Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

2 -Т А Р А У
ШYйде.
Мидьщ желке тустагы белЫ, ягни 
шYйде
визуалды акпаратты ендеуге жауап­
ты. ШYЙденi кейде 
визуалды цыртыс
деп те атайды. Визуалды тmркендiрriш алдымен 
таламуска келiп тYседi, ал таламус оны ортануы мига жiбередi. Осы арада козгалыс- 
ты, тYCтi, терендiктi, кашыктыкты жэне баска да визуалдык кескiндердi аныктайтын 
бiраз кызметтер аткарылады. Олардын барлыгы аткарылганнан кейiн, визуалды т т р -
кендiргiштi жадтагы акпаратпен салыстырып, перцепция денгейi аныкталады. Жадта 
сакталган Yлгiмен сэйкес келетш зат айкындалады. Еш сэйкестiк болмаган жагдайда 
жана тiтiркендiргiш жадта кодталады. Визуалды тiтiркендiргiш жадтагы Yлгiмен сэй­
кес келеынш бiлу ушш визуалды кыртыс мидын баска жYЙелерiмен байланыска шы- 
гады (Gazzaniga, Ivry, & Mangun, 1998). Акпаратты визуалды ендеудщ маныздылыгы 
туралы тараудын басында Джо айткан болатын.
Адамдар коршаган ортадагы кандай да б£р кубылыска назар аударып, баскала- 
рын назардан тыс калдыру аркылы ездерiнiн визуалды перцепциясын бакылай алады. 
Бiз топ арасынан досымызды iздеп тапкымыз келсе, баска визуалды тmркендiрriш- 
терге кещл аудармай, тек досымыздын бар-жогын аныктауга кемектесетшдерше (мы- 
салы, бет элпет-i) гана кез саламыз. МуFалiмдер сабак басталмас бурын окушыларга 
визуалды кернекiлiк берш, сабактын максатын аныктау аркылы аталган тэсiлдi сабак- 
ка колдана алады.
Твбе.
Мидын Yстiнде орналаскан 
тебе
сезiм тYЙсiгiне жауапты. Олар тепе-тендiктi 
сактап, визуалды акпаратты кабылдауга да катысады. Тебе еш - алдынуы жэне арт- 
кы белiктен турады. Тебенiн алдынгы белЫ денеден келген сезу, дене температура- 
сы, дененiн тепе-тендiгi, ауру, денеге тусетш кысым сиякты акпаратты кабылдайды 
(Wolfe, 2010). Алдынгы белiкте дененщ эр белiгiне жауапты орындар бар, олар дене- 
нiн осы белЫ туралы акпарат кабылдап, оны дэл аныктауга тырысады.
Арткы белiк сезiм аркылы кабылданган акпараттарды бiрiктiрiп, адамнын сырт- 
кы дуние мен езш тануына немесе дененщ кай мYшесi кай жерде орналасканын бь 
луге кемектеседi. Тебе сонымен катар дененщ тYрлi белiктерiне кещлдщ кеп немесе 
аз белiнуiн де реттеп отырады. Мысалы, аягынызды ауыртып алганынызды тебе сол 
мезетте сезiп, аныктайды, бiрак сiз, кызыкты фильм керiп отыргандыктан, аягыныз- 
дын ауырганын байкамауыныз мумшн.
Самай.
Yлкен мидын жанында орналаскан 
самай
есту аркылы кабылданган акпарат­
тарды ендеуге катысады. Есту мYшесi аркылы кабылданган кандай да бiр акпарат 
(дыбыс) енделiп, есту жYЙкесiне жiберiледi. Дыбыс кабылданганнан кеи н эрекет 
басталады. МуFалiм окушыларга штаптарын жинастырып, есiктiн жанына сап куруга 
тапсырма берген кезде есту аппараты аркылы кабылданган акпарат енделеду сейтш, 
балаларды белгiлi б£р эрекетке бастайды.
Шуйде, тебе жэне самай кыртыстын сол жак белiгiнде орналаскан 
Вернике аума-
гында
тушседг Вернике аумагы адамнын сейлемдi тYсiнуiне, сейлеу кезiнде дурыс 
сейлем куруына кемектеседi. Бул аумак мандайда орналаскан (ол да мидын сол жак 
белЫнде) 
Брока аумагымен
тыгыз байланыста болады. Брока аумагы сейлеуге жауап 
бередi. Тiлдi ендеуге жауапты осы аумактар мидын сол жак сынарында орналасканы- 
мен (кейбiр адамдардын Брока аумагы мидын он жак жартысында орналасканы жай- 
лы кейiнiрек кенiнен токталатын боламыз), сейлеуге жэне сездi тYсiнуге мидын баска 
белiктерi де катысады. Осы тарауда тш туралы жан-жакты карастырамыз.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: