Торбиелеу урдісінің формасы (піурі) дегеніміз

320
III бөлім. Тәрбие теориясы
Балалар тобының және жеке баланын әрекетіне тән қүрал әрекеттің фор- 
масын емірге әкеледі. Қолдануга тартылған қүрал форма (түр) жасайды. Кәсіби 
маман емес адам сыртқы көзбен қарағанда, оған педагог форманы ойдан 
шығарып отырған сияқты көрінеді. Бірақ ол қүралдар жинағымен жасалады.
Сурегтердін, музыканың, қалжыңның, нәзіктіліктің, тыныштықтың, түс- 
тердің, бірлескен ойындардың үйлестірілуі - бір бейне.
Оқулықтың, күнделіктің, режимнің, бағаның, сүраудың, бақылаудың, 
қорқытудың үйлестірілуі - екінші бейне.
Балға, бояу, шеге, бригадалық топтар, әңдер, бәсекелестік, рөлдік ойын, 
рефлекс - үшінші бейнені қалыптастырады.
Форма (гүр) қисынды педагогикалык бағалау арқылы шығады. Іріктелген 
қүрал форманы талап етеді. Педагог осы жоба бойынша орындайды. Бірақ ол 
тек форманың бүтін түрін береді.
Бүтін форма, бөтен көзге қиял, ойлап 
шыгарылған ретінде корінеді, 
осылай инновациялык формадағы жүмыстар үсынылады. Іііығармашылықтың 
туындысы бірақ форма емес, іріктелген, үсынған, түсіндірілген қүрал. Педагог 
копте ген күралдардан, тек бір қүралдарды оңтайлы тандауы керек.
Форма үғымын кобінесе қысқа күйде қолданады. Мысалы, “Педагог ойын 
формасын таңдайды”; “Педагог дәрістік форманы үсынады”, “Педагог 
диснутты үйымдастырады” және т.б. Осы кезде форма болып нақтылық, түрлі 
» әдіс немесе тәрбиелеу әдісі эсер етеді. Әдіс және форма үғымдары тығыз 
байланыста. Балалармен жүмыс істеу формалары туралы айту қиын. 
Керісінше, балалармен жүмыс істеу әдісі туралы соз болып отыр. Тәрбиелеу 
үрдісі формалары ерекше міндеттерді орындайды. Еліктіргіш, қызық. әсерлі 
формалар арқасында оқушы объектімен араласып қанғаттанарлықты сезінеді. 
Осы қанагат кезінде адамгершілік қасиеттерді бойға сіңіру адамгершілік 
қүрылымы болып есептеледі.
Бала рухани байлықты, мәнерлеп оқу конкурсында сезінді, ал екінші бала 
өлеңдер оқуды сүйеді, үшінші оз достарының таланттарына таңкалады, 
үшінші бала сөз мәнін түсініп, сөз қаншама сезімді білдіріп түрғанын түсінеді.
Бала қанағапанарлық сезіміне үжымдық жүмыста, мектептің алдын жинауда 
торбиеленеді. Түлғаның қүндылық қүрылымына енетін нақты объектіні таңдау 
ойластырылмаған еді; ал бірақ қүндылық таңдауды тәрбиелеуші баланың 
педагогпен үжымдастырылған әрекеті жағдайында іске асыруына кепіл бола 
алады.
Әсемдік формасының салдары әлемдік бейнелік ырғақтылық, ықшамдық, 
коркемдік, жеңілдік, әсемділік және негізгісі рухани сезімнің нығаюы. Осы 
мінездердің біреуі болмаса, баланың ойын тарту мүмкін емес.
Форма бүкіл тәрбиелеу үрдісінің тиімділігін қамтамасыз етеді. Сондықтан 
мектепте дәлізді, киім ілгішті, сынып болмесін қызғылықты жасау оте керек. 
Балалардын киімі және педагоггың киімі, сабақтардың откізілуі, топтык 
жүмыстардын қызықты өтуі үлкен рөл атқарады.
Түтқындау - жанды “ түтқынға” алу, бала жанын сүюге кәмектесу, мәдени 
мәні бар нәрсені мазмүнмен толықтыру дегенді білдіреді. Қиындықтарды 
жеңу арқылы түтқыннан шығуға болады.
Педагог форманы іздегенде мазмүнға сүйенеді, ең жеңіл қүралды таң- 
дайды. Бала форманы түсінгеннен кейін, мазмүнға барады. Ол бірінші формасына 
әуестенеді, кейін идеясын қабылдайды. Мысалы: педагог балаларды музыканы

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: