалыптасуына, жеке тұлғаның да, желілік өзара әрекеттесудегі моральдық қасиеттердің де қалыптасуына ықпал етуі керек. Әрине, оқытудың тәрбиелік аспектісі білім мазмұнында көрінеді және оны жаңа дидактиканы дидактикалық талдауда ескеру қажет. Білім беру мазмұны оқу процесінде шынымен бар екенін есте ұстаған жөн: бұл процестің әр бөлшегінде білім беру мазмұнының бір бөлігі болады. Цифрлық оқу процесінің әрбір кезеңінде студент- тер білім, білік, дағды, қарым – қатынасты меңгереді – ал мұның бәрі білім мазмұнын құрайды. Оқытудың дидактика алдында екі аспект бойынша: желідегі поли оқу ақпаратының ағымында зерттеу объектісі ретінде және таңдау (ақпарат ағынында), құру, құрастыру объектісі ретінде көрінуі маңызды. 247 Егер біз осы жағдайды ескеретін болсақ, демек, зерделеусіз нәтиженің жеміссіз болатынын есте ұстай отырып, дидактикалық зерттеуді цифрлық оқыту тәжірибесін жетілдіруге саналы түрде бағыттау жөн. Сонымен бірге, жоғары кәсіптік білім беру мекемелеріне арналған цифрландыру нұсқауларын ескере отырып теориясын дамыт- пай жеткілікті негізделмейді және елеулі жақсартуларға әкелмейді. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, дидактика пәнінің келесі сипаттамаларын бөліп көрсетуге болады. Біріншіден , цифрлық дидактика өзінің объектісін – оқытуды, ең алдымен, болашақ желілік мәдениет мамандарына немесе белгілі бір мағынада болашақ мамандық саласындағы әлеуметтік және әлемдік тәжірибені беруге бағытталған цифрлық білім беру қызметінің ерекше түрі ретінде қарастырады. Екіншіден , осы қызметке тән көзқарас, цифрлық дидактика тұрғысынан оның теориялық талдауының негізінде жататын, бірлікте байқалатын «студент – оқытушы – поли ақпарат» әрекеті ретінде сабақ беру мен оқудың қатынасы бұл іс-әрекет үшін ерекше қатынас болып табылады. Басқа қатынастар осы қатынас негізінде біріктірілетіндіктен ғана дидактикалық сипатқа ие болады. Мысалы, поли ақпарат дұрыс таңдалған кезде, жалпы ақпаратар ағынына дұрыс іріктеліп алған кезде ғана оқу ақпаратына айналады және студентті оқыту құралына айнла алады. Үшіншіден , дидактикалық көзқарас тұрғысынан оқытудың мазмұндық және процедуралық жақтары олардың бірлігінде қарасты- рылады. Мысалы, білімдер оларды беру және меңгеру әдістерімен игеріледі. Бұл, әсіресе, цифрлық әлемде әр пән саласындағы білімдер көлемі тез өсіп келе жатқан кезде және өсу қарқыны артып отырған жағдайда, адам үнемі өсіп келе жатқан білімдерді игеруі керек, ал цифрлық дидактика сәйкесінше, оны өз бетінше білім алуға дайындаудың тиімді жолдарын іздеуі керек. Төртіншіден , цифрлық дидактика оқытуды өзін-өзі тәрбиелеумен оның ішінде тұлғаның бастамашылдығы мен өз бетіншелігін, өз әрекеттеріне, іс-әрекетіне, мінез-құлық және қылықтарына прин- ципшілдік пен жауапкершілікке өзіндік тәрбиелеумен бірлікте қарастырады. Соңында, цифрлық оқытуды түрлендіру және жетілдіру міндетін ескере отырып, дидактика оқытуды зерделеу объектісі ретінде ғана емес ғылыми-негізделген конструкция ретінде де қарастырады. 248 Мұнда біз сандық дидактика пәнінің негізгі сипаттамаларын ғана ұсындық. Осы негізде оның келесі анықтамасын беруге болады: дидактика пәні сабақ берудің (оқытушы іс-әрекетінің) және оқудың (білім алушылардың танымдық іс-әрекеті) байланысы және цифрлық білім беру процесіндегі олардың өзара әрекеттесуі болып табылады. Жоғарыда айтылғандарға қоса, цифрлық дидактика тұрғысынан оқу процесінің тәрбиелік рөлі, сондай-ақ белсенді, өз бетінше іс-әрекетіне және олардың кәсіби құзыреттілігін дамытуға қолайлы жағдайлар жасауды қамтамасыз ету керек. Жоғары мектептегі цифрлық дидактиканың объектісі – оқытудың ақпараттық-коммуникациялық технологияларын қолдана оты- рып, білім алушылардың цифрлық буынының білімдік маңызды ерекшеліктерін ескеретін, цифрлық экономика мен цифрлық қоғамның талаптарына сәйкес келетін мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған цифрлық білім беру жағдайында жүзеге асырылатын білім беру (оқыту) процесі. Цифрландыру, телекоммуникациялық және желілік технология- лар мен оқыту құралдарын тарату жағдайларында дидактика пәнінің мазмұны айтарлықтай кеңейеді. Бұл кеңейу келесі бағыттар бойынша орын алады: – сынып-сабақ процесінің шеңберімен шектелген оқытудан – әртүрлі орталар мен кеңістіктерде, соның ішінде желілікті, сол сияқты толықтырылған виптуальды шындықты қоса алғандағы оқытуға қарай; – білім беру мекемесіндегі оқу процесінен – білім беру желісінде бөлінген оқытуға және білім беру ортасында өзін-өзі оқытуға қарай; – сабақ беру мен оқу іс-әрекетін ұйымдастырудан – жеке білім беру бағыттарын жобалау, қалыптастыру және игеру процестерін ұйымдастыруға қарай; – педагогтің жетекші іс-әрекеті ретіндегі оқытудан – цифрлық білім беру процесіндегі педагогтің алуан түрлі педагогикалық функцияларына қарай. Цифрлық білім беру процесі жүзеге асырылатын білім беру кеңістігі мен осы процестің өзінің, оның провайдерлерінің бірлігі қазіргі уақытта цифрлық білім берудің экожүйесі терминімен белгіленеді. Мұндай экожүйе білім беру желілері, кәсіби-білім беру кластері, тер- риториялары, салалары масштабында қарастырылуы мүмкін. 249 Кәсіптік білім берудегі цифрлық дидактиканың пәні – цифрлық білім беру ортасындағы (білім беру экожүйесіндегі) оқу жүйесі ретінде ұйымдастырылған тұтастай алғандағы оқыту процесі және оған кіретіндер: – цифрлық экономика және цифрлық қоғам талаптарына сәйкес қойылған оқыту мақсаттары (күтілетін нәтижелер); – оқытудың мазмұны және оны қалыптастыруға қойылатын та- лаптар; – дербестендіру, модуляризациялау үшін білім беру процесін педагогикалық мақсатты виртуализациялау, желілік бөлу және үйлестіруде цифрлық технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалануға негізделген оқыту процесін ұйымдастырудың фор- малары мен әдістері; – оқытудың қойылған мақсаттарына қол жеткізу үшін цифрлық технологиялардың дидактикалық мүмкіндіктерін барынша пай- далануды қамтамасыз ететін оқытудың ұйымдастырушылық формалары, технологиялары мен әдістері; – бірыңғай зияткерлік кешенге біріктірілген оқыту құралдары, оның ішінде цифрлық-желілік (онлайн) және бағдарламалық- аппараттық құралдар; – кәсіптік білім беру мен оқытудағы цифрлық білім беру процесінің қоғам мен экономиканың дамуына әсері. Осылайша, цифрлық дидактика «Оқытуда қандайда бір цифрлық аспаптарды не үшін қолдану керек?» және «Оларды қалай пайдалану керек?» деген сұрақтарға жауап бере отырып, білім беру процесінде заманауи цифрлық технологиялар мен құралдарды саналы және тиімді пайдалану мүмкіндігін береді. жүктеу/скачать 3,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|