Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық
жүктеу/скачать 20,41 Mb. Pdf көрінісі
|
OKB12018
2. Дұрыс/қате екенін табыңыз. Дұрыс Қате Әңгіме достық, жақсы қарым-қатынас туралы. Мінезі жаман бір қыз болыпты. Әкесі оған шегеге толы жәшік беріпті. Жігіт бірінші күні барлық шегені қағыпты. Бір айдан кейін мүлде шеге қақпапты. 11 I БӨ ЛІМ Әкесі екі шегеге толы жәшік беріпті. Әкесі достарыңды сыйла, ренжіспе деп айтып- ты. Әкесі достарыңнан кешірім сұрап, достасқан кезде шегелерді суырып ал депті. Жігіттің алғашқы кезде досы көп болған. Жігіт достарын ренжітпейтінін айтыпты. 3. Сөйлемдерді мәтін мазмұнына қарай ретпен орналастырыңыз. Бір айдан кейін тақтайға мүлде шеге қақпапты. Алғашқы күні жігіт тақтайға он шеге қағыпты. Бүгіннен бастап достарыңмен татуласқан, олардан кешірім сұрағаның үшін тақтайдан шегелерді суырып отыр. Жігіт әкесінен: «Шегесі бар жәшік неге керек?» - деп сұрайды. Достарыңмен ұрысып қалған күні тақтайға бір шеге қақ. Жарайсың, балам, бірақ сен қаққан шеге тақтайды бүлдірді. Сондықтан дос қадірін біліп, ешкіммен ұрыспай, достарыңмен тату бол. Жігіт бір күні таза тақтайды әкесіне әкеп көрсетеді. Әкесі оған шеге салынған жәшік беріпті. Мінезі жаман жігіт болыпты. Бір күні қараса, тақтайдағы барлық шегені суырып бітіпті. 4. Асты сызылған сөзге сұрақ қойыңыз. Жігіт бірінші күні он шеге қағыпты.. __________________________________________ Жәшіктің іші шегеге толы екен. __________________________________________ Достарыңмен тату болғаның дұрыс. __________________________________________ Әрбір айтылған жаман сөз артында мына шегелер сияқты қара тесік қалдырады. __________________________________________ Бір айдан кейін мүлде шеге қақпапты. __________________________________________ 1 12 I БӨ ЛІМ ГраММатика Ережемен танысыңыз. Бұрынғы өткен шақ 389 - бет + − Мен кітапты ал ған мын. Сен қар күре п сің. Ұлым әлі үйлен бе ген. Алмас Астанада болма п ты. 1. Тиісті қосымшаны қойыңыз. 1. Мен өткен аптада дәрігерге қарал _______ мын. 2. Сендер былтыр ол пәтерге бар __________ сыңдар. 3. Үсен әйелімен кел __________ ті. 4. Оның қызы әлі тұрмыс құрма __________ . 5. Әріптесім дүкендерді аралауға кет __________ . 6. Алмагүл жақсы ән сал __________ ты. 7. Кеңсеге бастықтар келме __________ ті. 8. Сен анаңа жағдайды айт __________ жоқсың. 9. Сіздердің саяжайларыңыз болма __________ . 10. Асқардың Қытайға барғысы келме __________ . 2. Бұрынғы өткен шақ формаларын қойып, болымды және болымсыз формада жазыңыз. айтқан – _______________________________________ араздаспаған – _______________________________________ келіпті – _______________________________________ танысқан жоқ – _______________________________________ барған – _______________________________________ ашпапты – _______________________________________ сұраған – _______________________________________ ашпаған – _______________________________________ кетіпті – _______________________________________ шығарған жоқ – _______________________________________ айтыпты – _______________________________________ шығармапты – _______________________________________ жауыпты – _______________________________________ таппапты – _______________________________________ жауған – _______________________________________ тапқан жоқ – _______________________________________ жеген – _______________________________________ алмаған – _______________________________________ жепті – _______________________________________ алмапты – _______________________________________ ған -ген -ған -қан -ып -іп -кен -п + – 13 I БӨ ЛІМ 3. Сұрақтарға жауап беріңіз. – Сіз Көкшетауға барғансыз ба? – Жоқ, _______________________________________ . – Сіз жаңа қызметкер алғансыз ба? – Жоқ, ________________________________________________________________ . – Ол өткен аптада досымен қалаға кеткен бе? – Иә, ________________________________________________________________ . – Сен әріптесіңе сыйлық сатып алғансың ба? – Иә, ________________________________________________________________ . – Бұл ақпаратты бұрын естігенсің бе? – Жоқ, ________________________________________________________________ . – Біздің жаңа кеңсемізде болғансыз ба? –Иә, ________________________________________________________________ . – Досыңыз сізге айтқан ба? – Жоқ, ________________________________________________________________ . 4. Бұрынғы өткен шақ формасына ауыстырыңыз. Үлгі: Жәңгір атақты ғалым болады – Жәңгір атақты ғалым болған 1. Гүлнар кітапханада менімен әріптес болды – ________________________________________________________________________________________________ 2. Жігіт күнде бір шегеден суырып алып тастап отырады – ________________________________________________________________________________________________ 3. Айдостың ата-аналары бір-бірін тез түсінеді – ________________________________________________________________________________________________ 4. Жақсы қарым-қатынаста болу үшін көп еңбектенді – ________________________________________________________________________________________________ 5. Айнұрдың құрбысы әртістер секілді сәнді киінуге тырысады – ________________________________________________________________________________________________ 5. Бұрынғы өткен шақ формасында тұрған етістіктерге мысал жазыңыз. Не істеген? Не істеген жоқ? 1 _________________________________________________________________ 1 _________________________________________________________________ 2 _________________________________________________________________ 2 _________________________________________________________________ 3 _________________________________________________________________ 3 _________________________________________________________________ 4 _________________________________________________________________ 4 _________________________________________________________________ 5 _________________________________________________________________ 5 _________________________________________________________________ бармағанмын Иә, барғанмын. Жоқ, барған жоқпын. Жоқ, бармағанмын. Иә, барғанмын. Жоқ, барған жоқпын. Жоқ, бармағанмын. 14 I БӨ ЛІМ артыҚ БОЛМас БІЛГенІң Таныс болыңыздар! Танысқаныма қуаныштымын! Таныс болыңдар, менің досым. Қарлығаш. Танысқаныма қуаныштымын! Апа, таныс болыңыз, менің әріптесім. Бір көрген– таныс, екі көрген – біліс. Жүздің түсін білгенше, бірдің атын біл. Заттың жаңасы жақсы, достың ескісі жақ сы. 15 I БӨ ЛІМ тыңдаЛыМ 1. Тыңдаңыз. Суретті мәтінге сәйкес нөмірлеңіз. №1 Б А Ә №____ №____ №____ 2. Қайта тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз. Сөйлеуші Ол кім туралы айтты? Олар бір-бірін қашаннан бері біледі? Олар неге ренжісіп қалды? Олар татуласты ма? №1 _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ №2 _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ №3 _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ _________________________ 16 I БӨ ЛІМ айтыЛыМ 1. Жұптық жұмыс. Біреуіңіз – психолог, екіншіңіз – емделуші. Сіздің ең жақын досыңыздың аты кім? Менің ең жақын досымның аты – Мадина А) Сіз досыңызбен/танысыңызбен/туысқаныңызбен ренжістіңіз бе? Не себеп болды? Ә) Сіздің жақын досыңызбен/құрбыңызбен келіспей қалатын кездеріңіз бола ма? Б) Сіздің отбасы мүшелеріңіз/достарыңыз жиі ренжісе ме? Егер ренжіссе, әдетте не себеп болады? 2. Рөлмен ауысыңыздар. жазыЛыМ 1. Суреттерді қолданып, сюжетті мәтін жазыңыз. _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 17 I БӨ ЛІМ 2 - саБаҚ ҚАРЫм-ҚАТЫНАС 317 - беттегі сөздермен танысыңыз. 1. Мағынасы басқа сөзді сызып тастаңыз. Үлгі: Жақын дос, құрбы, мәшине, сыныптас досың, досымның танысы. 1. Ғимарат, кеңсе, үй, сәбіз, пәтер. 2. Аспаз, аудармашы, ауа райы, есепші, мұғалім. 3. Көйлек, жейде, белдемше, нағашы, шұлық. 4. Нан, тоқаш, жиен, сүт, ірімшік. 5. Әке, ата, немере, қырық, қыз. 6. Сәбіз, пияз, шаңырақ, қырыққабат, картоп. 7. Дүйсенбі, сенбі, алақай, жексенбі, жұма. 2. Сұрақтарға сай келетін сурет атауын жазыңыз. Қашан? Қандай? Қайда? 1. ___________________________________________ 1. ___________________________________________ 1. ___________________________________________ 2. ___________________________________________ 2. ___________________________________________ 2. ___________________________________________ 3. ___________________________________________ 3. ___________________________________________ 3. ___________________________________________ 18 I БӨ ЛІМ 3. Қай сөздің анықтамасы? бір-бірінен ешқандай сыр жасырмайтын адамдар _________________________________________ ойы бір, мақсаты бір адамдардың бірігуі _________________________________________ бірге жұмыс істейтін адамдар _________________________________________ бірге жүретін, көп уақыттан бері араласатын адамдар _________________________________________ бір оқу орнында/университетте оқитын адамдар _________________________________________ басқа бір адамға, атақты өнер жұлдыздарына ұқсауға тырысу _________________________________________ екі достың көптен бері хабарласпауы _________________________________________ басқа адаммен танысып, жақсы араласа бастау _________________________________________ білім алатын орындар _________________________________________ дәрі-дәрмек алатын жер _________________________________________ біреудің жасырын, шын емес аты _________________________________________ 5. Кестені толтырыңыз. Антоним Сөз Синоним Жанжалдасу Татуласу Таза Дос Шындық / шын 5. Сөздерді ретімен орналастырып, сөйлем құраңыз. 1. аласың? дүкеннен Сен қашан кітап жолдасыңа __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. досыңның Мына сыйлық күніне сенің туған __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. жаңбырды жақсы досы Менің әкемнің көреді __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4. баласы Менің сыныпта танысымның оқиды бірінші __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 5. құрбысы екен Мына үйде көпқабатты сіңлімнің тұрады __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Жақын достар 19 I БӨ ЛІМ ОҚыЛыМ 1. Ұлы адамдардың ұлы пікірлерін оқыңыз. Есте сақтаңыз! 2. Сұрақтарға жауап беріңіз. Өзара сұхбат құрыңыздар. Ұлылардың пікірлерімен келісесіз бе? Досты қандай жағдайда кешіруге болады? Қандай жағдайда ең жақын досты да кешіруге болмайды деп ойлайсыз? 3. Оқыңыз. Өмірдің маңызы Бірде ұстаз сабақ үстінде шыны құтыны алып, оны ірілеу тастармен толтырады. Сосын студенттерге қарап: «Құты толды ма?» – деп сұрайды. Студенттер: «Иә!» – деп жауап береді. Сонда ғалым құтының үстіне ұсақтау тастарды салып, ірі тастардың арасын майда тастармен толтырады да, тағы да студенттерден: «Құты толды ма?» – деп сұрайды. Студенттер құтының толғанын айтады. Құтыны құммен толтырғанда, ірілеу және ұсақтау тастардың арасындағы барлық қуыстары түгелдей толады. Ұстаз студенттерге қарап: «Міне, құты енді толды. Мұнда бос орын жоқ. Мен осы құтының сіздердің өмірлеріңізге ұқсас екенін түсінсеңіздер деймін. Ірілеу тастар өмірлеріңіздегі ең маңыздысы: отбасы, достарыңыз, денсаулығыңыз, балаларыңыз. Одан кейін салынған ұсақтау тастар өмірдегі жанама саналатын жұмыс, үй, автокөлік және тағы басқа заттар. Ал құм өзіміз айтатын «өмірдің ұсақ-түйектері». Егер сіздер, алдымен, құтыны құммен толтырсаңыздар, онда ірілеу және ұсақтау тастарға орын қалмас еді. Өмірде де солай. Егер сіз барлық күш-қуатыңызды ұсақ түйектерге жұмсасаңыз, онда ешқашан маңызды заттарға уақыт таба алмайсыз, олар үшін орын қалмайды. Сондықтан өз бақытыңыз үшін маңызды болып саналатын нәрсеге назар аударыңыз. Шын мәнінде бағалы болып табылатын нәрселерге қамқор болыңыздар. Әрі өмірдегі қалған нәрселердің барлығы құм екенін ұмытпаңыздар. Қиын күнде қол ұшын берген – нағыз дос, Жайшылықта доспын деген – жай сөз. Сайф Сарайи Көңіліңе қарай дос таңда, күшіңе қарай жүк таңда. Жүсіп Баласағұн Дос достың кемшілігін кешіре білер. Жүсіп Баласағұн Жаман дос – көлеңке: басыңды күн шалса, қашып құтыла алмайсың, басыңды бұлт алса, іздеп таба алмайсың. Абай Құнанбаев 20 I БӨ ЛІМ 4. Сұрақтарға жауап беріңіз. 2. Неге әңгіме «Өмір маңызы» деп аталды деп ойлайсыз? 3. Егер сіз мақала авторы болсаңыз, қалай атар едіңіз? 5. Сөйлемдердің дұрыс/қате екенін анықтаңыз. Дұрыс Қате Отбасы, құрбы-құрдас және туыстарыңыз өмірдегі ең маңызды нәрселер. Құтыны толтыру үшін ең соңында тастарды салды. Өмірдің мәнін түсіндіру үшін мұғалім студенттерге өмірдегі маңызды нәрселер туралы мысал келтірді. Адам бақытты болу үшін өзі құнды санайтын заттарға мән беруі керек. Ұстаздың бірінші сұрағы: «Құты толды ма?» болды. 6. Берілген сөздердің біреуін таңдап алып, ол сөздің өмірдегі маңызы туралы айтып беріңіз. Әке-шеше, дос, елге пайдалы болу, денсаулық ГРАММАТИКА Ережемен танысыңыз. Сын есім. Салыстырмалы шырай 291 - бет Дариғаның бойы менен ұзын дау . Астана Алматыдан суық тау . Сенің көйлегің әдемі рек . Біздің мұғаліміміз қатал ырақ . 21 I БӨ ЛІМ 1. Қажетті форманы қойыңыз. -лау, -леу, -дау,-деу, -тау, -теу, -рақ, -рек, -ырақ, -ірек Сіздің қызыңыз сұлу ___________ Мына кілемнің сапасы жақсы ___________ Жаңа қызметкер жұмысқа бейімді ___________ Жаңа үйіміздің асүйі кең ___________ Әсет бүгін көңілді ___________ көрінеді. Бастықтары қатал ___________ адам екен. Салаттың тұзы ащы ___________ болыпты. Мына пәтер әдемі ___________ екен. Бүгін жұмыстан кеш ___________ қайтамын. Дүкен үйден алыс ___________ жерде екен. 2. Тиісті сөздерді қойыңыз. 1. Бойы ___________ . 2. Шашы __________________________ , __________________________ . 3. Көзі __________________________ . 4. Мінезі __________________________ . Адамдарға үнемі көмектеседі. 5. Ол өте __________________________ қыз. 6. Мен оның __________________________ мінезін ұнатамын. 3. Сын есімдерді қарама-қарсы мағынадағы сөзбен алмастырып жазыңыз. Менің шашым қысқалау. Оның _______________________________________ Менің бойым ұзынырақ. Сенің _______________________________________ Менің көзім қоңырлау. Оның _______________________________________ Менің мінезім жұмсақтау. Сіздің _______________________________________ Мен мейірімдімін. Ол _______________________________________ Мен жомартпын. Сен _______________________________________ Мен сабырлымын. Сіз _______________________________________ Мен баяумын. Ол _______________________________________ Менің құрбымның аты – Майра. қаралау мейірімді ақкөңіл бұйралау қоңырлау жұмсақтау ұзын ұзын шашы ұзындау 22 I БӨ ЛІМ 4. Тиісті сөзді қойыңыз. 1. Сенің ____________________ жақсы адам. досың досыңыз 2. Менің бойым _____________________________________. орташалау қара 3. Сіздің балаңыз _____________________________________ екен. тартымды жомарт 4. Біздің анамыз _____________________________________ жан. момындау келбет 5. Сенің досың _____________________________________ адам екен. ашу ашушаң 6. Оның хатшысы _____________________________________ екен. салмақтырақ салмақ 5. Асты сызылған сөзге салыстырмалы шырай қосымшасын жалғаңыз. Көршіңіз қандай? Сараң. >> ______________________________________ Мен қаталмын. >> ______________________________________ Менің досым пысық. >> ______________________________________ Ол мейірімді. >> ______________________________________ Құрбысы дөрекі екен. >> ______________________________________ артыҚ БОЛМас БІЛГенІң... 1. Оқыңыз. досың Сараң+дау Мен – Күләшпін, ал досым – Айнұр. Екеуіміз де Қостанайданбыз. Өзіңіз ше? Танысқаныма өте қуаныштымын! Мен Алматыданмын. Кешіріңіздер, сіздермен танысқым келеді. Есімім – Мұрат. Қай жақтікі боласыздар? |