Әож 908 (063) Қ68 Редакциялық кеңес: Техника ғылымдарының докторы, профессор
МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ
жүктеу/скачать 10,09 Mb. Pdf көрінісі
|
SBORNIK-80-leti-Nez-RK-16
- Бұл бет үшін навигация:
- МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ
- Украина КСР Тернополь облысынан тың игеруге Қостанай станциясы вагонынан тҥсіп жатқан механизаторлар. 1956 ж. [9, ҚОМА. Т. – 1 П. Сурет. 569]
- Әдебиеттер
МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ 34
ТЫҢ ТОҒЫСТЫРҒАН ТАҒДЫРЛАР Кадырменова Ә. К. - «Қостанай облысының мемлекеттік архиві» ММ жоғары санатты біліктілігі жоғары деңгейдегі археографы
жерлерді игеру кезеңін бейнелейтін құжаттар жайында және сол уақытта тың игеруге елімізге келген шетел азаматтарын қабылдау, олардың ӛмірі, әлеуметтік-тұрмысы жайында баяндалған. Кілт сӛздер: Тың және тыңайған жерлерді игеру, құжат, архив.
«Осыдан жарты ғасыр бұрын мемлекеттен үлкен қаржы бӛлініп, Кеңес Одағының түкпір-түкпі- рінен Қазақстанға тың игеру үшін кӛптеген адамдар келді. Әрине, үлкен іс кемшіліксіз болмайды. Бі- рақ, ең негізгісі, қазір қазақстандықтардың дастарханында нан мол. Дүкеннен таңдағанымызды сатып аламыз. Тыңның басты құндылығы, міне, осында»,-деді Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. Тың тарихы-біздің ӛткеніміздің ӛрелі кезеңі. Уақыт ӛткен сайын тарихтың тарауларын терең түсініп, тұлғалардың ӛмірін ӛскелең ұрпаққа қалдыру ӛзекті мәселелердің бірі болып табылады. Та- рихтың терең тұңғиығынан табылған таптырмас тағылымдар әлі де зерттеліп, әр кезеңде ӛз бағасын алып жатыр. Тың игеру науқаны да бұдан шет қалған жоқ. Қанша дегенмен де болған оқиғалардың жақсы да, жағымсыз жағы болатыны айдан анық. Оны зерттеп, зерделеп болашақ ұрпақтың назарына ұсыну тарихшы-ғалымдардың құзырында. Ал біз, археографтар, қолда бар деректерді, яғни мемле- кеттік архив мекемесінде сақталымда бар құжаттарды жариялап, оны жалпы кең қауымға пайдалануы үшін мүмкіндіктер жасау мақсатында еңбек етеміз. Әр тарихи кезеңге байланысты құжаттар–сол уақыттың дәлелі, дерегі ретінде таптырмас құндылық. Сӛрелерде сақталған сары бума қағаздар тарихтан сыр шертеді. Сондай құжаттар Қостанай облысының мемлекеттік архив мекемесінде де ӛз орнын тапқан.
Тың және тыңайған жерлерді игерумен тікелей байланысты, сол сатының сарқынды ойларын бір сарынға түйетін деректер аз емес. Тӛл дала табиғатын жаңғыртып, еліміздің жаңа арнаға кӛшуіне қаншама адамдардың маңдай тер еңбегі, асыл армандары, мақсат-мүдделері жатқаны белгілі. Тың игерудің бастамасы ретінде 1953 жылғы 7 қыркүйекпен белгіленген мына құжатта: «Ауыл- шаруашылық ӛнімдерінің деңгейі халықтың азық-түлік тұтынуын қанағаттандыра алмайды. Мал ша- руашылығының дамуы, кӛкӛністер және тағы да басқа ауылшаруашылық ӛнімдері халық шаруашылы- ғының талаптарына сай келмейді. Жеңіл және азық-түлік ӛнеркәсібінің артта қалуы, колхоздардың дамуына кереғар әсер етеді». [1, б.19]. Осы кезеңнен бастап астықты ӛлкелердің ӛнімін арттыру мақсатында жұмыстар мен келіссӛздер жүргізіле бастады. Тың игеру тарихын таразылайтын, сол уақыттың қоғамдық-саяси, әлеуметтік-тұрмыстық, шаруашылық, мәдениет, оқу-білім жайынан хабар беретін мына құжаттар мазмұнды болып келеді: Қостанай облыстық атқару комитеті, КСРО Жоғары Кеңес Президиумының Жарлықтары, қоныс аударушыларды қабылдау және орналастыру бойынша шешімдер, жаңа астықты совхоздарды ұйымдастыру туралы және тың және тыңайған жерлерді игерумен байланысты ірілендіру; облыс совхоздары және МТС үшін білікті механизаторлық кадрларды дайындауды жақсарту туралы, тың жерлерге су жіберу бойынша шара қолдану, әрі қарай баяндама хаттары, анықтамалар: облыстағы совхоз және колхоздардағы мал бастары туралы, тың және тыңайған жерлерді игеру үшін, Кеңес әскерінен оралған солдаттарды орналастыру туралы; «Тың және тыңайған жерлерді игергені үшін» медалімен, облыстық атқару комитетінің мақтау қағаздарымен марапатталған озаттардың тізімі; жеке және баспана құрылысына, халыққа мәдени-тұрмыстық қызмет етуге, колхоздардың радио жүйесі және электр жүйелеріне, мал шаруашылық қора-қопсы құрылысына, ӛсімдік шаруашылығының дамуына қаражат бӛлу туралы және тағы басқа мәліметтер. Облыстық мәдениет бӛлімі қорында тың игерушілердің мәдени ӛмірі жайында ақпарат табуға болады: кӛркем сурет, музыкалық аспаптар, шахмат шашка домино, клубқа арналған радиоқабылда- ғыштар сияқты жабдықтардың пайда болуы, кітапхана үшін салынған ғимарат, қызыл бұрыштардың ашылуы, совхоздарда кӛркемӛнер ұжымдарының құрылуы, мәдени-ағарту мекемелер үшін жабдық- тардың алынуы туралы құжаттар. Қостанай облысының алғашқы тыңгерлердің жеке шығу тектері құжаттар топтамасы ерекше қызығушылық тудыратыны сӛзсіз, механизаторлар, тың аудандары мен совхоздарының жетекшілері, біздің жерлес – тыңшыларымыздың ерлігін бейнелейді. Топтамада ӛмірбаяндары, жеке іс қағаздары, естелік белгі, орден және медальдарының куәліктері, құттықтау мекен-жайлары, мандаттары, суреттер, газеттегі мақалалары, комсомолдық жолдамалары, алғыс хаттары бар, атап ӛтсем Социалистік Еңбек Ерлері Б. У. Жиенгазина, В. В. Сидорова, В. Р. Петраков, К. Б. Яровой, В. Г. Савос- тиннің жеке қорлары және алғашқы тың игерушілер Г. Г. Бабич, М. А. Пермяков, М. Е. Ролдугина, А. В. Сытенконың жеке қорлары сақтаулы тұр. Кеңес кезінде ӛмір сүрген азаматтар елге деген сүйіспеншілігімен, еңбекқорлығымен ерекше- ленетіні барлығымызға белгілі. Қырықтан астам ұлт ӛкілдерінің ойында бір ғана мақсат, бір ғана арман МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ 35
бар еді. «Жұмыла кӛтерген жүк жеңіл» дегендей Қазақстанға әр елден жалындаған жастар жағы ағылып келе бастады. Олар алдында не күтіп тұрғанынан бейхабар болса да, жарқын болашақ баспалдағына қадам басуға даяр болды. Ең алғашқылардың бірі болып Украина елінің майтал- мандары Қостанай облысына бет бұрды. Оны 1954 жылғы 24 ақпан айымен белгіленген Қостанай облыстық комитетіне тың игеру науқанына Украина жастарын жіберу туралы жеделхатынан кӛруге болады: «23 ақпан күні тоқсан тӛрт адамнан тұратын жастардың бірінші тобы Украинадан аттанды. Поезд номері 16, вагон номерлері 11,12, басшысы – Киев облыстық комитеті бюросының мүшесі – Афонин».
[2, б.98] Чапаев МТС электр дәнекерлеушісі Украинадан келген М. Посевной ӛзінің сӛзінде: «Он күн бұрын мен Киев зауытында еңбектеніп жүрген едім. Ал қазір, қадірлі достар, біз сіздермен бірге тың және тыңайған жерлерді игеруге келдік. Біз гүлденіп келе жатқан Кеңестік Украинаның ӛкіліміз» - дей келе, ең соңында «Украина және қазақ халықтарының ғасырлық достығы жасасын!» - деп аяқтайды. Жүректен шыққан жылы лебізімен, халық бірлігі, татулығы – ең басты байлық екенін баса айтты. Мұнымен кӛршілес елдің мамандары шектеліп қалған жоқ, 1955 жылдың 14 ақпанындағы Қостанай аудандық атқару комитетінің шешіміне сәйкес Украинадан келген 179 отбасын қабылдап орналастыруға шешім қабылданған.
[3, б.33] Қаншама мамандарды қабылдау барысында, әрине кемшіліктер де кездесіп отырды, оның алдын-алу үшін облыстық комитет бастаған іс-шаралар ӛткізілді. «Жатақхана, шаштараз, сақтау каме- расы және анықтама бюролары әлі де сайланбаған, қоныс аударушыларға кеңес алу жарнамалары кӛрсетілмеген, медициналық тексеру нашар ӛткізіледі, кей колхоздарда кӛшіп келген отбасылар бірігіп, дайындалмаған пәтерлерде ӛмір сүріп жатыр» деп кемшіліктерді кӛрсете отыра, осылардың алдын алу іс-шараларын ұйымдастырды. [4, б.111-116] ҚазКСР Министрлер Кеңесі тың және тыңайған жерлерді игеру мақсатында Украина КСР – нан келген механизаторларды республика облыстарының солтүстік және батыс жерлеріне бӛлу туралы қаулы шығарды. 1954 жылдың 25 ақпан айында Қостанай облысына 4905 ауылшаруашылық мамандары келді. [5, б.124]
вагонынан тҥсіп жатқан механизаторлар. 1956 ж. [9, ҚОМА. Т. – 1 П. Сурет. 569] Архивте алғашқы тың игерушілердің хаттары мен естіліктері сақталымға берілген. Бұл хаттар мен естеліктер сол кездегі қызу ӛмірдің ортасында болып, киындығы мен қызығын кӛрген нағыз ерлердің естеліктері. Естеліктер ескермейді және шынайы болып келеді. Еңбек Ері Д. И. Берлиннің естелігінде: «Тың және тыңайған жерлерді игеру жылдары – нан үшін болған үлкен күрес әр адамның жадында мәңгі сақтадалы. Сол кезде Таран ауданының бірінші хатшысы қызметін атқарды. Ауданға әр елдерден еңбекші халық кеп жатты, олардың бәрін жұмысқа орналыстырып, жағдайларын жасау міндеті жүктелді. Сонымен қатар әр түрлі техникаларды қабылдап, жаңа ғана ұйымдастырылған кеңшарларға орналастыру керек болды. Осының бәрі, әрине, оңай болған жоқ. Дегенмен, адамдар қиындыққа тӛтеп берді», -деп еске алады. [6, б.6.] Қазақстан жерінде тың тӛсінде табысқандар ӛте кӛп болды. Әр елден келсе де біріге еңбек етіп, ӛз туған жерінен кем кӛрмей, отбасы құрып, тамырын тереңге жайды. Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ӛзінің сӛзінде: «Қысқа ғана тарихи кезеңде Қазақстанның кӛптеген аудандарында экономика, білім, денсаулық сақтау, мәдени салалар дамыды, мықты кадрлық және ғылыми әлеует құрылды» - деген еді. Елбасымыз саяси науқанға ӛз бағасын берді.
МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ 36
Демалыс кезінде палатка жанындағы жаңа қоныстанушылар. 1954 ж. [9, ҚОМА. Т. – 1 П. Сурет. 550] Қостанай облысының мемлекеттік архивінде кеңестік дәуірде құпия таңбасы басылған бірнеше құжаттарда қандай да бір саяси себептермен Қытайда ӛмір сүріп, содан ӛз елдеріне тың игеруге орал- ған азаматтар жайлы деректер сақталған. Жоғарыда аталған архив құжаттары негізінен сол кездегі үкіметтің бұл азаматтарға, яғни репатрианттарға жасаған жағдайы туралы мәліметтер алуға болады. 1955 жылғы 15 ақпандағы КСРО Министрлер Кеңесінің «Қытай Халық республикасында тұрып жатқан кеңес азаматтарының КСРО-ның тың және тыңайған жерлерді игеру аудандарына аттануына байланысты шаралар туралы» № 238-143с қаулысына сәйкес Қытайдан келген мыңдаған отбасы Қазақстанда тұрақты орын тепті. Соның ішінде Қостанай облысының совхоздарына 1600 және колхоздарына 250 отбасыны орналастыру жобаланды. Орналастыру жұмыстары сонау Қазақстан мен Қытайдың шекарасында отбасыларды кеңестік шекаралық станцияларда қарсы алу шараларынан басталды. Түркістан – Сібір және Қарағанды темір жолдар Басқармаларына, Қазақ КСР-нің кӛлік Министрлігі мен «Союззаготтранс» мекемесінің респуб- ликалық бӛлімшесіне репатрианттарды жолдамалар бойынша бекітілген жерлеріне жеткізу жүктелді. Қытайдан келген кеңес азаматтарын совхоздар мен колхоздарда қабылдау, орнықтыру және жұмысқа орналастыру олардың мамандықтарын есепке алу бойынша жүргізілді. Ал біліктілігі жоқ отбасы мүшелері үшін арнайы мамандық алу оқулары ұйымдастырылды. Материалдық кӛмек кӛрсету мақсатында олар тұрғын үймен қамтамасыз етіліп, әр отағасына 3 мың сомның, ал отбасы мүшелеріне 600 сомның кӛлемінде жәрдем ақша тағайындалды. Сондай-ақ, бұл отбасыларға жеке үй салуға 10 жыл мерзімге 10-15 мың сом және құрт-құмырсқа сатып алу үшін 3 жыл мерзімге 2-3 мың сом несие берілетін болды. Тың және тыңайған жерлерді игеру аудандарына жұмыс бабында Қытайдан келген азаматтар орын тепкен жерлерінде екі жылға дейін ауыл шаруашылық салығын тӛлеуден, сонымен қатар мемлекетке ауыл шаруашылық және мал шаруашылық ӛнімдерін (сүттен ӛзге) тапсыру міндеттерінен босатылды. Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1955 жылғы 12 қыркүйектегі № 26 рс қаулысына сәйкес Қостанай облысының Орджоникидзе және Таран аудандарында шоғырланған Қытайдан келген кеңес азаматтарына 300 тонна азық түрінде несие берілді. Сонымен қатар репатрианттарға азаматтық беру ісі де қолға алынып, кеңестік паспортты беру жұмысын Ішкі істер министрлігі жүзеге асыратын болды. [7, б.85-88.] Тыңды кӛтеру-кеңес халқының еңбектегі аса үздік ерлігі. Миллиондаған адамдардың ӛмірбаянындағы ұмытылмас кезең. Бұл адамдардың ӛмірімен жанқиярлық еңбегі. Тыңға шабуыл шын мәнінде бүкілхалықтық іс, барлық одақтас республикалар еңбекшілерінің туысқандық достығы мен интернационалдық жарқын кӛрінісі болып табылады. [8, б.3.] Бүгінгі таңда мұрағат қорында еліміздің, жалпы халықтың әулеттік шежіресі сақталуда. Мұрағат құжаттарының тарихи дерек ретінде Қазақстанның әлеуметтік, экономикалық және саяси дамуына тигізер әсері мол екендігі - айтпаса да, түсінікті. Ӛйткені кейінгі толқын - жастар ӛткен тарихты білу үшін мұрағат құжаттарына сүйенеді. Мұрағат құжаттарын тиімді пайдалану арқылы ел тарихындағы кейбір жалтарып қалған шындықтың бетін ашуға мүмкіндік туады. Олай болса, мұрағат - тарихи маңыздылығы зор құжаттар сақталатын халқымыздың алтын қазынасы.
1. КОКП және Кеңес Үкіметінің шаруашылық сұрақтары бойынша директивтері. 1967 ж. МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ 37
2. Қ.170-П.Т.3.І.128.3. Қ.779.Т.4.І.17. 3. Қ.268.Т.4.І.1266. 4. Целина:вчера, сегодня, завтра. Астана, 2004 5. Қ.1414-П.Т.3. І.12. 6. «Сталинский путь» газеті, 1954ж, 26 желтоқсан . 7. Қ. 72-П. Т. 19. І.153. 8. Коммунизм таңы № 56 (13217), 1984 ж., 17 наурыз. 9. ҚОМА. Т.1- П. Суреттер. 550,569.
СУДЬБА МОЯ – ДОРОГИ! Канапина А.М. - архивист филиала ГУ «ГАКО» «Карасуский районный государственный архив» В статью включен материал жизненного и трудового пути Почетного дорожника СССР, Казахской ССР, Всесоюзного новатора, участника Великой Отечественной войны Карапыша Ивана Федоровича с целью сохранения памяти о людях прошлого поколения как части истории Казахстана. Жизнь Ивана Федоровича была связана с Карасуским районом, с поселком Карасу. Многочис- ленные трудовые награды свидетельствуют о таланте Ивана Федоровича как руководителя, как просто человека, о признании его заслуг. Ключевые слова: Карасу, судьба, дорога Есть в Карасуском районе известные люди труда, которые умеют работать, добросовестно относятся к своему труду. Среди них стоит имя Ивана Федоровича Карапыша. Мне стало интересно: «Как он работал? Почему и сегодня мы помним его имя?». Поэтому мой доклад посвящен изучению жизненного и трудового пути почетного дорожника СССР, Республики Казахстан, Всесоюзного новатора, участника Великой Отечественной войны Кара- пыша Ивана Федоровича с целью сохранения памяти о людях прошлого поколения, как части истории Казахстана. Родился Иван Федорович 15 сентября 1919 году в Акмолинской области «на маленьком, зате- рянном в далеких далях островке жизни», как пишет он в своей книге «Судьба моя – дороги». Назы- вался этот «островок» деревней Захаровкой, стоявшей на «тишайшей и скромной речонке Нура». Отец, спасая от голода, привез жену и четверых детей в Карасуский район, который стал для Ивана Федоровича второй родиной. Хотя как второй? Его единственной родиной является государство Казахстан [1, с. 3]. «Добирались на волах. День за днѐм, по бездорожью, тихо плелись к новой жизни», - через де- сятки лет напишет в своей книге Карапыш. Далеко ушло то время. Много воды утекло. В памяти остались запахи и звуки детства, за которым путь лежал к тяготам юности и трудностям взрослой жизни. Дорога судьбы вела его прямо, не в обход, нет, щедро давая возможность с лихвой ощутить на себе страшный голод двадцатых, болезни и боль от утраты близких в тридцатые, огненный смерч сороковых и неустроенность целинных пятидесятых. «Короче, я – коренной казахстанец. Здесь моя Родина, моя Судьба, моя Дорога. Прекрасная Родина, неповторимая Судьба и очаровавшая Дорога, которая и стала моей судьбой. Дело в том, из 62 лет трудовой деятельности, даже за вычетом военного лихолетья, более 30 лет отдал строитель- ству дорог» - делится воспоминаниями Иван Федорович [1, л.7]. В 1928 году Федор Карапыш с семьей, включая сына Ивана, осел в Корниловке. Убогое было житье, голодное и холодное. «Хорошо помню, как везли нас, детей, с убогим скарбом на двух телегах с будкой цыганского типа, покрытой домотканой дерюгой. Позади верхом на лошади отец подгонял корову и десяток овец. Ехали мы на волах. Днем за днем, по существу по бездорожью, тихо плелись мы к новому очагу жизни. По пути к нам присоединились еще с десяток таких же повозок с искателями немудреного крестьянского счастья. В дороге я заболел сыпным тифом, чудом, заботами и молитвами матери я остался жив. На переправе через Ишим затонуло несколько овец, продукты питания, домашняя ут- варь. Так неласково встретила нас неведомая степь Карасуская, впоследствии ставшая для меня, моих детей и внуков не мачехой, а родиной- матерью, второй дорогой родиной, где отшумела моло- дость, прошла, считай, вся жизнь. В нашей семье было тогда шесть душ: отец, мать, три сестры и я. Тяжелый труд, бедность, переживания за детей, отсутствие лекарств – все это привело к тому, что мама ушла из жизни молодой, когда мы еще так нуждались в ее поддержке»[2, л.2].
МҦРАҒАТ КӚЗДЕРІНДЕГІ ОБЛЫС ТАРИХЫ ИСТОРИЯ ОБЛАСТИ В АРХИВНЫХ ИСТОЧНИКАХ 38
Потушить эпидемию тифа, лихорадки, цинги, скарлатины и других болезней из-за недоедания и отсутствия лекарств не было никакой возможности. Наблюдалась большая смертность, особенно среди детей. Ели собак, кошек, ловили сурков и сусликов. В поселке Корниловка был организован колхоз имени Фрунзе. В посевную он уже ходил за плугом, надо сказать, что работа в колхозе пришлась по душе. Приятно было видеть плоды своего труда в сенокос и жатву. Высокое доверие поднимало его на «седьмое небо». Будучи детьми, они работали не хуже взрослых мужиков. Шли годы, нелегко давалась народу каждая ступенька роста. Но вместе с подъемом производ- ства росло осознание важности дорог, коррективы. Бездорожье в России все больше и больше угнетало людей. В наследство от царской власти СССР получил в своем большинстве дороги для гу- жевого транспорта, которые требовали коренной реконструкции. Индустриальная мощь нашей об- ласти находилась в эмбриональном состоянии и выражалась в соледобычи на озерах Уркач и Эбелей, в примитивных мастерских, ветряных мельницах, артелях по переработке сельхозпродукции как растительного, так и животного происхождения. В Кустанае действовали две ярмарки, росла розничная торговля. Словом, жизнь набирала обороты, она требовала выхода из рамок села, аула, уезда, области. До войны, 17-летним парнем, окончив с отличием Карасускую семилетнюю школу и спе- циальные учительские курсы при Кустанайском педтехникуме, он начал работать учителем Корниловской начальной школы. Днем обучал в школе детишек, а вечером шел с букварем в школу на курсы ликбеза. Вопрос стоял тогда очень круто: СССР должен в кратчайшие сроки превратиться в страну сплошной грамотности. Никаких отговорок, никаких исключений для кого бы то ни было не принималось. После голодных и лихих годов зажилось куда лучше: в дома и юрты стал приходить относи- тельный достаток, пришла уверенность в завтрашний день, вновь по праздникам, да и по вечерам в будние дни сельские улицы оглашали веселые песни, призывно звали в клуб гармошка, балайка, патефон, а то и кинопередвижка. И вот – война. Жестокая, кровавая, безжалостная. Для всех весть о беде была неожиданной и тяжелой. Даже удивительно, как, пережив столько лишений, Иван Федорович сохранил здоровье, кре- пость духа и тела на долгие годы. Видно, путеводная звезда этого человека оказалась надежной и верной спутницей жизни. Она и войне его не отдала, хотя ничего страшнее в истории человечества, чем вторая мировая война, не было. "Говорят, жизнь прожить - не поле перейти, это верно. Вспомнил я в этот час 30-е годы, по- стылые, голодные, холодные. Жили тогда моя сестра Лена со своим мужем Романом Журжа в глубо- кой далекой деревушке, что в Карасуском районе Кустанайской области. Тогда я уже в свои 15 лет считался деревенским парнем. Помню хорошо, чтобы не умереть с голода, не замерзнуть в буранной степи, однажды, посадив в телегу своего сына - босоного мальчишку Федю, на саврасой лошадке башкирской породы его родители укатили за треть земель осваивать Магнитку надолго, навсегда [8, с.7]. Новая железная дорога Акмола - Карталы - Магнитогорск дала мне возможность в "телячьем" вагоне часто ездить в Магнитогорск. Не однажды мне приходилось умолять проводника на станции Койбагор при трехминутной стоянке поезда бросить пару мешков мерзлой рыбы в тамбур, а затем всю дорогу стоять - караулить. За проданную рыбу сестра Лена покупала на базаре "тряпки", которые ценились тогда дороже золота; деньги были нужны и для лечения больной мамы. С большим трудом приходилось устраивать ее на сидячее место кустарного производства вагона. Не легче жилось в Магнитке и моим новым новоселам. Видел я однажды, какой ценой доставалась сталь Роману Журжа и его старшему сменщику Владимиру Захарову (впоследствии ставшими почетными сталеварами Магнитки). Бросать топку в чудо-горнило руками совковой лопатой - работа не из легких. А придя со смены домой, до полуночи Роман Яковлевич мастерил брезентовые босоножки, чтобы отнести на базар, продать и купить булку ржаного хлеба. Такое не забывается [2, л. 2]. Шли годы. Броневую сталь Магнитки мне довелось испытать грозным оружием на войне. Буду- чи на войне в 1944 году заместителем командира воинской части по сопровождению из Челябинской области воинских грузов на передовую линию фронта я дважды приезжал на Магнитогорский комбинат". В 1940 году его призвали в армию Убаганским военкоматом. В своей книге Карапыш пишет: «…я встретил страшную весть о войне в Монголии, у реки Халхин-Гол. В 1939 году здесь потерпели сокрушительное поражение японские самураи. Но и после этого они устраивали всяческие провокации, почти ежедневно нарушали границу. Мы противостояли этим вылазкам. Служили вместе со мной в Монголии, в одной дивизии, мои односельчане: Иван Яковлевич Хоружий, Султан Исембаев, Илья Иванович Слабуш…» [2, с. 24]. В 1942 году его воинское подразделение, покинув МНР, двинулось на Запад, туда, где грохотала война, где рекой лилась кровь, где решалась судьба Родины и, конечно же, каждого из нас.
|