Оқулық Қазацстан Республикасы Білім және 2Ы.Іым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

Мапиіасіигіп^)  технологиясын  пайдалану  арқылы  бұйым  эзірлеу  үдерісінің 
реинжинирингі  туралы  шешім  қабылдады.  Бүл  технология  бүйымды 
қағаздағы  сызбаға жүгірмей-ақ,  компьютер  экранында жобалауға мүмкіндік 
береді, яғни бүл бүйым дайындауды едәуір тездетеді.
3.  Койак компаниясы қолданған инновациялық өнім дайындаудың жаңа үдерісі 
бір  уақытты  инженерия  деп  аталды.  Бүл  тәсіл  бүрында  ғарыштық 
индустрияда  қолданылған  болатын,  бірақ  Кобак  компаниясы  оны  кең 
түтынылатын 
бүйым 
әзірлеуде 
бірінші 
рет 
қолданды. 
Жаңа 
эдіс 
инновациялық үдеріс уақытын 70 аптадан  38 аптаға дейін қысқартты.
Талқылауға арналған сұрақгар:
1.  Реинжиниринг 
үғымына 
түсініктеме 
беріңдер. 
Косіак 
компаниясындағы реинжиниринг процесіне сипаттама беріңдер.
2.  Осы компания реинжинирингтің қандай түрін қолданған?
2.11  Инновациялық менеджменттегі бренд-стратегия әдісі
Бренд-стратегиясын  қарастыруға  кіріспестен  бүрын  брендтің  не  екенін 
анықтайық.  Бренд  ағылшын  тілінен  аударғанда  фабрикалық  марка  деген 
мағынаны 
білдіреді. 
Менеджмент  жэне 
маркетинг  жүйесінде 
брендті 
түтынушының  санасын  қалыптастыратын  жэне  нарықта  бүл  инновацияның 
алатын  орнын,  оны  өндіруші  мен  сатушыны  анықтайтын.  Бренд  жаңа  өнімнің 
немесе операцияның еркше қасиетінің мінездеме жүйесі ретінде анықтайды.
Бренд  жиынтықтағанда  тауарды  қүрайтын  жэне  сатып  алушыда 
инновацияның  толық  бейнесін  жасайтын  материалдық жэне  материалдық  емес 
мінездемелерден түрады.  Материалдық мінездемелерге:  өнімнің  салмағы,  оның 
қүрылғысы,  сыртқы  түрі  жэне  қандай  шикізаттан  жасалғаны  жатады. 
Материалдық  емес  мінездемелерге  берілген  инновацияны  қолданғанда  иесіне 
беретін  артықшылықтар мен ыңғайлылық жатады, мысалы,  операция үзақтығы, 
жарнама, баға жэне т.б.
Аталғандардан басқа бренд басқа да мінездемелерге ие:
1.  Бренд қасиеттері.  Сатып алушылардың жаңа өнімге немесе операцияға 
икемдейтін  функционалды  жэне  эмоционалды  қауымдастықтары  брендтің 
қасиеттері  ретінде түсіндіріледі.
2.  Брендтің  даралығы.  Түтынушыларға оның  мағынасын  көрсетеді,  яғни, 
брендтің  авторы  оны  сатып  алушыға  берген  қандайда  бір  үзақ  мерзімді 
уәделері.  Инновация брендінің даралығы үш компоненттен түрады:
•  Позиционерлеу.  Осы  брендті  сатып  алушылардың  күнделікті  өмірінде 
брендтің алатын орнын көрсету.
•  Брендті  түтыну  арқылы  түтынушының  ерекшеленуі.  Сатып  алынған 
инновацияның  иесі  ретінде  сатып  алушының  мінезі  мен  психологиялық 
ерекшелігін  көрсетеді.  Түтынушының  элеуметтік  статусын,  өмір  сүру 
философиясын  сипаттайды.
59

•  Брендтің  даралығы.  Брендтің  оны  сатып  алушымен  қатынасын  көрсетеді. 
Өнімді 
басқа 
өнімдерден 
даралап, 
сапа, 
қызметі 
бойынша 
ерекшелендіреді.
3. 
Брендтің  бейнесі.  Инновация  брендінің  бейнесі  ретінде  дэл  осы 
уақыттағы  тутынушылардың  ойында  тұрған  жаңа  өнім  немесе  операция 
бойынша осы немесе басқа да қауымдастықтардың жиынтығы түсіндіріледі.
Қазіргі кезде дамыған мемлекеттердегі инновациялық қызметпен табысты 
айналысатын  көптеген  фирмалар  мен  компанияларда  инновациялық  үдерісті 
үйымдастыру  мен  басқаруға  бренд-менеджерлер  белсенді  қатысып  отырады. 
Бүл  менеджерлер 
брендтің  дамуына  жауап  береді,  инновациялық  өнім 
шығаруды  жоспарлаумен  айналысады,  оған  бренд  қалыптастырып,  брендтің 
жылжуы 
бойынша 
іс-шараларды 
әзірлейді, 
нәтижесін 
бағалайды. 
Инновациялық  өнімді  белгілі  бір  бренд  негізінде  шығарып,  түтынушыларды 
нарықтағы  сатылатын  өнімдердер  ішінен  дэл  осы  өнімді  таңдауын  мэжбүр 
етеді.
Инновациялық  менеджментте  бренд-стратегия  нарықта  компанияның 
инновациялык  өнімінің  жылжуының  негізінде  оның  бейнесін  кешенді 
пысықтауды  білдіреді.  Бренд-стратегия  негізінде  жаңа  өнім  дайындау  мен 
нарықтағы 
кэсіпкердің 
қосымша 
бәсекелік 
артықшылықтарды 
жасауы 
бойынша түтас маркетингтік кешен сияқты осы  өнімнің бренд арқылы жылжуы 
жатыр.
Жақсы жасалған  бренд-стратегия  бэсекелестік  күресте  үлкен  жетістіктер 
экеледі, мысалы:
•  Сіздің  брендіңіз 
бәсекелестеріңіздің  жолына  бөгет  жасайды: 
ол 
бәсекелестеріңізді  нарықты  зерттеуге,  маркетингтік  зерттеуді  жүргізуге, 
бенчмаркингке  жүгінуге,  табысты  жарнама  компанияларын  жасауға, 
иновациялар 
ойлап 
табуға 
жэне 
басқа 
сан 
алуан 
жобаларды 
инвестициялауға мэжбүр етеді.
•  Сондай-ақ  нәтижелі  бренд  нарыққа  жаңа  өнім  мен  технологияларды 
шығаруды,  отандық  нарықтың  жаңа  қуыстарын  жаулап  алуды,  шетел 
наықтарын жаулап алуды  жеңілдетеді.
•  Бір  рет  жақсы  үйымдастырылған  нәтижелі  бренд  сізге  нарықтағы 
үлесіңізді 
жарнама  компанияларына  деген  үлкен  шығындарсыз  жэне 
өнімдерге бағаның күрт төмендеуінен сақтап қалуға көмектеседі
Қорыта  келгенде  бренд-стратегия  эдісі  инновациялық  менеджментте  кэң 
қолданылатын  әдіс.  Кез  келген инновация нарыққа белгілі бір  атпен,  имиджбен 
енуі  керек.  Әрине  инновациялық  өнім  нарықта  үзақ  түрақты  табыс  пен  пайда 
әкелуі  үшін  оның  нақты  күшті  бренді  болуы  тиіс.  Егер  инновациялық  өнімді 
шығаратын  компанияның  есімі  эйгілі,  имиджі  бэсекеге  қабілетті  болса  онда 
инновациялық  өнімді  де  осы  компанияның  брендінің  көмегімен  шығаруға 
болады. 
Ал  егер  инновациялық  компания  нарықта  белгісіз,  жаңа  енуші 
компания  болса,  онда  инновация  үшін  жаңа  бренд  қалыптастыру  керек.  Осы 
брендтің табысты болуынан инновациялық өнімнің нарықтағы өтімділігі
60

Талдау жагдайы
СоІ§а(е компаниясындагы бренд-стратегия
Сіздер,  сірә,  Соіааіе  тіс  пастасы  туралы  білетін  шығарсыздар,  Ал  Соіуаіе 
аспирині немесе Соіуаіе  антиоксидант-таблеткасы туралы не  ойлайсыздар?  Ал 
осы маркадан  шыккан  қайызғаққа арналған сусабынға қалай қарайсыз?
Соіуаіе  компаниясы  нарықта  дэрігердің  рұксатынсыз  сатылатын  дэрілік 
препараттардьщ  шығу  мүмкіншілігін  бағалауды  қалайды.  Бұл  жағдайда  ауыз 
қуысын  күту  құралдарын  ұсынушы  ретінде  танылған  Соіуаіе  маркасын 
қолдануға бола ма?
Неге жалпы қолданыстағы дэрілік препараттар  нарығы Соіуаіе компаниясын 
дэл осылай қызықтырды.  Жалпы қолданыстағы дэрілік препараттардың әлемдік 
нарығында  жыл  сайынғы  айналым  30  млрд.  долларды  құрайды.  Америка 
нарығында  бұл  препараттардың  айналымы  12  млрд.долларды,  ал  Европада  8 
млрд.  долларды  құрайды.  Бұл тамақ өнеркәсібінен  кейінгі  ең  үлкен  сала болып 
табылады,  ол  жыл  сайын  6%-ға  өсіп  отырады.  Дәрігердің  рұқсатынсыз 
пайдаланылатын  дэрілік  препараттар  нарығы  өте  табысты  жэне  жылдам  өседі, 
Талдаушылардың  айтуы  бойынша  бұл  топтағы  өнімдердің  орташа  құны 
бағаның  29%  құрайды.  Бұл  саланың  тез  өсу  қарқыны  бірнеше  факторларға 
байланысты:
•  Сатып  алушылар  барған  сайын  білімдірек  болып  келеді  жэне 
дәрігерге  барғанша өздері емделгенді жөн санайды.
•  Дэрігердің 
рұқсатынсыз 
пайдаланылатын 
дэрілерді 
шығаратын 
компаниялар  өз  кезегінде  тек  дэрігердің  рүқсатымен  қолданылатын  дэрілерді 
жалпы пайдаланылатын етіп өзгертіп жасай салады.
•  Әдетте  бұндай  компаниялар  бұл  дэрілерді  дәрігердің  рұқсатынсыз 
пайдалану  қауіпсіз  екендігін  дәлелдейтін  кең  клиникалық  байқауларды  өткізе 
алады.  Сонымен  қатар  дэрігердің  рұқсатынсыз  пайдаланылатын  дәрілер 
тауардың өмір сүруінің ұзақ дэуіріне ие болады.
•  Дәрігер-ғалымдар  да  өз  кезегінде  жаңа  өнімдер  немесе  бар  дэрілерді 
қолданудың жаңа тэсілдерін ойлап табуда,
Дэрігердің  рұқсатынсыз  пайдаланылатын  дэрілер  нарығының  үлкен 
тартымдылығы  Соіуаіе  компаниясын  өзінің  саудалық  маркасының  күшіне 
зерттеу  өткізуіне  себеп  болды.  Зерттеу  нэтижелері  бойынша 
жалпы 
қолданыстағы  дэрілік  препараттарды  сатып  алушылар  Соіуаіе  компаниясы 
мұндай  дэрілік  препараттарды  сатпаса  да,  маркасына  бірінші,  бейнесі  мен 
маркасының  капиталына  екінші  орынды  берді.  Үлгісі  мен  маркасының 
капиталы  бойынша ең жоғарғы орынды Туіепоі препараты иеленді.
Алайда  Соіуаіе  компаниясының  басшылығы  дэрігердің  рүқсатынсыз 
пайдаланылатын дэрілер нарығына кіру оңай болмайтынын біледі.
Біріншіден,  зерттеу  жұмыстары  өндіруші  жоба  басталғаннан  кейін  төрт 
жылдан  кейін  ғана  пайда  ала  бастайтынын,  ал  шығынның  орны  тек  жеті 
жылдан  кейін  толатынын  көрсетті.  Сондықтан  дәрігердің  рұқсатынсыз 
пайдаланылатын 
дэрілер 
шығарумен 
айналысатын 
компания 
өнімге
61

байланысты  шешім  қабылдауда  өте  мұқият,  сақ  болуы  керек,  өйткені  қате 
кеткен жағдайда ол өзінің бірталай қаражатын жоғалтып алуға тәуекел етеді.
Екіншіден,  рұксатсыз  қолданылатын  дэрілер  жарнамаға  жэне  өнімнің 
рынокта жылжуына көптеген шығындарды талап етеді.
Үшіншіден,  нарықтың  тартымдылығы  жаңа  компанияларды  қатты 
бәсекелік  күреске  кіруге  мэжбүр  етеді.  Бүл  нарық  бәсекелестердің  көптігімен 
жэне  кез  -   келген  кең  түтынылатын  тауарлар  нарығында  болатын 
монополиялык  биліктің  жоқтығымен  ерекшеленеді.  Вауег,  Кһопе-Роиіепс, 
8апой  сияқты  белгілі  компаниялар  ғылыми  зерттеулер  жүргізуге,  өткізудің 
сапалы  каналдарына  жэне  өзінің  меншік  маркетингтік,  ғылыми-зеттеу 
бөлімдеріне  кажеті  үлкен  ресурстарға  ие.  Бүл  компанияларда  рынокқа  үдайы 
жаңа  инновациялық  өнім  шығарып  түра  алатын  мықты 
ғылыми-зерттеу 
бөлімшелері бар.
Төртіншіден,  жарнамаға  кететін  жэне  ғылыми-зерттеу  жасауға  кететін 
үлкен  шығындар  көптеген  кіші  инновациялық  фирмалардың  нарықтан  кетуіне 
мәжбүрлейді  немесе  мықты  компаниялардың  оларды  басып  тастауына  экеліп 
соқтырады.
Бүл  қиындықтардың  бэріне 
қарамастан  Со1§аіе  компаниясы  өзінің 
ғылыми-зерттеу  бөлімшелеріне  жаңа  өнімді 
-  дэрігердің  рүқсатынсыз 
қолданылатын  дэрілерді  шығарудың  барлық  жағдайларын  қарастыруды 
тапсырды.  1987  -   88  жылдары  компания  жаңа  дэрілік  препаратка 
сынақ 
маркетингін  өткізді.  Компания  сынақты  кең  ассортиментті  дэрілер  мен, 
мүрынға  арналған  тамшылардан  бастап,  табиғи  негіздегі  пилюляға  дейін 
өткізді.  Барлық тауарлар  Екіга  сауда  маркасымен  сатылды  жэне  бүл  атауының 
өзі  толығымен  ақ  қаптамада  ірі  әріптермен  жазылған  болды,  ал  Со1§аіе  атауы 
төмен жэне кіші әріптермен жазылды.
Со1§аіе компаниясы қаланы купондармен жэне жарнамалармен толтырды, 
сауда  өкілдері  сатып  алушыларға  тіс  пастасының  сынақ  тюбиктерін  тегін 
таратты. 
Сонымен  қатар  купон-жеңілдіктері  таратылды,  бүлар  дэрілік 
препараттарды  тегін  алғанмен  бірдей  болды.  Ж аңа  дэрілік  препараттар  басқа 
бәсекелестердің осындай тауарларының бағасынан 20% төмен сатылды.
Әрине  дэрілік  препараттардың  сынақтамасы  фирмаға  үлкен  жетістік 
экелді.  Бірақ талдаушылардың  есептеуінше,  жаңа линияны  кеңейту -  компания 
тауар маркасына қатысты қауіпті, эрі кымбатқа түсуі мүмкін.
Со1§аіе  маркалы  тауар  басқа  көптеген  эр  түрлі  арзан  тауарлардың 
жанында  сатылса,  онда  тауарлық  маркасы  жойылып  кетуі  мүмкін.  Егер  сатып 
алушыға осы маркалы тауардың  біреуі үнамай қалса,  онда ол бүл компанияның 
тауарын  мүлдем  сатып  алмайтын  болады.  Со1§а1е  компаниясы  дэрілік 
қүралдардың  нарығына  кірмеуге  шешім  қабылдады,  бірақ  гигиенаны  күту 
бойынша  өнімдерді  басқа  тауарлық  белгімен  жэне  Соіраіе  тауар  маркасымен 
стомотологияға арналған дэрілік препараттарды шығаратын болды.
Талқылауға арналған сүрақтар:
1. 
Саланың  ,  Соіүаіе  компаниясының  мықты  жэне  элсіз  жақтарын 
анықтаңыз?
62

2. 
Соіуаіе  компаниясының  тэжірибесі  бойынша  бренд-стратегия 
эдісін айтып беріңіз.
3. 
Егер  сіз  Со1§аіе  компаниясының  басқарушысы  болсаңыз  не  істер 
едіңіз?  Дэрігердің  руқсатынсыз  қолданылатын  дэрілік  препараттар  нарығына 
кірер ма едіңіз, элде жоқ па?
2.12 
Кәсіпорынның  инновациялық белсенділік деңгейін  сипаттайтын 
көрсеткіштер
Отандық  жэне  халықаралық  тэжірибеде  қолданылатын  ұйымның 
инновациялық  белсенділігін,  бэсекеге  қабілеттілігін  көрсететін  көрсеткіштерді 
мынадай топтарға бөлуге болады:
1.  шыгын бойынша;
2.  уақыт бойынша;
3.  жаңаруы бойынша;
4.  құрылымы бойынша.
Шығындық көрсеткіштер:
1)  фирма  тауарының  гылыми  сыйымдылыгының  көрсеткішін  сипаттайтын 
сату көлемінің  НИОКР-ға кеткен салыстырмалы шыгындар;
2)  лицензияларды,  патенттерді,  ноу-хауды  алуга  кеткен  салыстырмалы 
шыгындар;
3)  инновациялық фирманы алуга кеткен шыгындар;
4)  ынталы өңдеулердің дамуына арналган қорлардың бар болуы;
Иннованиялық үдеріс динамикасын сипагтайтын көрсеткіштер:
1)  инновациялықтың ТАТ көрсеткіші;
2)  жаңа өнім (жаңа технология) жасау үдерісінің ұзақтыгы;
3)  жаңа өнім өндіруді дайындау ұзақтығы;
4)  жаңа өнім өндірісі циклының ұзақтығы.
Инновациялықты  сипаттайтын  ТАТ  көрсеткіші  кеңінен  қолданылады,  ол 
агылшынның  «іигп  агоипсі  ііпіе»  («айналып  үлгер»)  сөзінен  пайда  болган 
түсінік.  Бұл түсінік жаңа өнімге сұранысты немесе қажеттілікті анықтау кезінен 
бастап  инновациялық  өнімді  көп  көлемде  тұтынушыга немесе  нарықта жаппай 
сату  кезге  дейінгі  уақыт  деп  түсіндіріледі.  Мысалы  Маізизһііа  компаниясының 
жаңа  түсті  теледидарын  нарықка  енгізуде  ТАТ  көрсеткішінің  рекордтық  мэні 
тиесілі  болды  -  4,7  ай,  бұл  дегеніміз  инновациялық үдеріс  мерзімі  не  бары  4,7 
айды құраган.
Жаңару көрсеткіштері:
1.  жаңалық-үдерістерді жэне жаңалық-өнімдерді енгізу немесе өңдеу саны;
2.  өнім портфелінің жаңару динамикасының көрсеткіштері
3.  алынған  (жіберілген)  жаңа  технологиялардың  (технологиялық  жетістік) 
саны
4.  экспортталатын инновациялық өнімнің көлемі;
5.  көрсетілетін жаңа қызметтердің көлемі.
Құрылымдық көрсеткіштер:
63

1.  Зерттеушілік,  өңдеуші  жэне  басқа  да  ғылыми-техникалық  кұрылымды 
бөлімшелердің  саны  мен  қүрамы  (тэжірибелік  жэне  сынақ  кешендерін 
қоса);
2.  Жаңа 
технологияны 
пайдаланумен 
жэне 
жаңа 
өнім 
жасаумен 
айналысатын біріккен кәсіпорындардың саны мен  кұрамы;
3.  ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысатын қызметкерлердің саны;
4.  Шығармашылық  ынталы  уақытша  бригадалар  мен  топтардың  саны  мен 
кұрамы;
Бұл 
көрсеткіштердің 
бэрі 
инновациялық 
қызметпен 
аийналысатын 
кэсіпорындардың 
инновациялық 
белсенділігін, 
инновациялық 
өнімдерді 
нарыққа  енгізу  жылдамдығы  мен  жиілігін  анықтау,  талдау  үдерісі  үтттін 
халықаралық  тэжерибеде  жиі  қолданылады. 
Әр  мемлекетте  инновациялық 
даму  үрдістерін  талдау,  оны  тежеуші  факторларды  анықтау  үшін  бүл 
көрсеткіштерден басқа да статистикалық көрсеткіштер пайдаланылады.
Талдауга арналган жагдай
Ең инноеациялық компаниялар -  әлем көшбасшылары
Түрмыстық  радиотехника  облысында  жапондық  80ЫҮ  фирмасы  алдыңғы 
қатарлы  инновациялық  компаниялардың  бірі  болып  табылады.  Ол  өзінің  елу 
жылдык қызметінде  түрақты  түрде  күнделікті  түрмысқа  пайдаланылатын  жаңа 
технологияны  енгізді.  1991  жылы  фирма  сатылуларының  көлемі  26  млрд. 
доллар  болды,  ал  1996  жылы  36,6  млрд.  долларға өсті.  Барлық фирма өнімдері 
9  мың  адамнан  түратын  ғылыми  жэне  инженер  қызметкерлерімен  өңделген 
(жалпы  фирмада  қызмет  істейтіндер  112,9  мың  адам).  Фирма  сатылуларының 
көлемінен  5,7  пайызды  қүрайтын  4,5  млрд.  долларды  зерттеуге  жэне  өңдеуге 
жүмсайды.  Жыл  сайын  фирма  мың  жаңа  өнім  үсынады,  оны  олар  эрбір  төрт 
жүмыс  күнінде  жасайды.  Олардың  800-ге  жуыгы  -   бүрыннан  нарықта  бар 
өнімдердің  жаңартылган  түрлері  немесе  жақсартылган  мінездемелері  бар 
төмендетілген  баға.  Қалған  екі  жүзі  -   жаңа  нарықты  ашуга  көзделген  жаңа 
өнімдер, олар жаңа аудио жэне видеотехнологиялар, компьютерлік техникалар.
АҚШ-тың  автомобиль нарыгының  88%-ын Оепегаі Моіогз бақылайды.  1983 
жылдың  өзінде  АҚШ-тың  ең  ірі  импорттық  компанияларының  арасында 
Оепегаі  Моіогз  бесінші  орынды  алған.  1994  жылы  АҚШ-тың  ең  ірі  импорттық 
компанияларының  арасында  сату  келемі  120  млрд.  долларды  қүраған,  таза 
пайдасы 2,5  млрд.  доллар жэне қызметкерлер саны  876 мың адам көрсеткіштері 
бойынша  оныншы  орынды  алды.  НИОКР-га  4,2  млрд.  доллар  немесе  сату 
көлемінің  4%-ы  жүмсалган  болатын.  1996  жылы  Оепегаі  Моіогз-та  900  мыңга 
жуық адам жүмыс істеді, оның  130 мыңы -  «ақ жагалар».
Оепегаі  Еіесігіс  бірлестігі  электромотор,  электрлі  қүрал-жабдықтар, 
медициналық  диагностикалық  аппараттар,  медициналық  лазерлік  қүрал- 
жабдықтар, 
термопластика, 
компьютерлік 
басқаруы 
бар 
теміржол 
локомотивтер,  рентген  жэне  ультрадыбысты  аппаратура  шыгаратын  жетекші 
өндіруші  болып  табылады.  Барлық  бөлімшелерде  307  мың  адам  жүмыс 
жасайды,  оның  ішінде  22  мың  адам  -   гылыми  зерттеу  жүмыстарымен
64

айналысатын  ғылыми  қызметкерлер  мен  инженерлер.  1998  жылы  ғылыми 
зерттеулерге  3,5  млрд.  доллар жұмсалған.  1995  жылы  Оепегаі  Еіесігіс  бірлестігі 
ең  ірі  компаниялардың  арасында  айналым  бойынша  8-орынды,  пайдасы 
бойынша 2-орынды, қызметкерлері бойынша 5-орынды алған.
Талқылауға арналған сурақтар
1.  Сіздің 
пікіріңізше 
неге 
нак 
осы 
компаниялар 
инновациялық 
кэсіпкерлікте табысқа жетті?
2.  Қазақстанның  нарығында  инновациялық  өнім  өндіру  бойынша  қандай 
компанияларды білесің?
Екінші бөлімге талдауға арналған сурақтар.
1. 
Инновациялық менеджмент дегеніміз не?
2. 
Инновациялық менеджменттің эволюциясы жайлы айтып беріңіз.
3. 
Инновациялық үдеріс қандай кезеңдерден түрады?
4. 
Инновациялық үдеріс түрлерінің негізгі  айырмашылықтары қандай?
5. 
Инновациялық үдеріс үйымдарының қандай түрлері бар?
6. 
Инновациялық  үдерісті  үйымдастырудың 
тізбекті  формасының  оң 
жэне теріс жақтарын көрсетіңіз.
7. 
Инновацялық  өнімдерді  жасауды  үйымдастырудың  қандай  эдістері 
бар?
8. 
Функцональды қүндық талдау дегеніміз не?
9. 
Бенчмаркинг эдісінің негізгі ерекшеліктері атап көрсетіңіз.
10.  Бенчмаркинг эдісінің қандай түрлері бар?
11.  С)ҒІЗ  (Сиаіііу  Ғнпсііоп  Оеріоутепі)  эдіс  инновациялық  менеджментте 
қалай қолданылады?
12.  ҒМЕА  эдісі  әлеуетті  ақауларды  талдау  жэне  олардың 
өнімді 
қайта  жобалау  процессіне  эсерін  талдау  әдісі  инновациялық  өнімді 
жасауда қалай қолданылады?
13.  Инжиниринг  эдісінің  реинжиниринг  эдісінен  қандай  айырмашылығы 
бар?
14.  Кәсіпорынның  инновациялық  белсенділік  деңгейін  сипаттайтын 
қандай көрсеткіштер бар?
3  Инновациялық жобаларды басқару
3.1  Инновациялық жобалардың мазмүны мен классификациясы
Инновациялық  өнімдерді  өндіру  басқару  қызметінің  ерекше  түрі  -  
жобаларды  басқарумен  тығыз  байланысты.  Жоба  дегеніміз  -   қайталанбайтын 
ерекше  қабілеттерге  ие  жэне  жоспарланған  мақсатқа  жету  үшін  атқарылатын 
түрлі  іс-әрекеттердің  жиынтығы.  Сондықтан  барлық  жобалар  инновациялық 
болып табылады.
Жобаны екі жақты қарастыруға болады:
65

1.  Белгілі  бір  мақсаттарға  жетуді  көздейтін  іс-әрекеттер  мен  шаралардың 
жиынтыгы.
2.  Белгілі  бір  мақсаттарды  жүзеге  асыру  үшін  үйымдық-қүқықтық,  есеп- 
қаржылық, техникалық қүжаттар.
Бір  жагынан  жоба  ретінде  ойдың  негізгі  маңызын  ашатын,  іс  жүзінде 
орындалуын  көрсететін  қандай  да  бір  идея,  объект  бейнесі  жэне  оның 
сипаттамасы,  нақты  есеп-қисап,  схема,  бизнес-жоспар  ретінде  көрсетілуі 
мүмкін.  Екінші  жагынан  жоба  бүл  ойды  жүзеге  асыратын  іс-шаралар 
бағдарламасы.  Бүл екі көзқарас бірін-бірі толықтырушы болып табылады. 
Барлық жобалар мынадай қасиеттерімен ерекшеленеді:
1.  Қатал жэне нақты мақсаттардың болуы.
2.  Техникалық,  экономикалық,  қаржылық  жэне  басқа  да  талаптардың  бір 
уақытта орындалуына қол жеткізу.
3.  Ішкі жэне сыртқы ортамен тығыз байланыста болуы.
4.  Нақты басталу жэне аяқталу мерзімі болу шарты.
5.  Ресурстар шектеулі болуы мүмкіндігі.
6.  Жоба қайталанбастық қасиетке ие болуы.
7.  Түрлі конфликтік жағдайлардың болуы  .
Сайып  келгенде,  көптеген  жобалар  -  бірегей,  себебі  арнайы  басқару жүйесі 
бойынша  белгілі  бір  анықталган  мерзім  ішінде  нақтылы  нәтижелер  алуга 
багытталған  жэне  арнайы  білімі  мен  тәжірибесі  бар  мамандар  тобының 
шогырлануы жэне шектеулі  ресурстарды пайдалану  арқылы жүзеге асырылады. 
Сонымен  жоба дегеніміз  -  бірегей  өнім  немесе  қандай  да бір қызмет жасайтын 
уақытша кәсіпорын.
Әрбір  жоба  эр  түрлі  орталардың  қиылысында жүзеге  асады:  экономикалық, 
элеуметтік,  гылыми-техникалық,  саяси.  Әрбір  ортаның  өзгеруі  жобаның 
мақсаттары  мен  талаптарына  өзгеріс  экелуі  мүмкін,  сондықтан  жоба 
менеджерлерінің  қызметі  қиындықтарга толы  айқын  эдістерді  жэне  шешімдер 
қабылдау,  жобаларды басқаруда жаңа үлгілерді қолдануды талап етеді.
Ең  күрделі  жобалардың  бірі  -   инновациялық  жобалар  болып  саналады. 
Инновациялық  жоба  дегеніміз  жаңа  немесе  жақсартылган  өнім  жэне  жаңа 
немесе  жақсартылган  технология  жасауга  багытталган  түрлі  іс-эрекеттердің 
жүзеге  асырылу үдерісі.  Нарықта инновацияның пайда болуы  мынадай  эр түрлі 
қызметтердің орындалу нәтижесі болып табылады:
Е  Еылыми зерттеулер.
2.  Жобалық-конструкторлық зерттеулер.
3.  Инновациялық өнімдердің тэжірибелі үлгілерін жасау.
4.  Инновациялық өнімді өндіру.
5.  Тэжірибелі партияларды шыгару.
6.  Жаңа өнімің шыгуына түтынушыларың көзқарасын зерттеу.
7.  Жарнамалық компанияларды өткізу.
8.  Инновациялық өнімді  сериялы өндіріске енгізу.
9.  Иновация диффузиясын үцымдастыру.
Инновациялық  үдерістің  осы  жэне  басқа  да  қызметтері  компанияларда  эр 
түрлі бөлімшелерде жүзеге асырылады.
66

Инновациялық 
дамудың 
эртүрлі 
мақсаттары 
мен 
міндеттерін 
инновациялық  жэне  ғылыми  техникалық  жобалардың  эр  алуандығымен 
анықтауға  болады.  Иновациялық  жобаларды  зерттеушілік  жэне  венчурлық 
жобалар  деп  ажыратуға  болады.  Зерттеушілік  жоба  -   әлеуметтік-мәдени, 
халық  шаруашылығы,  саяси  мағынаға  ие  аса  мағі,ызды  мәселелерді  теориялық 
негізде зерттеп шеіпуге бағытталған іс-әрекеттер мен қүжаттардың жиынтығы.  . 
Зерттеушілік 
жобалардың 
тэуекелі 
өте 
жоғары, 
нәтижесі 
анықсыз 
болғандықтан  қыска  мерзімде  табыс  алуға  бағытталған  қаржы  институттары 
оларды  инвестициялауға  қызығушылық  танытпайды.  Сондықтан  да  бүкіл 
дамыған  мемлекеттерде  зерттеушілік  жобалар  мемлекеттік  қаржыландыру 
есебінен жүзеге асады.

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: