Әл-фараби атын да ғы Қа зақ Ұлт тық уни вер ситеті жоғары мек теп

4.1. Кә сі би оқы ту про це сі нің мә ні
87
Қа зір гі тү сі нік бой ын ша, ди дак ти ка бі лім бе ру мен оқы ту мә-
се ле ле рін зерт тейт ін ғы лым са ла сы не ме се оқы ту теориясы деп 
ата ла ды. Ди дак ти ка ның зерт теу пә ні – оқы ту мен оқу про це сі, 
заң ды лық та ры, прин цип те рі, нә ти же ле рі.
Зерт теу пә ні аясы на бай ла ныс ты ди дак ти ка жал пы жә не же ке 
бо лып бө лі не ді. Жал пы ди дак ти ка оқы ту дың жал пы заң ды лық та-
рын, прин цип те рін қа рас ты ра ды. Же ке ди дак ти ка же ке оқу пә ні-
нің маз мұ ны, ба ры сы, тү рі мен зерт теу әдіс те рі не сай оқы ту әдіс-
те ме сі деп ата ла ды.
Ди дак ти ка әрі теория лық, әрі қол дан ба лы ғы лым бол ған дық-
тан ғы лы ми-теория лық жә не қол дан ба лы қыз мет тер орын дайды. 
Ди дак ти ка ның ғы лы ми теория лық қыз ме ті: бі лім бе ру мен оқы-
ту про цес те рі нің мә ні мен заң ды лық та рын, маз мұ нын, прин цип-
те рін, ұйым дас ты ру фор ма ла ры мен әдіс те рін зерт теу. Ди дак ти-
ка ның қол дан ба лы қыз ме ті: бі лім маз мұ нын оқы ту мақ са ты на 
сәй кес тен ді ру, оқы ту прин цип те рін бел гі леу, оқы ту дың тиім ді 
әдіс те рін ұйым дас ты ру, фор ма ла рын анық тау, жа ңа тех но ло-
гиялар ды қол да ну.
Ди дак ти ка ның да му ына И.Ф. Гер баррт, И.Г. Пес та лоц ци,
А. Дис тер верг, К.Д. Ушинс кий, Д. Дьюи, Г. Кер шенш тей нер,
В. Лай жә не т.б. ди дакт-ға лым дар ма ңыз ды үлес қос ты.
Пе да го ги ка ғы лы мын да оқы ту дың ма ңы зы мен мә нін си пат-
тайт ын теория лар бар, со лар дың ішін де пе да го ги ка лық ық пал 
ету мен олар дың нә ти же сі нің қа был да нуының жә не ұғы нуының 
пси хо ло гия лық заң ды лық та рын бей не лейт ін дер дің ға на әдіс на-
ма лық жә не теория лық ма ңы зы бар.
Ди дак ти ка лық теория лар мен тұ жы рым да ма лар қа та ры на: 
да мы та оқы ту тұ жы рым да ма сын (Л.В. Зан ков, т.б.), бі лім бе ру 
маз мұ ны теория сын (Л.Я. Лер нер, т.б.), ақыл-ой әре ке тін ке зең-
ді қа лып тас ты ру теория сын (П.Я. Галь пе рин, т.б.), та ным дық тұ-
жы рым да ма лар ды да мы ту тұ жы рым да ма сын (Г.И. Щу ки на т.б.), 
мә се ле лік оқы ту тұ жы рым да ма сын (М.И. Мах му тов т.б.), оқы ту 
әдіс те рі нің теория сын (М.И. Мах му тов, В.А. Они щук, т.б.), маз-
мұн ды то лық ты ру теория сын (В.В. Да вы дов, т.б.), оқу шы лар дың 
та ным дық іс-әре ке тін бел сен ді ру теория сын (Т.И. Ша мо ва, т.б.), 

4-бөлім. Жоғары мектепте оқыту теориясы (дидактика)
88
оқу про це сін тиім ден ді ру теория сын (Ю.К. Ба ба нс кий), бір тұ тас 
пе да го ги ка лық про цесс теория сын (Н.Д. Хмель, т.б.), оқы ту дың 
тұ жы рым да ма лық тә сі лі теория сын (В. Дья чен ко, т.б.), өзін дік 
жұ мыс тар ды ұйым дас ты ру теория сын (М.А. Зо ри на, М.К. Жу-
рав лев, т.б.). жат қы за ала мыз.
Ди дак ти ка пе да го ги ка ның жал пы ка те го рияла рын (тәр бие, 
пе да гог тық іс-әре кет, бі лім бе ру) пай да ла на ды.
Со ны мен қа тар ди дак ти ка ның өз ка те го рияла ры да бар: бі-
лім бе ру, оқы ту, оқу, оқы ту прин цип те рі, оқы ту про це сі, мақ са-
ты, мін дет те рі, маз мұ ны, түр ле рі, әдіс те рі, құ рал да ры, оқы ту дың 
нә ти же сі. Кей бір ка те го рия лар ға тоқ та лар бол сақ, 
оқы ту
– бі лім 
алу шы ны бі лім ден ді ру, тәр бие леу, да мы ту мақ са ты на ба ғыт тал-
ған ал дын ала жос пар лан ған іс-әре ке ті.
Оқы ту маз мұ ны – үкі мет ар найы таң дап анық тал ған бел гі лі 
са ла да жұ мыс іс теу үшін қа жет ті адам зат тә жі ри бе сі нің бөл ше гі. 
Ол – оқы ту дың нә ти же сі бо ла тын бі лім, бі лік, тұл ға лық қа сиет-
тер жиын ты ғы.

жүктеу/скачать 5,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: