Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

тарау
Э л е у м е тк таным 
теориясы
Уэстбрук орта мектебш н кыздар теннис командасы сабактан кейiн жаттыгу Yстiнде. 
Команда бiрнеше ойында кезге тускен болатын. Олар жаксы ойнаганымен, элi де 
жаттыгу кажет. Жаттыктырушы Сандра Мартин тертiншi орын иеленген жеке ойын- 
шы Доннетта Авольтпен жумыс iстеуде. Жалпы алганда, Доннетта нашар ойнамай- 
ды, алайда сонты кездерi онын кашыктан берген доптары торга согылып кайтуда. 
Осыган байланысты жаттыктырушы Мартин онымен жеке жумыс Yстiнде.
Доннетта: 
Бул мYмкiн емес. Менiн колымнан келмейдт
Жаттыктырушы
Мартин: 
Келгенде кандай. Бурын кашыктан кигаштап жаксы
уратынсын, демек, элi де колыннан келедi.
Доннетта: 
Ол Yшiн не iстеуiм керек?
Жаттыктырушы
Мартин: 
Колынды темен устап турсын, демек, доп тагы да торга
согылады деген сез. Колынды жогары кетерш Yйрену керек. Берi 
кел, мен саган керсетешн. (Жаттыктырушы Мартин Доннеттага 
колды жогары, темен калай устауды керсетедi.) Ендi езiн байкап 
кер, бiрак асыкпа. Айырмашылыгын байкап турсын ба?
Доннетта: 
Иэ. Бiрак колым кай жерде болуы керек? Колым артка кеткенде
канша биiк, темен тускенде канша темен болуы керек?
Жаттыктырушы
Мартин: 
Тагы да кара. Допты урарда ракетканы былай уста.
(Жаттыктырушы устап керсетедт) Доп келерде денендi былай 
устауын керек. (Жаттыктырушы керсетедт) Ендi колынды артка 
карай былай жiберiп (жаттыктырушы керсетедi), сосын допты 
былай уруын керек (жаттыктырушы керсетедт) Колын темен емес, 
жогары кетерiлуi керек.
141

4 -Т А Р А У
Доннетта: 
Жаксы, TYCiHreH сияктымын. (Жаттыгып байкайды.) Мешмен
ойнап кереаз бе?
Жаттыктырушы
Мартин: 
Эрине. Кдне, ойнайык. Басында акырын, сосын жылдамырак
ойнайтын боламыз. (Олар бiрнеше минут бойы жаттыгып кeредi.) 
Ендi дурыс болды. Менде бiр штап бар, соны саган берейiн. Онда 
колды калай козгалту жeнiнде суреттер берiлген.
Доннетта: 
Рахмет, мен колымды булай козгалта аламын деп ойламаппын.
Сондыктан жарыстарда бул тэсiлдi колданудан кашатынмын. 
Ендi eзiме деген сенiмдiлiк пайда болды.
Жаттыктырушы
Мартин: 
Yнемi осылай ойлап жур. Осылай жаттыга берсен, Yшiншi орын-
нан да кeрiнiп калуын гажап емес.
Алдыщы тарауда ХХ гасырдьщ басында 
бiлiм беру саласында аса манызды орын 
иеленген рефлекс теориясы (бихевиоризм) 
туралы айткан болатынбыз. 1950 жылдар- 
дын соны жэне 1960 жылдардын басында 
бул теорияларга катысты кептеген сын 
айтылды. Олардын бул саладагы эсерiнiн 
элсiрегенi соншалык - олардын орнын 
бYгiнгi куш кещнен колданылып журген 
когнитивгпк теориялар басты.
Бихевиоризмге катысты туындаган 
мэселенiн бiрi - Альберт Бандура мен 
онын эрiптестерi жYргiзген, бакылай 
отырып б ш м алу жeнiндегi зерттеулер 
едi. Осы зерттеулерге суйенсек, адам- 
дар баскалардын калай бiлiм алып жат- 
канын бакылау аркылы eздерi де жана 
эрекет уйрене алады. Бакылаушылар 
б ш м алу барысында бул эрекеттердi 
аткаруга мiндеттi емес. Ягни окыту 
процес орын алу Yшiн бекiту кажет 
болмайды. Бул нэтижелер рефлекс тео- 
риясынын негiзгi болжамдарына кумэн 
кел^рдг
Демек, осы тарауда адамдар бш м- 
нiн кeпшiлiгiн элеуметпк ортада алады 
деп есептейпн Бандуранын (1986, 1997, 
2001) элеуметпк танымдык теориясы 
жайлы сез болады. Баскаларды бакылау 
аркылы адамдар бшмге, ережелерге,
дагдыларга, сешмдерге, стратегияларга 
жэне дурыс карым-катынаска кол жетш- 
зедi. Адамдар сондай-ак дурыс мшез-ку- 
лык Yлгiлерiнен тэлiм алады, ездерш н 
кабiлетi мен эрекеттерiнен кутетш нэ- 
тижелерге деген сенiмдерiне сай эрекет 
етедг Тараудын басында бул у л п т ка­
лай колдану жайында акпарат берiледi.
Тарауда элеуметтiк танымдык тео- 
риянын концептуалдык негiздерiмен 
катар, адамнын бiлiмi мен мшез-кулкы- 
нын табигаты жeнiнде де сез болады. 
Тараудын басты б е л т модельдеу про- 
цесiне арналады. Бiлiм беру мен онын 
кершю табуына эсер ететш тYрлi фак- 
торлар, мотивациянын eзiндiк тш мдь 
лiкке тигiзер ерекше эсерi сипатталады; 
окытудын элеуметтiк танымдык кагида- 
ларын колдану жолдары берiледi.
Тарау соцында сiздер:
■ езара эрекеттесу Yштiгiн сипаттау 
жэне оган мысал келпру;
■ баскаларды бакылау аркылы бш м
алу мен эрекет жасай отырып бш м
алудын, сондай-ак окыту мен эрекет 
етудщ арасындагы айырмашылыкты 
аныктау;
■ элеуметпк таным теориясындагы 
eзiн-eзi баскарудын рeлiн тYсiндiру;

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: