Оқулық Қазацстан Республикасы Білім және 2Ы.Іым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

3)  қолдану-пайдалану  аясы  шектелген,  қазірде  бар  техникалық  білімдерді 
пайдалану  арқылы  ендірілген  инновациялар  (құрғақ  материалдрады  бөлу 
құралы);
4)  бір  тауарда  колданылган  эр  түрлі  білімдер  типінің  комбинациясынан 
шыққан инновациялар;
5)  бір тауардың эр түрлі салаларда қолданылуы;
6)  техникалық  жагынан  күрделі  жаңалықтар.  Ірі  зерттеулік  бағдарламаның 
кері  нэтижесі  ретінде  пайда  болган  инновациялар  (гарыштык  зерттеулер 
бағдарламасы нэтижесінде керамикалық қазан);
7)  бар техника мен тэсілдерді жаңа салада қолдану.
Экономикалық 
циклді 
қолдайтын 
басқа 
ғалымдардың 
пікірінше, 
инновацияның мынадай үш түрі бар:
Базалық  инновациялар  өзінің  пайда  болуымен  бірге  жаңа  эра,  жаңа 
технологияларды алып келеді.
Жақсартушы инновация -  техникалық жаңару, жетілу. 
Псевдоинновация  немесе  имитация  -   өнімнің  функцияларының 
шамалы ғана өзгеруі.
Базалық  инновацияларды  енгізу  біркелкі  болмайды,  олардың  көп  бөлігі 
экономикалық  циклдың  депрессия  фазасында  шогырланады.  Жақсартушы 
инновациялар 
басқа 
фазаларында 
енеді 
жэне 
қүлдырау 
фазасында 
псевдоинновацияның  енуімен  аяқталады.  Соңгы  фазада  аз  ғана  мәнсіз  өзгеріс 
енгізілген инновация пайда болады, оны Г.Менш псевдоинновация деп атайды.
Инновацияның  енуі  барысындагы  тиімділіктің  эр  түрі  бар:  гылыми- 
техникалық, экономикалық, элеуметтік жэне экологиялық.
Жаңа 
білім 
апробациясы, 
концептуалды 
технология 
схемасының 
қабылдануы  немесе  қайтарылуы  -   инновацияныц  ғылыми  техникалық 
тиімділігі.
Экономикалық тиімділік -  инновацияны енгізу барысында экономикалық 
ресурстардың  пайдаланылуы,  бәсекеге  қабілеттіліктің  артуы,  рыноктық 
қүрылымның өзгеруі немесе жаңа рыноктың пайда болуы.
Әлеумсі і ік  тиімділік  -   элеуметтік  мэселелерді  шешуге  багытталган 
инновациялық өнім немесе технология.
Экологиялық тиімділік -  қоршаған орта жағдайына әсер.
Аталган  барлық  тиімділіктер  бір  бірімен  тығыз  байланысты  болып  келеді. 
Бірақ  олар  барлық  инновацияда  орын  алмауы  да  мүмкін.  Мысалы,  гылыми 
техникалық  тиімділігі  жогары  инновацияның  экологияга  немесе  элеуметтік 
салага кері эсер етуі мүмкін.
Жоғарыда 
көрсетілген 
инновацияның 
жіктелуі 
жаңадан 
енгізілген 
үдерістердің  көптүрлілігін,  эрқайсысының  өзіндік  ерекшелігін,  сонымен  қатар 
кэсіпорынның  түрі,  масштабы  жэне  инновациялық  қызметтің  эсері  көп  түрлі 
болып келетінін көрсетіп отыр.
22

1.4  Инновациялық қызметгің ерекшеліктері
Дүние  жүзіндегі  экономикалық  дамудың  ең  маңызды  факторының  бірі  -  
ғылыми-техникалык  үдеріс.  Ғылыми-техникалық  үдеріс  батыс  жэне  отандық 
әдебиеттерде инновациялық үдеріс түсінігімен тікелей байланыстырылады.
Инновацияны  кең  ауқымды  түсіндірсек,  бүл  жаңашылдықтарды  жаңа 
технологиялар  ретінде,  тауарлар  мен  қызмет  көрсетулердің  түрлері  ретінде, 
өндірістік, 
экімшілік, 
каржылық 
коммерциялық 
негіздегі 
техникалық- 
үйымдастырушылық  жэне  элеуметтік-экономикалық  шешімдерді  пайдалы 
(рентабельді)  қолдану  болып  табылады.  Инновация  жай  ғана  өндіріске 
енгізілген  емес,  сонымен қатар  сэтті  енгізілген жэне табыс  алып келетін  объект 
болып  табылады.  Инновациялар  ашылган  жаңалық  немесе  жасалган  гылыми 
зерттеудің  нәтижесі  ретінде  алдыңгы  аналогтан  анагүрлым  сапалы  гылыммен 
ерекшеленеді.  Инновацияларды  жүзеге  асыру  үдерісінде  болатын  гылыми- 
техникалық, 
технологиялық 
жэне 
үйымдастырушылық 
өзгерістердің 
жиынтыгын  инновациялық  үдеріс  деп,  жаңалыктардың,  жаңа  ендірмелердің 
жасалу, таралу жэне қолдану кезеңін инновацияның  өмірлік циклі деп атаймыз. 
Сатылы  жүмыстардың  жасалуы  негізінде  инновацияның  өмірлік  циклі 
инновациялы  үдеріс  ретінде  қарастырылады.  Американ  экономисті  Джеймес 
Брайан  Куинн  айтқандай,  инновациялық  үдеріс  -   бүл  гылымды,  техниканы, 
экономиканы,  кәсіпкерлікті  жэне  де  басқаруды  біріктіретін  бірден  бір  үдеріс. 
Оның  мэні  жаңалық  алу,  идеяның  пайда  болуы  мен  коммерциялық  жүзеге 
асуында,  сонымен  қатар  ол  -   өндіріс,  айырбас,  түтыну  сияқты  қатынастар 
кешенінен өту.
XVIII гасырдың ортасында қүнды антибиотик-пеницилин, сурет, телефон, 
радио,  дербес  компьютерлер  (1918  ж.  ЭЕМ шыгаруга қажет  білім  жинақталды, 
бірақ  заманауи  типті 
ЭЕМ-дер  1948  жылы  пайда  болды),  жердің  жасанды 
серіктері -  бүның бэрі инновациалық үдерістің жемістері.
Экономикалық  гылымда  инновациялық  қызмет  жэне  инновациялық 
үдеріс  үгымдары  қатар  қолданылады.  Бүл  екі  түсініктің  мағыналары  бір,  екеуі 
эр  түрлі  көзқараспен  сипатталады.  Бірінші  жағдайда,  мақсат  пен  үтымдылық 
мазмүн  көзқарасында,  ал  екіншісінде  оның  белгілі  бір  кезектілікпен 
орындалатын  түрғысынан  зерттейді. 
Инновациялық  үдеріс 
-   ғылыми 
жаңалықтар  мен  идеяларды  өндіріске  енгізуде  қолданылатын  қүралдар  мен 
процедураларының 
жиынтыгы. 
Инновациялық 
қызмет 
инновациялық 
идеялардың  нақты  өнімге  немесе  технологияга  айналуын  қамтамасыз  етеді 
жэне осы үдерістің басқару жүйесін қалыптастырады.
Қазақстан  Республикасының  «Инновациялық  қызметті  мемлекеттік  қолдау 
туралы»  заңында:  «Инновациялъщ қызмет  -   бұл  өнёіріс  аумагы  мен  цогамды 
басцару  сфераларына  жаца  идеялар,  гылыми  білімдер,  техно. югиялар  және 
өнім  түрлерін  енгізуге,  нәтижелерін  экономиканы  дамыту  мен  бәсекелестік 
цабілеттігін  арттыру  мацсатында  енгізуге  багытталган  цызмет»  деп 
көрсеткен.
Инновациялық қызметке келесі қызмет түрлері жатады:
1.  қогамдық басқару саласына жаңа идеялар мен гылыми жаңалықтарды енгізу;
23

2.  экономикалық  айналымға  жаңа  немесе  жаңартылған 
өнім 
енгізуге 
бағытталған 
ғылыми  зерттеушілік, 
жобалық, 
ізденушілік, 
тэжірибе- 
конструкторлық жэне технологиялық жұмыстарды  орындау;
3.  инновациялық тауар (жұмыс, қызмет) өткізу нарығын ұйымдастыру;
4.  технологиялық жабдықтау мен өндірісті дайындауды жүзеге асыру;
5.  жаңа 
технологиялық 
үдерістер 
мен 
өнімдерді 
стандарттау 
мен 
сертификаттау максатында сынақтан өткізу;
6.  жаңа  немесе  жаңартылған  өнім  (қызмет,  жұмыс)  жасау,  инновациялық 
жобаның ақталу мерзімі біткенше жаңа немесе жаңартылған өнімді  өндірісте 
қолдану;
7.  инновациялық инфрақұрылымды қуру жэне дамыту;
8.  инновациялық қызмет нәтижелерін жариялау жэне инновацияларды тарату;
9.  интеллектуалдық  меншік  объектілерін  (сонымен  қатар  ашылмаған  ғылыми, 
ғылыми-техникалық жэне технологиялық ақпаратқа) игеру мен жүзеге асыру 
мақсатында оларға құқық алу,  беру жэне қорғау;
10.ҚР-дың  Заңнамасына  сәйкес  инновацияны  құруға  бағытталған  басқа  да 
қызметтер.
Инновациялық қызмет субъектілері мыналар:
1.  Инновацияны жасайтын, жүзеге асыратын жеке жэне заңды тұлғалар.
2.  Негізгі  қызметі  инновацияларды  жасауға  жэне  оларды  өндріріс  пен 
қоғамдық  басқару  салаларына  жіберуге  бағытталған  инновациялық  қызметтің 
арнайы  субъектілері  (технополистер,  технологиялық,  өнеркәсілтік  жэне 
агроөнерэсіптік  парктер,  технологиялық  инкубаторлар,  инновациялық  қорлар, 
инновациялық  орталыктар  жэне  т.б.  инновациялық  қызмет  ұйымдары  мен 
құрылымдары).
3.  Инновациялық қызметті реттейтін мемлекеттік органдар.
4.  Инновацияны  өндірушілер  мен  тұтынушылардың  мүддесін  қорғайтын 
қоғамдық ұйымдар.
Инновациялық қызмет объектілері  мыналар:
1.  Инновациялық жобалар мен бағдарламалар.
2.  Интелектуалдық шығармашылық қызмет нәтижелері.
3.  Технологиялар, құрал-жабдықтар мен үдерістері.
4.  Кэсіпкерлік пен өндірістің инфрақұрылымы.
5.  Коммерциялық,  өнеркэсіптік,  басқарушылық  жэне  басқа  да  үдерістердің 
сапасы 
мен 
тиімділігін 
арттыратын 
ұйымдық-техникалық, 
қаржы- 
экономикалық жэне т.б.  шешімдер.
Әдетте  жүзеге  асырылған  жаңалықтардың  сапасы  инновациялық  қызметті 
тиімді 
ұйымдастырылғанына 
байланысты 
болады. 
Кәсіпорынның
инновациялық  қызметті  ұйымдастырудың  кемшіліктері  көбінше  келесідей 
нысандарда көрініс табады:
-  әлеуетті  тиімді  жаңалықтар  енгізілмейді  немесе  кешіктіріліп  енгізіледі. 
Нэтижесінде  инновацияны  қолдану  тиімділігі  төмендейді,  өйткені  инновация 
идеясы  моралды  түрде  тозады,  немесе  басқа  бэсекелес  компаниялар  ұқсас 
өнімдер өндіріп нарыққа шығарады;
- қажетті инновациалық элеуетті, сұранысы жоқ жаңалықтың енгізілуі;
24

-  анық  немесе  жасырын  қарсылыққа  үімыраі ан  жэне  басынан  бастап 
жақсы үйымдастырылмаған жаңалықтар күтілген нэтиже бермейді;
инновациялық 
жаңалықтарды 
енгізу 
шығындары 
алдын 
ала 
жоспарланған қаржыдан едәуір үлкен мөлшерде болады.
Инновациялық 
қызметті 
басқару 
дәстүрлі 
кэсіпкерлік 
қызметті 
басқарудан  ерекеше.  Дэстүрлі  кэсіпкерлік  түріне  қарағанда  инновациялық 
кәсіпкерлік  тэуекелге  өте  жақын,  алғашқы  капиталды  көбірек  талап  етеді. 
Инновациялык  қызметті  қаржыландырудың  да  өзіне  тэн  ерекшеліктері,  қиын 
жақтары  жэне  тиімді  түстары  бар.  Дегенмен, 
экономикасы 
дамыған, 
элеуметтік  багытталган,  өмір  сүру  деңгейі  өте  жогары  мемлекеттердің 
барлыгының  дамуының  негізгі  себебінің  бірі  -   инновациялық  қызметті  тиімді 
үйымдастыру болып отыр.
1 -бөлімді пысықтауға арналған сүрақтар:
1.  Инновация түсінігіне анықтама беріңіз.
2.  Инновациялар неге маңызды?
3.  Қай 
галымдардың 
еңбектерінде 
инновациялық 
қызмет, 
ғылыми 
зерттеулер мэселелері зерттелген?
4.  Австрия галымы И.  Шумпетердің инновациялық теориясының мэні неде?
5.  «Технологиялық 
айырылым» 
теориясының 
ерекшеліктерін 
ашып 
көрсетіңіз.
6.  И.  Ансофор  технологиялар  теориясы  мен  инновациялардың  арасындағы 
байланыс қандай?
7.  «Инновациялық  кэсіпкерлік»  пен  «Дәстүрлі  кэсіпкерлік»  түсініктерінің 
арасында айырмашылықтар бар ма?
8.  Инновациялық қызметтің объектілері мен субъектілері қандай?
9.  Инновациялық қызметтің экономиканы дамытудағы рөлін түсіндіріңіз.
10.Инновацияларды қандай белгілері бойынша жіктеуге болады?
25

2  Үйымның  инновациялық  қызметтін  ұйымдасыру  және  басқару 
негіздері
2.1 
Инновациялық  қызмет  инновациялық  менеджменгтің  басқару 
обьектісі ретінде
1993  жылы  американдық  ғалымдар  менеджменттің  екі  түрін  бөліп 
көрсетеді:
- қарапайым менеджмент
- экстраординарлы менеджмент
Менеджмент  жайлы  оқулықтардың  көбі  қарапайым,  күнделікті  қызметтер 
менеджментіне  арналған.  Оның  негізі  үғымы  қызметкерлерінің  пікірлерімен 
бөлісе  отырып  үйымды  басқару  мен  дамыту.  Қарапайым  менеджментте 
менеджерлер нақты қағидаларға, үйреншікті эдістерге сүйеніп жүмыс істейді.
Бірақ 
үйым 
көпжақты, 
анықсыз 
жэне 
күтпеген 
жағдайлардағы 
инновацияларды  лсүзеге  асырығанда  менеджерлер  өзін-өзі  үйымдастыру  мен 
күтпеген, 
беймэлім 
жағдай 
теориясына 
сүйенетін 
экстраординарлы 
менеджментті қолданады.
Егер  біз  екі  менеджмент  типін  армиямен  салыстырсақ,  онда  қарапайым 
менеджментті  бейбіт кезеңдегі  армияны  басқарушылықпен,  ал  эктраординарлы 
менеджмент соғыс, хаос кезіндегі баскарушылықпен салыстырамыз.
Инновациялық  менеджмент  -   бүл  инновациялық  үдерісте  пайда  болатын 
инновациялық қарым-қатынастарды басқару, үйымдастыру, бақылау жүйесі.
Инновация  терминінің  өзі  1920  жылдардың  аяғында  ғана  экономикалық 
категория  ретінде  пайдаланыла  бастады.  Инновациялық  менеджмент  ғылым 
ретінде  жэне  менеджменттің  бір  түрі  ретінде  екінші  Дүниежүзілік  соғыстан 
кейін  таныла  бастаған.  Өйткені  көптеген  ғылыми  жаңалықтар  экономикалық 
салаларға  эскери  жэне  қару-жарақ  жасау  салаларынан  келген.  Мэселен  қазіргі 
дербес  компьютерлер,  интернет  алғашында эскери  мақсаттар  үшін  жасалынған 
болатын.  Инновациялық  менеджмент  кэсіпорынның  инновациялық  қызметін 
басқару  ретінде,  дэстүрлі  экономикалық  қызметті  басқарудан  ерекшеленеді. 
Инновациялық  қызметті  басқару,  үйымдастыру  жэне  жоспарлау  арнайы 
механизм  мен  әдістерді  талап  етеді,  өйткені  инновациялық  өнімді  жасау 
жоғары  тэуекелділікке  негізделген.  Инновациялық  өнімдер  тэжірибе  жүзінде 
апробациядан  өтпегендіктен  оның  пайдалылық  деңгейін  болжау  өте  қиын, 
сондықтан  да  инновациялық  жобаларды  кез  келген  қаржы  институттары 
қаржыландыра  бермейді  жэне  көптеген  кэсіпкерлердің  де  инновациялық  өнім 
өндіруге  аса  ынтасы  жоқ.  Бірақ  инновациялық  үрдістер  тиімді  басқарылса, 
инновациялық  менеджменттің  эдістері  жоғары  деңгейде  игерілсе,  жаңа  өнім 
жоғары  пайда  әкеледі. 
Өнімнің 
бэсекеге  қабілеттілігін  арттырушы, 
экономикалық өсу жэне халық жағдайын жақсартушы  факторлардың  бірі -  бүл 
жаңа немесе жақсартылған, модификацияланған өнімдер.
Ж аңа  өнімдер  жасау  үдерісі  -   күрделі  қүбылыс,  ол  жоғары  деңгейлі 
анықсыздықпен  сипатталады.  Бірақ  уақыт  өте  келе  анықсыздық  деңгейі  білім
26

мен  тәжірибенің  арқасында  төмендеп, 
белгілі  қызмет  түріне  айналып  кетеді. 
Бүл үдеріс жалпылама түрде 6-суретте көрсетілген.
Идея
[ Бүл жалпы мүмкін бе? 
Бүл тартымды ма? 
Бүл істеле ме?
Бүл біз қалайтын нәрсе ме?
Біз бүны қалай істеп жатырмыз? 
Өнім
Берілген  ресурстар
6-сурет. Инновациялық идеяның өнімге айналу жолы
Кәсіпорындардағы  инновациялық  менеджментті  үйымдастыру  үдерісі 
өзара байланысты келесідей сатылардан түрады:
•  Инновацияны басқару мақсатын анықтау.
•  Инновациялық менеджмент стратегиясын таңдау.
•  Инновациялық жобаларды басқарудың әдістері мен тэсілдерін анықтау.
•  Компанияның инновациялық қызметінің бағдарламасын жасау.
•  Инновациялық жобаның орындалуын бақылау.
•  Инновацияны басқару тэсілінің тиімділігін бақылау жэне талдау.
•  Инновациялық  менеджменттің  эдістері  мен  инновациялық  портфельін 
түзету.
Қазіргі  заманғы  инновациялық  менеджмент  мәселелерімен  айналысатын 
ғалымдар Пьет Болуит,  Филипп Русселл, Рой Ротуэлл жэне  басқалар қүрастыру 
мен зерттеулер буындарын басқарудың бірнеше кезеңдерін бөліп көрсетеді.  Бүл 
буындар технологиялық мүмкіндіктердің,  қаржы ресурстарының шектеулігімен 
жэне түтынушылардың, нарықтағы бәсекелестердің артуымен байланысады.
Ғалымдардың  айтуынша,  соңғы  30  жылда  инновациялық  менеджмент 
тэжірибесі  біраз  өзгерді.  Бүрын  жаңа  өнімдер  тиімділікке  пен  үнемдеуге 
бағытталған 
болса,  қазір  сапаға,  ерекшелікке 
көбірек  көңіл  бөледі. 
Бүл 
қүбылысты 
2-кестеде 
көрсетілген 
инновациялық 
менеджменттің 
эволюциясының сатылары  арқылы бақылауға болады.
Өндірістік  революцияның  алғашқы  жылдарында  жаңа  өнімді  шығарумен 
тек  жеке  өнертапқыштар  айналысты. 
Олар: 
бумен  жүмыс  жасайтын
қозғалтқышты  ойлап  тапқандардың  бірі  Джеймс  Уатт,  алғашқы  қызыл  түсті 
синтетикалық бояуды шығарған Ульям Перкинс секілді үлы адамдар.
27

2-кесте.  Инновациялық менеджменттің даму эволюциясы
Уақыт
Нарықтың сүранысы
Менеджменттің
шогырлануы
Нәтижесінде 
компания 
мынадай  болу 
керек
1930  -   1960 
ж.ж.
Инновациялық 
өнімге 
мүқтаждық, қажеттілік
тиімділікке
Тиімді
1960  -   1970 
ж.ж.
Қажеттілік, баға.
тиімділікке
Тиімді
1980  -   1970 
ж.ж.
Қажеттілік,  баға,  жоғары 
сапа.
Тиімділік+сапа
Жоғары
сапаны
қамтамасыз
етуші
1980  -   1990 
ж.ж.
Қажеттілік,  баға,  сапа, 
таңдау, жеткізу уақыты.
Тиімділік+сапа+
икемділік
Икемді
1990 жылдан 
бүгінгі  күнге 
дейін
Қажеттілік,  баға,  сапа, 
таңдау,  жеткізу  уақыты, 
қайталанбас.
Тиімділік+сапа+
икемділік+
инновациялық
Инновациялық
Ол  кезде  жаңа  өнім  мен  технологияның  пайда  болуына  қандай  да  бір 
жағдайдың  эсерінен,  қиялдан  туған  ой  негіз  болды.  Содан  кейін  бұл  ой  қолдан 
жасалынған  эр  түрлі  қүрал-саймандардың  көмегімен  сынақтардан  өткізіледі. 
Бүл  кезде  инновациялық  үдеріс  жаңа  өнім  идеясының  туу  мен  түп  нұскасын 
жасаумен  аяқталатын.  Ал  өнертабыспен тек  бір  не  екі  адам  ғана айналысатын. 
Бүл кезең «өнертабу мен әзірлеме табалдырығында» түрған үлы дәуір еді.
Инновациялық  өнімді  эзірлеу  үдерісі  біртіндеп  сол  уақыттағы  ғылым 
саласындағы 
білімдердің 
дамуына 
байланысты 
өз 
етегін 
жая 
түсті. 
Зертханаларда инновациялық үдерісте  шағын топтар  жүмыс жасай  бастады.  Ал 
бүл  жағдай  өз  кезегінде  ғылыми  зерттеулер  мен  эзірлеулерді  кәсіби 
мамандардың үйымдастыруы мен басқаруын талап етті.  Бірақ сол жылдары бүл 
саладағы  менеджмент  тек  зерттеулерді  басқаруды  қамтыды,  сондықтан  мүнда 
тек  ғалымдар  мен  инженерлер  жүмыс  атқарды.  Ф.Руссель  бүл  жағдайды 
зерттеулер  мен  әзірлемелердің  басқару  эдісінің  алғашқы  қадамы  деп  көрсетті. 
Ол  жүмысқа  дарынды  ғалымдарды  шақыруды  көздеді  жэне  оларға  оңтайлы 
нәтижеге  жету  үшін  барлық  жағдайды  жаеады.  Нэтижесінде  көптеген  жаңа 
тауарлар  пайда:  жаңа  материалдар  (нейлон,  полиэтилен),  электр  аспаптары, 
электр  шамдары,  автомобильдер,  үшақтар  жэне  т.б.  Мүндай  жаңа  өнімдердің 
пайда болуының «Алтын ғасыры» XX ғасырдың 3 0 - 6 0  жылдарына келді.
XX  ғасырдың  60  -   70  жылдары  химияның,  физиканың  ғылыми 
жетістіктерін  жаңа  өнімдер  мен  технологияларды  әзірлеу  үдерісінде  қолдану 
мүмкіндігі  төмендей  бастады  жэне  осы  кезде  Жапония  өндірушілерімен 
бәсекелестік  күрес  үдей  түсті.  Бүл  жағдайға  өзгеріс  енгізу  мақсатында 
маркетинг  жэне  өндіріс  эзірлеу  үдерісіне  көптеп  тартыла  бастады.  Ендігі
28

мәселе  жобаларды  дұрыс  басқару,  инновациялық  қызметтің  бағытын  дұрыс 
анықтау,  шектеулі  ресурстар  мен  уақытты  тиімді  пайдалану  мақсатында 
қызметтің  эрбір  үдерісін  жоспарлау  болды.  Ф.Руссель  жэне  оның  эріптестері 
бүл кезеңді инновациялық менеджмент дамуының екінші кезеңі деп көрсетті.
1970  -   80  жылдары  Игорь  Ансофф,  Русс  Эккофтың  еңбектерінің 
нәтижесінде  стратегиялық менеджмент  басқару  пэні  ретінде  даралана бастады. 
Сонымен  қатар  осы  кезде  жаңа  өнім  мен  технологияны  өндіруге  жэне  тапшы 
ресурстарды  бөлуге  байланысты қызмет түрлерін жоспарлау маңызды орын ала 
бастады.  Жаңа  өнімдер  мен  технологияларды  өндіру  барысында  компанияның 
даму  стратегиясына  әсерін  тигізетін  жаңа  мүмкіндіктер  пайда  болды.  Жаңа 
мүмкіндіктерді  пайдалану  үшін  ағымдағы  стратегияларды  осы  заманга  сай 
жагдайларга  ыңгайлы  етіп  бейімдеу  қажет  болды.  Стратегиялық  менеджмент 
пен 
инновациялық 
жобаларды 
үйлестіру 
үдерісі 
компанияның 
даму 
стратегияның өзгеруіне ықпал етті.  Зерттеулерді басқару мен жалпы нормативті 
стратегияны  біріктіру  үдерісін  Ф.  Руссель  инновациялық  менеджмент 
дамуының үшінші кезеңі деп көрсетті.
1980  жылдардағы  ең  тапшы  ресурс  -   уақыт  ресурсы.  Бүл  компанияларда 
инновациялық  қызметпен  байланысты  басқа  да  қызмет  түрлерін,  еңбекті 
үйлестіру,  жаңа  өнімді  тез  өндіріске  енгізу,  маркетинг  жэне  тағы  басқа  да 
мәселелерді  қайта  қарастыруды  қажет  етті. 
Рой  Ротуэл  бүл  кезеңді 
инновациялык менеджмент даму кезеңнің төртінші кезеңі  деді.
1990  жылдары  зерттеулер  мен  әзірлемелерді  басқару  жалпы  менеджмент 
үрдісіне  біріктірілді  жэне  басты  көңіл  енді  білімді  басқаруга  ауысты.  Осындай 
өзгерістер  нәтижесінде  үйымга  деген  көзқарас  өзгерді,  оны  органикалық 
күбылыс  ретінде  қарастырды.  Ж аңа  өнімдер  мен  технологиялар  технкалық 
түргыдан  күрделене  түсті.  Қүрамында  карапайым  механикалық  жэне  электрлі 
бөлшектері 
бар 
өнімдерде 
енді 
сандық 
электронды 
бөлшектер 
мен 
багдарламалық  қамтамасыз  етулер  жэне  т.б  пайда  болды.  Бүл  өнім  өндіруге 
ғылыми  пэндерді  көптеп  қолдануды  білдіреді.  Нәтижесінде  өнімді  дайындау 
үдерісіне  жобалау,  маркетинг  жэне  нарықты  зерттеу,  өндіріс,  сатып  алу, 
материалдық  қамтамасыз  ету,  бухгалтерлік  камтамасыз  ету  жэне  кей 
жағдайларда  психология  да  қатысатын  болды.  Әр  түрлі  жаңа  салалар  мен 
бағыттарды  меңгеру  иновациялық  өнімді  дайындауға  одан  да  көп  адамдардың 
қатысуына  алып  келді.  Олардың  әрқайсысының  өздеріне  тэн  тэжірибелері, 
қүндылықтары,  мақсаттары  мен  міндеттері,  уақыт  өлшемдері  болды.  Осыған 
байланысты  жаңа  өнім  әзірлейтін  топтардың  қызмет  етуі  қиындай  түсті. 
Нәтижесінде топтардың дүрыс қалыптасуы үлкен жетістік деп есептелінді жэне 
инновациялық  үдерістің  маңызды  бөлігі  болды.  Осы  қалыптасқан  жағдай 
инновациялық эдістің бесінші кезеңін қамтыды.
Талдауга арналган жагдай.
Аігозігисіигез НатЫе компаниясындагы инновациялықменеджмент.
Нарыц  бір  орнында  турмайды.  Тутынушылардың  сураныстары  мен 
технологиялар үздіксіз  өзгеруде,  сондыцтан  компаниялар  нарыцпен  бірге жүру
29

үиіін  жаңа  өнімдер  өндіріп  және  жаңа  технологияларды  өндіріске  енгізу 
цажет.
Үиіацтарга арналган  бөлиіектер  шыгаратын Хэмпиіердегі  (Үлыбритания) 
Аігогігисіигех  НатЫе  компаниясы 
өзекті  жаңалыцтарга  мөлиіерлеме  салу, 
оларды пайдалану арцасында нарыцтагы  өзгерістерге ілесе алды.
¥йым  1936  жылы  цурылды  және  алгашцы  ушацтары  Місіуе  Ат і  Спаі 
маркасымен  иіыга  бастады.  1963  жылы  ол Британдыц улттыц ВгШгһ Аігсга/і 
Согрогаііоп корпорациясының бір бөліне айналды.
Аігогігисіигег  НатЫе-дың  басты  мацсаты  -   нарыц  цажеттілігін  біріниіі 
болып  аныцтап,  сол  цажеттілікті  цанагаттандыру.  Мацсатца  жету  циын 
болса  да,  компания  цурылымының  барлыц  бөлімдері  осы  удеріске  цатысуы 
керек.
Компания  инновациялыц  жобаларды  таңдауда  өте  цатаң  иіарттарды 
цолданады. 
Әрбір  жаңа  өнім  цазіргі  заман  талаптарына  сай  келуін  және 
осыган уцсас тауардың  болмауын талап етеді.
Өнім  шын  мәнінде  жаңа  болуы  үиіін  жобага  әр  турлі  бөлімиіелерден 
мамандар тобы  цатысады  және үдеріске тутынушыларды  тарту міндетімен 
ашалысатын  инновациялыц  менеджер  жобаны  басцарады.  Жобаны  бастар 
алдында  оны  муцият  талдайды,  зерттеулерден  өткізеді  және  маркетингтік 
зерттеу  мен  тестілеуден  өткізеді.  Менеджер  жоба  аяцталганга  дейін 
жобаны  тастап  кетпейді.  Жобамен  айналысатын  топтардың  цурамы 
ауысцанымен  жобаның  мацсаты,  негізгі  ойы  үдерістің  барлыц  кезеңінде 
өзгеріссіз  цалады.  Осылай  үдеріс  сабацтастыгына  цол  жеткізіледі,  бул  -  
жобаны дәстүрлі бір бөлімиіеден келесісіне беретін тәсілден ерекиіеленеді.
Жасалып 
жатцан 
өнімнің 
сапасына 
ерекиіе 
көп 
көңіл 
бөлінеді. 
Инновациялыц  жоба  цурамында  арнайы  өнімнің  сапасын  бацылайтын 
комитет ж умыс жасайды.
Сонымен  цатар  инновациялыц  ойлардың  әр  түрлі  көздері  бар.  Солардың 
бірі  цызметкерлердің рационалды  ойлары  және  оларды  уж ымдыц талцылауга 
салу. Бул үдеріске 50 адамга дейін цатысады.
Компания  менеджерлерінің  айтуы  бойыниіа,  олар  ең  бірінші  болып  уйым 
іиіінде  инновациялыц  цызметті  уйымдастыру  мен  ынталандыруда  жаңа 
әдістер  цолданган.  Өзгерістер  әрдайым  кездеседі,  олардан  цаиіу  цажет  емес, 
оларды  басцару  цажет,  нарыцтың  жаңа  сураныстарына  уацытылы  жаңа 
усыныстар жасау цажет.
Талқылауга арналган сурақтар:
1. 
Аігозігисіигез  НатЫе  компаниясында  инновациялыц  үдеріс  неиіе 
кезеңнен турады?
2. 
Компанияның  инновациялыц менеджментіне  цысцаша  сипаттама 
беріңіз.
30

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: