Дальтон  танымдық белсенділігін дамытуды тежейтін орташа оқушыға  жоспары

186
II бөлім. Дидактика
сәйкестендіру, бейімдеуге бағынышты; оқу әрекетінен басым дәстүрлі үйым- 
дастыру оқушылардың өзіндік жүмыстарына айырбасталады, ал мүғалімнің 
қызметі осы әрекетті еппен үйымдастыру болып табылады. Осыган байла­
нысты сыныптар зертханалармен немесе пәндік шеберханалармен ауыстырылды, 
сабақтың орнына мүғалімнің тапсырмасы негізінде жеке жүмыс жасайды және 
қажет болғанда бүл зертханалар мен шеберханаларда үнемі болатын мүғалім- 
нен көмек сүрайды.
Оқушыларга тапсырмалар оқу жылының басында өр пән бойынша бері- 
леді. Жылдық тапсырмалар айлар бойынша тапсырмалар түрінде таратылады, 
оқушылар белгіленген уақытта тапсырмаларды орындағаны туралы есеп беріп 
отырады. Оқушылар жылдық және айлық тапсырмаларды алып, оларды 
корсетілген мерзімде орындауға міндеттемелер алады.
Оқушылар оқу жүмысын жақсы орындау мақсатында әдістемелік 
үсыныстар жазылған қажетті оқу қүралдарымен, нүсқаулармен жабдықталды. 
Сондай-ақ, осы оқу пәнінен маман-мүғалімнің кеңесін пайдаланды. Барлығына 
бірдей сабақ кестесі болған жоқ. Үжымдық жүмыс күніне бір сағат, қалған 
уақытга пәндік шеберханаларда, зертханаларда жеке жүмыс жүргізіледі. 
Мүғалім оқушыларды жүмысқа ынталандыру, оз жетістіктерін салыстыру 
үшін, оқушылардың орындауға тиісті тапсырмаларының даярлану барысын ай 
сайын белгілейтін арнайы кестелер жасады.
Дальтон-жосгіарға көрнекті америкалық педагогтар ерлі-зайыпты Дьюилар 
жоғары баға берді және коптеген елдерде тез тарай бастады, оған қарамастан 
бүл жүйе әлемнің бірде-бір елінде түрақтап қалған жоқ.
Айталық, Кеңес Одағында 20-жылдары дальгон жоспар бригадалы қ- зерт- 
ханалық жүйе деген атпен өзгертілген күйінде қолданылды. Курсты, тақырыттгы 
оқытып-үйрену тапсырмаларымен оқушылар тобы (бригада) алатын еді. Олар 
зертханаларда жеке жүмыс жасады, мүғалімдерден кеңестер алды, үжымдық 
есеп тапсырды. Бірақ жуық арада-ақ қолданылған жүйе озінің өміршең 
еместігін корсетті. Оқушылардың дайындық деңгейі үнемі томендеп отырды, 
тапсырмаларды мүғалімнің түсіндіруінсіз жасай алмайтын болғандықтан 
олардың оқьіту нәтижелері үшін жауапкершілігі нашарлады. Мүның бәрі оқытуды 
үйымдастырудың бүл жүйесінің 1932 жылы жүмысын токтатуга әкелді.
Бүл дальтон-жоспардың ешбір артықшылықтары болмағанын корсетер мен 
екен! Жоқ! Ең алдымен, оның жетістіктеріне бүл жүйенің оқытудың қарқынын 
оқушылардың мүмкіндіктеріне бейімдеуін, оларды дербестікке үйретігі, 
жүмыстың тиімді әдістерін іздестіруге баулуға мүмкіндік бергенін жатқызуға 
болады. Бірақ кезінде үлы орыс педагогы К.Д.Ушинскийдің “бос бас ойла- 
майды” дегені шындық болар. Ал дальтон - жоспар болса оқушылардың 
білімдердіц жүйесін жүйелі меңгеруіне аз әсерін тигізді. Бүл білімдер оқу- 
шыларда табигат, қоғам, техника және модениет жайлы қажетті және 
жеткілікті ақпараттың барлық көлемін қамтымады, шашыраңқы болып келеді. 
Онан өзге, дальтон-жоспар оқушылар арсында қиын бәсекелестік тудырды, 
тапсырмаларды орындауға көп уақыт жоғалтты. Мүның бәрі педагогикалык 
практикада тіпті жылдам Дж.Дьюи насихаттаған кезде де дальтон-жоспардың 
кенінен таратыла алмауына әкеліп соқты. Кейін бүл жүйені насихаттаудың 
жаңғырығы XX гасырдың 50-60 жылдарында профессор Ллойд Трамп жасаған 
Трамп жосиары түрінде корініс берді.
Трамп жоспарының мәні оқытуды үйымдастырудың жүйесі ретінде оның 
икемді формалары арқылы жеке оқытуды барынша қолдауда еді. Бүндай

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: