Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

4 -Т А Р А У
4.2-кесте
Модельдеу кызмет
Кызмет
Непзп процесс
Жауапты жецтдету
0леуметт1к жагдайлар бакылаушылардьщ Yлгi-эрекеттердi кайта- 
лауына 
typtk
I болады (топпен б1рге болу)
Тыйым жэне тежеу
МЫез-кульщ Yлгiсi ездерЫщ 1с-эрекет1н кайталаган жагдайда бакы­
лаушылар тура сондай нэтижеш бастан еткеред1 деп есептейд1
Бакылай отырып
Процесс зей1ннен, есте сактаудан, эрекет етуден жэне Yйрену 
мотивациядан турады
Жауапты жецыдету.
Мотивация жетюпеген жагдайда адамдар ездер1нде жок кеп- 
теген дагдылар мен мшез-кулыкты Yйренедi. 
Жауапты жецглдету
дегешм1з - бакы- 
лаушылардьщ кажетп эрекетп аткара алуына кемек болатын мшез-кулык модельде- 
pi. Кабинетами бурышына кез тартарлык керме жасаган бастауыш сынып м^гал1м1н 
мысалга алып кеpелiк. Кабинетке алгаш кipген балалардыи кезi кермеге тYседi де, 
олар оны керуге жакындайды. Алдынылардын бурышта топтасып турганын кеpiп, 
соиынан шргендер де бурышка карай барады. Демек, соны лары топтасудын себебiн 
бiлмесе де, алгашкы бipнеше бала олардын ездерше косылуына элеуметтiк тургыдан 
тYpткi болды.
Жауапты женiлдету бэpiне ортак. Бip багытка карап турган топ адамды кеpгенiнiз 
бар ма? Олардын осы калпы сiздiн де сол жакка карауынызга тYpткi болады. К^алай 
десек те, жауаптын женiлдеуi бiлiм алуга эсер етпейтiнiн умытпацыз, ейткенi адамдар 
мшез-кулыкты калай iске асыру керектггш бiледi. Кеpiсiнше, Yлгiлеp бакылаушылар- 
ды эрекет жасауга бастайды. Бакылаушылар мшез-кулыктарынын дурыстыгы жайлы 
акпарат кабылдаганнан кеин, Yлгiлеp он нэтижеге кол жетшзген жагдайда сол эрекет- 
теpдi кайталауга кызыгушылык бiлдipедi.
Жауапты женiлдетудi модельдеу санадан тыс орын алуы мумкш. Шартран жэне 
Барг (1999) хамелеондык эсеpдiн (chameleon effect) бар екенш байкады. Ол бойын- 
ша адамдар ез орталарында баска адамдардын эрекет мен мшез-кулкын еpiктен тыс 
кайталайды. Мшез-кулыкты жай гана кабылдау белгш бip эрекетке кажетп денгейде 
жауап беруге жеткiзуi мYмкiн.
Тыйым/тежеу.
Yлгiнi бакылау алдынгы Yйpенген мшез-кулыкты юке асыру ниетш 
арттыруы немесе азайтуы мYмкiн. К^андай да бip эрекет Yшiн Yлгi жазаланып, бакы­
лаушылар сол эpекеттеpдi кайталамаган жагдайда 
тыйым
орын алады. Ал Yлгiлеp 
жагымсыз салдары жок коркынышты немесе тыйым салынган эpекеттеpдi орындаса 
жэне бакылаушылар сол эpекеттеpдi кайталаган жагдайда тежелу орын алады. Тыйым 
мен тежеудщ мшез-кулыкка эсер ететш себебi Yлгiлеpдi бакылау аркылы Yлгiге сай 
эрекет еткен жагдайда тура сондай нэтижеге жетемiз деген бакылаушылардын Yмi- 
пм ен байланысты. Мундай акпарат эмоция (мысалы, кобалжуды арттырады немесе 
азайтады) мен мотивацияга да эсер етедi.
Мугал1мдер сабак кезiндегi теpiс кылыктарды тежеуi де, оларга тыйым салуы 
да мYмкiн. Окушынын жазаланбаган теpiс кылыгы тежеудiн дурыстыгын кеpсетедi: 
Yлгiлеpдiн терю кылыгынын жазаланбаганын бакылап отырган окушылар да теpiс

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: