А. М. Касенова. Стандарттау
Физикалыц шамалар өлшемдерінің бірліктері
жүктеу/скачать 10,03 Mb. Pdf көрінісі
|
Стандарттау, сертификаттау және метрология негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- Физикалыц шаманы өлшеу дегеніміз - оны өлшеу бірлігі ретінде алынған біртекті басқа бір шамамен салыстыру. Физикалыц шама мэні
- Физикалыц шаманыц нацты мәні
- Физикалыц шаманыц өлшем бірлігі
- Ill тарау.
| Физикалыц шамалар өлшемдерінің бірліктері:
Физикалыц шама - ол физикалық объектінің мінездемесі, көптеген физикалық нысандар үшін жалпы сапалық жағынан, бірақ әрқайсысы үшін мөлшерлік жагынан жеке. Физикалық шаманың өлшемдік бірліктері ол физикалық шаманың белгіленген өлшемінің оған шартты бірге тең сандық мағына берілген. Физикалыц шаманы өлшеу дегеніміз - оны өлшеу бірлігі ретінде алынған біртекті басқа бір шамамен салыстыру. Физикалыц шама мэні - қабылданган бірлікпен физикалық шама өлшемін сандық түрде өрнектеу. Физикалыц шаманыц нацты мәні - тәжірбиел ік жолмен алынған жэне шынайы мэнге өте жақындатылган, өлшеу жүргізу барысында шынайы мән орнына қолданылатын физикалық шама мэні. Физикалыц шаманыц өлшем бірлігі - бүл шартты түрде сандық мэні бірге тең деп алынған белгіленген мөлшердегі физикалық шама. Шамаларды өлшеу бірліктерінің дамуын бірнеше кезеңдерге бөлуді. Бірінші кезең, шаманы өлшеу бірліктерін өлшеммен байланыстырған. өлшенетін шаманың өлшем бірлігі шаманың өлшеміне тең өндірілген өлшем. Ill тарау. Метрология негһдері 219 Екінші кезең, шама бірлігінен бас тартумен сипатталады табиғатпен өндірілген және заттық, бұйымдық эталонға көшу. Үшінші кезенще физикалық шамалардың бірліктерінің дамуынан, шамалардың бірліктерінің заттық эталоны ол бірліктерді сол дәлдікпен беру, ғылым мен техника талап еткендей қамтамасыз ете алмайтындығы айқындалады. Жаңа физикалық құбылыстарды ашу, бірліктердің өздерін өзгертпей физикалық шамалардың бірліктерін өндіруге мүмкіндік береді. Мысалы, қазіргі метрдің өлшемі бір секундтан кейін анықталады. 1872 жылы метрикалық жүйелердің түптүлғасы бойынша салмақтың жэне үзындықтың бірліктеріне көшуге шартты материалдық эталондарға негізделген шешім қабылданды. 1875 жылы дипломатиялық конференция қүрылды, онда он жеті мемлекет Метрикалық конвенцияға қол қойды, соған байланысты: 1889 жылы Парижде Өлшемдер мен таразылар жөніндегі бас конференция жиналды, метр және килограмның дайындалган үлгісі санынан халықаралық түптүлғасын бекітті жэне оларды Өлшемдер мен таразылардың халықаралық бюросына сақтауға берді. Ендігі мәселе физикалық шамалар бірліктерінің жүйесін салу болатын. Алғаш рет физикалық шамалар бірліктерінің жүйесі туралы түсінікті 1832 жылы неміс ғалымы Карл Гаусс енгізді. Ол бірнеше тәуелсіз шамаларды еркінше таңдап алуды үсынды. Бүл шамалардың бірліктері «негізгілер» болып аталады. Содан кейін, шамалар арасындағы заңдылық байланыстарды есепке алып, басқа шамалардың бірліктері жасалынған болатын, олар «туындылар» деп аталады. Негізгі жэне туынды бірліктердің жиынтығы физикалық бірліктердің жүйесі болып саналады. X бас конференцияда жаңа жүйенің негізгі бірліктері сапасында үсындық метр, салмақ килограмм, уақыт секунд, ток күші ампер, термодинамикалық температура кельвин, жарық күші кандела болып қабылданды. 1960 жылы Өлшемдер мен таразылар жөніндегі XI бас конференцияда жаңа жүйе түпкілікті кабылданды, оған «Халықаралық бірліктер жүйесі» атагы кысқартылган «SI», «СИ» белгілерімен берілді. 220 Стандарттау, сертификаттау және метрология негидері 1963 жылы КСРО да МЕМСТ 9867-61 « Халықаралық бірлік- тер жүйесі» енгізілген болатын, осыған байланысты СИ бірліктерін пайдалануға жоғары баға берілді. Содан кейін МЕМСТ 8.417-81 «ӨМЖ. Физикалық шамалардың бірліктері», ғылымның, техниканың және экономиканың барлық салаларын қамтитын физикалық шамалардың бірліктерін кластарға бөлу 2-суретте көрсетілген. жүктеу/скачать 10,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|