Нейрогылым жене окыту

Нейрогылым жене окыту
асуы 
mymkih
. Сол сиякты, ынта мен eзiндiк бакылауга катысты жасалган баска да 
нейрофизиологиялык зерттеулер бiлiм беру мен нейрогылым арасын байланысты- 
ратын болады.
Танымдык нейрогылым кезкарасы тургысынан карастырсак, мотивацияныц ке- 
мiнде ею тYрi бар: мадактау жэне мотивациялык кYЙлер.
Мадацтау.
Мадактаудыц мотивациялык зерттеулер тарихында алатын орны ерекше. 
Олар мадактауга ие болган мшез-кулык болашакта кайталанады деп санайтын бихе- 
виористш теорияныц (3-тарау) мацызды белiктерi. Мотивация мшез-кулыктыц жыл- 
дамдыгын, каркындылыгын жэне узактыгын керсетедг
Мотивацияныц когнитивтiк жэне конструктивиста теориялары мшез-кулыкка 
мадактаудыц e3i емес, кергсшше, оныц болатынына деген сенiмдiлiк туртш болады 
деп есептейдi. Мадактау окыту процесiнде нэтиже болган жагдайда гана мотивацияга 
жол ашады. Адамдарда ездершщ мшез-кулкын мадактау аркылы бакылап отыр де­
ген ой пайда болган кезде мотивация тeмендейдi (ягни мадактау Yшiн олар тапсырма 
орындауга тшс). Ал болып жаткан жагдай мен Yмiт бiр-бiрiне кайшы келген кезде 
жаца бiлiм жылдам калыптасады. Бурынгы нейрондык байланыстар Yзiлiп, жауап 
пен нэтиже арасында орын алган жагдайларды сипаттайтын жацалары пайда болады 
(Tucker & Luu, 2007).
Мида мадактауды ендеуге арналган жYЙелер де бар болуы мYмкiн (Jensen, 2005), 
бiрак, мидын баска кызметтерi сиякты, оныц да кы змет ете кYPделi. Оган гипота­
ламус, префронталды кыртыс жэне амигдала сиякты кептеген ми курылымдары ка- 
тысады. Ми адамныц кецш кYЙiн табиги турде кетеретш еартш тэрiздес зат бeлiп 
шыгарады. Будан мидыц жагымды эсерлердi колдауга жэне бастан еткеруге бешм 
екенiн байкауга болады. Адам жумысты кажетп жагдайда аткарган кезде мадактау 
айтылады деген Yмiт нейротасымалдаушы дофамин бeлiп шыгаратын кeнiл кYЙ же- 
лiсiнiн белсендш тн бурынгыдан да арттыра тYседi. Будан нейрондык тораптыц бiр 
бeлiгi рет^нде ми орындалган эрекет Yшiн мадактау кYтедi деген болжам жасауга бо­
лады. Шындыгында, дофамин мадак немесе кандай да б£р жаксылыктыц болуын кYту 
кезiнде бeлiнiп шыгады. Кутшген мадак пен кол жеткiзген мадак ею тYрлi болган 
жагдайда (кеп сыйлыктан Yмiттенiп, аз сыйлык алу) дофамин кеп бeлiнедi. Дофамин 
жYЙесi адамдарга окытудыц б£р элементi болып есептелетш Yмiттерiн реттеуге кемек- 
тесе алады (Varma et al., 2008).
Еартш , iшiмдiк сиякты кещл ^ ^ i кeтеретiн зиянды заттар да дофамин келемш 
арттырады (Lemonick, 2007b). Мундай заттарга кумарлык оларды кайта-кайта колда- 
ну мадактауды, танымды жэне жадты баскаратын синапстык байланыстардын тепе- 
тендiгi бузылган кезде пайда болады.
Сыйлык куту немесе алу бурынгыдай куаныш экелмеген кезде ми да сабасына 
тускендей болады. Ал дофамин белшш шыгуы Yшiн мадактау бурынгыдан кеп болуы 
керек. Yмiт акталмаган жагдайда оныц эсерi азаяды. Бiр гана мадактау тYрi уакыт ете 
келе ез эсерш неге жоятынын осы жагдай тYсiндiрiп бередi.
«Максаттар мен окыту процесiн кабылдау сиякты, баска мотивация тYрлерi де 
дофамин мен нейрофизиологиялык референттердiн пайда болуына эсер ете ме» деген 
суракка жауап беру Yшiн зерттеулер жYргiзу кажет. Дофаминнiн пайда болу сипаты 
баскалардан ерекше болгандыктан, мадактаудыц бiр тYрiн барлык окушыга катысты 
колдана алмаймыз. Будан мадактау кезiнде мида косымша эрекеттер орын алады

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: