Окытудағы өзіндік жүмыстар түрлері

206
II бөлім. Дидактика
3. Турлі есептерді шешу және сарамандық, зертханалық, жүмыстар-
ды орындау.
4. Түрлі тексерістік өзіндік жүмыстар, бақылау жүмыстары, диктанттар, 
шығармалар.
5. Баяндамалар мен рефераттар даярлау.
6. 7'абиғатқа экскурсиялар мен оны бақылауларға байланысты жеке жэне 
топтық тагісырмаларды орындау.
7. Үйдегі зертханалык тәжірибелер мен байқаулар.
8. Техникалық модельдеу және қүрастыру.
Тізілген өзіндік жүмыстардың қөпшілігі оқушылардың езіндік әрекетінің 
эр түрлі деңгейлеріне қүрылуы мүмкін, яғни жоғарыдағы төрт типтің біреуіне 
жатуы ықтимал. Әр түрлі дидактикалық мақсаггағы өзіндік жүмыстар шығар- 
машыл мүғалімнің иелігінде болып отыр. Өзіндік жүмыстардың көп түрлілігі 
оларды өткізудің реті туралы нүсқауларды жоққа шығармайды. Бірақ кез кел­
ген жүмыс оқушылардың әрекет мақсаты мен тәсілін сезінуден басталуы 
керек. Бүкіл жүмыстың тиімділігі осыған байланысты. Озат мүғалімдердің 
тэжірибесі көрсеткендей, олардың шеберлік деңгейінің негізгі белгілерінің бірі 
жүмыста оқуіиылардьщ білім алу мүмкіндіктерін есепке алатын, бірін-бірі толық- 
тырагын өзінідік жүмыстардың коп түрлерін пайдалану болып табылады.
Бүгінгі нашар сабақ негізінен сабақта оқушылардың уақытты бос өткізіп, 
жүмыс істемеуімен сипатталады. Үлкен шеберлік иелерінің сабақтарында оқу- 
шылар сабақтың көп бөлігінде түрлі өзіндік жүмысты атқарады.
Өзіндік жүмысты үйымдастыру гірактикасын байқау және оқушылардың 
сондай жүмыстардың орындалу нәтижелерін талдау бүларды үйымдас- 
тырудағы кездесетін кемшіліктерді бөліп көрсетуге мүмкіндік жасайды:
- жүмыстарды үйымдастыруда жүйе жоқ, олар мазмүны, саны, формасы 
жағынан кездейсоқ;
- үсынылған дербестік деңгейі оқушының білім алу мүмкіндікгеріне 
сәйкеспейді; тапсырмаларды ірікгеуде жеке тәсіл көмескі көрінеді;
- өзіндік жүмыстар біркелкі, олардың өткізілу уақытының үзақтығы осы 
сынып үшін қолайсыз;
Тапсырма орындағанда, оқу есептерін шешкенде жэне барлық қимыл- 
дарды дүрыс орындауда оқушылар объекті немесе қүбылысты оз бетінше 
түсіндіріп жазып бере алуы үшін мыналар керек:
- тапсырманың, яғни оның толық немесе жинақталған сипаттамасы дәл 
көрсетілуі керек;
- байқау объектісін модель, сызба, сурет, үлгі ретінде немесе өзін корсету; 
егер қүбылыс оқып-үйренілетін қүбылыс болса, оның дамуын карталар, 
суреттер, сызбалар арқылы созбен сипаттау керек;
- барлық бүрынғы түсінікгерді беру керек-объектінің және оның қүрамдас 
бөліктерінің аттары, оның ішінде терминдер, шартты белгілер, кодтар беріледі;
- оқушылар объектінің үқсастықтары мен айырмашылықтарын ажырата 
білетін бағдарларды анықтауы керек; керек болса, қандай белгілерді қайдан 
іздеу керек екенін айтып, көмектесу қажет. Кейбір мысалдар келтірейік. 
Мысалы, оқушылар тарих сабағында “соғыс” деген түсінікпен танысқан соң, 
оқушылар қүл иеленушілік дәуіріндегі соғыстьщ толық сипттамасын беруі 
керек делік. Бүндайда мүғалім оқушылар алдына міндеттерді қоя отырып, 
төмендегілерді баяндауы керек:

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: