Нейрогылым жене оцыту
Глиалды жасушалар -
ОЖЖ жасушаларыньщ тагы 6ip тург Глиалды жасушалар
саны жагынан нейрондардан элдекайда кеп. Нейрондардын кызметш колдап оты-
ратындыктан, оларды
цолдаушы жасушалар
деп те атауга болады. Олар нейрондар
сиякты аппарат тасымалдамаганмен, оган жэpдемдеседi.
Глиалды жасушалар кептеген кызмет аткарады. Онын iшiндегi ен мацыздысы -
нейрондардын кызмет етуiне колайлы жагдай тугызу. Олар сондай-ак нейроннын эре-
кетше кедеpгi келтipуi мYмкiн химиялык заттарды жойып отырады. Мидын елi жасу-
шаларын жою да - осы жасушалардын мiндеттеpiнiн бipi. Тагы бip мацыздылыгы -
мидагы сигналды таратуга ыкпал ететiн аксондардын миелин кабыгынын тYзiлуiне
кемектеседi (келес белiмде толык айтылады). Эмбрион миынын дамуына эсер етуiн
осы жасушанын тагы бip айрыкша кызмет! деуге болады (Wolfe, 2010). К^ыскасы,
глиалды жасушалар нейрондармен бipлесе отырып, ОЖЖ-нщ дурыс жумыс iстеуiне
жагдай жасайды.
Синапстар.
2.1-сызбадан нейроннын жасушалардан, аксоннан жэне дендриттен
туратынын кеpдiк. Эр нейронда бip дене жасушасы, мындаган кыска дендрит жэне
бip аксон бар.
Дендрит
дегенiмiз - баска жасушалардан акпарат кабылдайтын
кыска талшык. Ал
аксон,
кеpiсiнше, баска жасушаларга акпарат жеткiзетiн узын
талшык.
М иелин цабыгы
аксонды орап жатады жэне импульстердщ таралуын же-
нiлдетедi.
Эр аксоннын ушы тармакталып бiтедi жэне дендриттщ тармакталган ушымен
жалгасып жатады. Ол
синапс
деп аталады. Олардын осылайша жалгасуы нейрондар
дын байланысы Yшiн аса манызды, себебi нейрондар арасындагы акпарат синапс ар-
кылы тасымалданады.
Нейрондардын бip-бipiмен байланысы - аса кYpделi процесс. Эр аксоннын ушын-
да химиялык
нейротасымалдагыштар
болады. Олардын баска жасушанын дендрит-
терше катысы жок. Бул
синапстыц сацылау
деп аталады. Электрлш жэне химиялык
сигналдар жогары денгейге жеткен кезде нейротасымалдагыштар сацылауларга ж ь
беpiледi. Нейротасымалдагыштар ездеpiне катысты дендpиттеpдi не тiтipкендipедi,
не тежейдг Сондыктан ол нейрондагы немесе аксондагы электpлiк реакция pетiнде
басталып, санылаудагы химиялык реакцияга айналады, сонан сон дендриттеп электр-
лiк жауап болып езгеpедi. Бул кубылыс бip нейроннан екiншi нейронга жарык жыл-
дамдыгымен бipдей таралады.
Оцыту
пpоцесi ушш кейiнipек сез болатын синапс
тык санылаудагы нейротасымалдагыштардын pелi орасан. Нейрогылым тургысынан
алып карастырсак, окыту дегенiмiз - бiлiм беру кезiнде калыптаскан, ныгайтылган
нейрондык байланыстардын эсеpiнен рецепторлык жасушаларда болатын езгеpiстеp
(Jensen, 2005; Wolfe, 2010).
Мидын курылысы
Ересек адамнын
миы (у.лкен ми)
шамамен 1,3 кг, у л к е н д т канталупа кауынындай
(Tolson, 2006, Wolfe, 2010). Онын сырткы кабыгы бipнеше кабаттан турады жэне кыр-
тысы кырыккабат сиякты. Мидын кеп белiгi - су (78%), калганы - май мен протеин.
Сырткы кабыгы улпа тэpiздес жумсак. Окытуга катысы бар мидын н еп зп курылымы
2.2-сызбада бершген (Byrnes, 2001; Jensen, 2005; Wolfe, 2010) жэне теменде олардын
сипаттамасымен танысасыздар.
Достарыңызбен бөлісу: