А. М. Касенова. Стандарттау
жүктеу/скачать 10,03 Mb. Pdf көрінісі
|
Стандарттау, сертификаттау және метрология негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- Кандела белгіленген бағыттағы жарық көзінің күшіне тең. Моль
- Радиан шеңбердің екі радиусының арасындағы бүрыш доға үзындығы бойынша радиусқа тең. Стерадиан
- Ill тарау.
| Негізгі біряіктер.
СИ-де негізгі бірліктер болатындар: ұзындық метр (м), уақыт секунд (с), салмақ килограмм (кг), электр тогының күші ампер (А), термодинамикалық температура кельвин (К), жарық күші кандела (кд), зат мөлшері моль (моль). Метр вакуумде өтетін сәуленің секундтық 1\2.99792458 бөлігінде жүретін жолына тең. 2.99792458 м\с вакуумде постумерленген сәуленің жылдамдығы, қателігі болмайтын түрақты шама. Секунд ол, осы бойында 9192631770 сәулелік мерзім іске асырылады, екі жоғары нэзіктік, қүрылымдық деңгей аралығына сәйкес алаңдардың қателіксіз кезінде цезий 133 атомының негізгі жағдайында өтетін аралық. Килограмм. Килограмның халықаралық түптүлғасы платина иридий гирінің салмағына тең. Килограмның көмегімен бірліктердіц көп туындылары қүрылады. Ампер өзгермейтін тоқтың күшіне тең, екі параллельді тура сызықты шексіз ұзындықты өткізгіштерден өткен кезде жэне өте аз аудан көлденең кеспелі, өзара аралығы 1м вакуумде орналасқан. Кельвин судың үштік нүктесінің термодинамикалық температурасының 1\273,16 бөлігіне тең. Бүл эталон басқа шамаларға тәуелді емес. Кандела белгіленген бағыттағы жарық көзінің күшіне тең. Моль жүйенің заттарының мөлшері 0,012 кг түратын көміртек 12 қанша атом массасы болса сонша қүрылымдық элементтері бар. Радиан шеңбердің екі радиусының арасындағы бүрыш доға үзындығы бойынша радиусқа тең. Стерадиан шыңы өрістің орталыгындағы деңгейлік бүрыш, өрістің сыртқы қабатынан кесілетін алаң жанынан үзындыгы өрістің радиусына тең болатын алаңның квадратына тең. Ill тарау. Метрология негіздері 221 СИ туындылар бірліктері оларды құру ережесі бойынша негізгілерден жэне қосымша СИ бірліктерінен тұрады. СИ туындылар бірліктеріне мысалдар, олардың аталуы негізгі бірліктердің аталуынан құрылған. СИ туындылар бірліктерінің мысалдары, арнаулы атуларды пайдаланып, олардың жаңа атулары құрылған. Бұдан басқа, МЕМСТ 8.417-81 мерзімін шектеусіз СИ бірліктерімен қатар жүйесіз бірліктерді пайдалануға рұқсат етеді (4-кесте). МЕМСТ 8.417-81 бойынша өлшеулердің жүйелерден тыс келесі топтағы бірліктері пайдалануға уақытынша жіберілген (5-кесте). Метрикалық бірліктердің өлшемдері көп жағдайда пайдала- нуға ыңғайсыз, олардың мүлдем аздығынан болмаса үлкендігінен. Сондыктан, тэжірибеде ондық қысқа жэне бөліктік бірліктер- мен, бүл жүйенің бірліктерінен бүтін көп болмаса аз, бастапқы бірліктің атауына сәйкес жалғауды қосып алады (6-кесте). Халықаралық СИ бірлік жүйесінен басқа, ағылшын тілінде елдер (Англия, АҚШ, Канада, Австрия) британдық бірліктер жүйесін пайдаланады, негізіне екі негізгі бірліктер ярд жэне фук қойылған, эталондар бойынша анықталган. Кейбір метрикалық емес бірліктерді СИ бірліктеріне көшіру кестеде берілген. жүктеу/скачать 10,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|