Қазақстан республикасының денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі

131 
 
Барлық диагностикалық мәсслелерді шешудің бірден-бір жолы- үдемелі 
уретороцистография болып табылады. 
Күдікті  жағдайларда  зерттеуді  уретрографиядан  бастайды.    Кедергіге 
тірелгенше  үрпі    каналына  енгізілген  катетерарқылы  40%  20  мл  сергозин 
ертіндісін  (сондай-ақ,  кардиотраст,  диоден,  натрий  бромиді,  уротраст)  және 
тағы басқаларын қолдануға болады, егер күйдіріп, кернеп кетсе, одан азырақ 
мөлшерде  жібереді  және  рентгенге  түсіреді.  Рентгенограммада  контрасты 
ерітіндінің  парауретра  тініне  еніп  құйылғаны  білінсе,  онда  ол 
урогематомалардың  тұрған  орнынан  үрпі  каналының  жарылғанының  айқын 
белгісі. 
Егер  үрпі  каналының  жарақаттану  симптомы  анық,  ал  контрасты 
рентгенография нәтижесі теріс болса, онда үрпі каналының жарақаттанғаны 
тек  шырышты  қабықпен  ғана  шектеледі,  ал  үрпі  каналы  парауретальды 
тіндермен  қатынаспайды  (тесіп  өтпеген  жарақат).  Егер  үрпі  каналының 
бүтіндігі  анық  болса  немесе  аталған  тәсілдермен  қуықтың  жарылғанына 
күдік туса, оған катетер енгізеді және осыдан кейін катетер арқылы 250-300 
мл  (ересектер  үшін)  рентгендік  контрасты  ертіндісін  150000-200000  ЕД 
пеницилинмен  араластырып  жібереді.  Бұл  араға  үрпі  каналының  зерттеген 
кездегіден ерітінді концентратының мөлшерін  2 есе аз пайдалануға болады. 
Рентген  суреттері  түсіріледі.  Суретке  екінші  рет  қуықты  босатқаннан  кейін 
түсіреді.  Контрасты  ертіндінің  құрсақ  қуысында  жиналып  қалуы  қуықтың 
құрсақ  қуысы  ішінде  жарылғандығын,  ал  қуық  маңайындағы  клеткада 
жиналуы қуықтың құрсақтан тыс жарылғандығын дәлелдейді. 
Қуықтың көп жерден жарылуы, құрсақтың іші-сыртындағы жарылудың 
қабат  келуі,  қуық  пен  үрпі  каналының  жарылуы  мүмкін  екендігін  естен 
шығармаған  жөн.  Көп  жерден  жарылған  жағдайда  цистография  арқылы 
олардың  тек  бір  бөлігі  ғана  анықталады.  Үрпі  каналы  бірмезгілде  жарылса 
көбіне  цистография  жасау  мүмкін  болмай  қалады  да,  оны  операция  кезіне 
(қуыққа  үрпі  каналының  орталық  бөлімі  арқылы  катетер  енгізгеннен  кейін) 
калдыруға  тура  келеді.  Тіпті  болмаса,  цистография  үшін  ауаны  немесе 
оттегін  пайдалануға  болады:  газдың  шат  сүйегі  үстінде  жиналуы  құрсақтан 
тыс жарылу бар екенін көрсетеді. Алайда, бұл әдіс онша сенімді емес, оның 
үстіне қатерлі асқынулар тудыруы да мүмкін. 
Тік  ішек  жарылды-ау  деп  күдіктенгенде  зерттеудің  бұдан  бұрынғы 
әдістерінен  басқа  аурухана  мекемелерінде  науқасты  ректальды  айнаның 
көмегімен  қарау  әдісі,  рентгенография  (параректальді  клетчаткалар  мен 
бұлшықеттер  арасында  газ  бар),  динамикалық  бақылау  жасау  әдістері 
қолданылуы мүмкін. 
Емдеу.  Алғашқы  медициналық  көмек  көрсету  дегеніміз  таңғыштар, 
транспорттық  иммобилизация  салу,  ауруды  басатын  дәрілер  (промедол) 
жіберу  болып  табылады.  Зембілге  (мүмкіндігінше  қатты  зембілге) 
жатқызғанда  аяқты  жартылай  бүгіп  қояды.  Екі  санды  бір-біріне  күшпен 
жақындатуға,  ажыратуға  болмайды,  оларды  жарақаттанушыға  өте-мөте 

132 
 
ыңғайлы  жағдайға  келтіреді.  Ауру  адамның  жамбасын  жалпақ  (20-30  см) 
шүберекпен немесе бинтпен бостау етіп таңып тастаған жөн. 
Шоктың  алдын  Школьников  пен  Селивановтың  әдістері  бойынша 
жамбас  ішіне  анестезия  жасау  (ауруды  басу  әдісін)  қолданған  жөн,  өйткені 
бұл әдіс қарапайым әрі дененің қалпын өзгертуді қажет етпейді. 
Анестезия  жасау  үлгісі.  Зардап  шегушіні  шалқасынан  жатқызады. 
Жарақат жақтағы сүйектің алдыңғы жоғары қырының тұсындағы теріге  йод 
тұнбасын жағады. Сүйек қырынан 1 см ішкі жақтағы теріні 0,25% новокаин 
ерітіндісімен  жансыздандырып,  ұзын  жіңішке  инені  (14-16  см)  мықын 
сүйегінің ішкі жағын ала жұмсақ ұлпа арқылы салады(92-сурет). 
Новокаинды  жібере  отырып,  инені  шприцпен  бірге  сыртқа  қарай 
қисайтады  да,  тігіс  ұшы  сүйекке  қараған  инені  күш  жұмсамай  мықын 
бұлшықеті  арқылы  сүйекті  жанай  ілгері  жылжытады.  Осыдан  кейін 
ересектерге  0,25%  новокаин  ертіндісін  бір  жағына  300-600  мл,  немесе  екі 
жағына 250-300 мл-ден жібереді. Жіберілген новокаинның ертіндісі құрсақ  
сыртының  клетчаткасы  мен  жамбас  клетчаткасын  инфильтрациялайды, 
жамбас 
сүйектерінің 
сынған 
жеріне 
сарқылады, 
жүйке 
және 
қантамырларының өрімдеріне блокада жасайды. 
Новокаинның  интоксикациясын  (уландыруын)  болдырмау  үшін 
ерітіндіге 1-2 мл хлорлы сутегілік эфедриннің 5% ерітіндісін немесе натрий 
кофеин-бензоидының 10% қосады. Жамбас маңайында іріңді инфекция өршу 
қаупі туған жағдайда новокаин ерітіндісіне 100000-нан   200000   ЕД-ға дейін 
антибиотиктер қосады. 
Сүйектің шеті жабық сынған кезде және жамбас шеңберінің тұтастығын 
бұзбайтын  сынықтар  кезінде  төтенше  жағдай  болмаса,  сынықты 
консервативтік  жолмен,  сынықты  анестезиялау,  тыныштық  жағдай  туғызу, 
матрацтың  астына  қалқан  салған  төсекте  емдейді.  Онда  бұлшықеттерді 
біркелкі босаң қалыпқа келтіретіндей етіп аяқты бүгіп қояды. Жарақаттанған 
тұсқа  аз  уақыт  (1  сағатқа  дейін)  суық  басқан  дұрыс,  3-4  күннен  кейін  аяққа 
массаж жасайды, емдік жаттығулар (жанға батпайтын), соллюкс (түрлі сәуле 
және жылылық беретін шам) т.б. белгілейді.  
 
 
92 сурет. Жамбас ішін жансыздандыруын жасаған кезде инъекция  
инесін жүргізу схемасы. 
Ковалерский Г.М., Юмашев Г.С. 2008 ж. 

133 
 
Бөлініп  сынып,  жаңқалары  орнынан  қатты  жылжып  кеткен  жағдайда 
(мықын  сүйегінің  алдыңғы  жоғарғы  қыры,  қылқаны  және  басқалары) 
жаңқаларға жабысқан бұлшықеттердің қызметін қалпына келтіру үшін жедел 
репозиция қажет болуы мүмкін.         
Құйымшақтың ұшы шығып, сынып кетсе, онда анестезин немесе апиын 
қосылған  балауыз,  жылы  бұлау  қолданады.  Бұл  топқа  жататындарды 
стационарлық  емдеу  олардың  қимылдау  қабілеті  мен  өздігінен  жүріп-түру 
мүмкіндігіне (1-3 апта) жеткенше жалғаса береді. 
Жамбас  сүйектері  жамбас  шеңберінің  тұтастығын  бұзып  сынған 
жағдайда  шоктан  шығарып,  жаңқалар  орнынан  жылжымайтын  жағдайда 
жамбас  ішіне  анестезия  жасағаннан  кейін  жүргізілетін  емдеу  жамбас 
шеңберінің  тұтастығы  бұзылмай  сынғанда  жасайтын  еммен  бірдей  болады. 
Бірақ,  емдеу  ұзақтығы  сүйектердің  берік  бітіп  кетуі  үшін  қажетті  мерзімде 
және зақымдалған сүйектердің функционалдық маңызына қарай белгіленеді. 
Жамбас шеңберінің артқы бөлігіне механикалық күшті салмақ түсетіндіктен, 
ол  сынған  жағдайда  стационарлық  емдеу  8-12  аптаға,  ал  алдыңғы  бөлігін 
емдеу 6-8 аптаға созылады. 
Әрине,  әр  жағдайда  жамбастың  анатомиялық  функционалдық 
жағдайына қарай жеке түзетулер енгізу қажет. 
Сынған  жамбас  жаңқаларының  орнынан  жылжып  кетуі.  Жамбастың 
қапталдық  бөліктерінің  жылжып  кетуін  аяққа  қарай  тұтастай  тарту  арқылы 
жояды. 
Репозицияға  дейін  (сынған  жерді  салмастан  бұрын)  созудың  ең  абзалы 
жамбас-сан  буынын  аздап  (10-15%)  бүгу  арқылы  жасаған  жөн.  Жүктің 
(түскен күштің) салмағын (6-16 кг) жылжу жұмысына, бұлшықеттердің даму 
дәрежесіне  қарай  анықтайды.  Жылжып  кетуді  жойғаннан  жүктің  (түскен  
күштің) салмағын  шамамен  екі  есе азайтады. 
Егер  жамбастың  бір  бөлігі  сыртқа  қарай  айналып  кетсе,  онда  бір 
мезгілде  жамбасты  тарту  үшін  белбеу  салады  (74  сурет),  оның  ұштарын 
(айқастырмай)  жоғары  жаққа  мықтап  тартып  немесе  оларды  созу  жүйесін 
тігінен (әр ұшына 3 кг дейін жүк) байлап бекітеді. 
Жылжыған  бөлік  қалпына  келтірілгеннен  кейін  белбеудің  ұштары 
айқастырылады.  Сөйтіп,  жамбасты  қысу  күшейе  түседі  және  қол  жеткен 
коррекция біршама дәрежеде бекімделеді. 
Салмағы 6 кг-нан артық жүк қолдана отырып, репозиция (сынған жерді 
салғанда)  жасағанда  жамбастың  қарама-қарсы  жаққа  қарай  созылып, 
қисайып  кетпеуін  қадағалау  қажет.  Созудың  ұзақтығы  -  6-8  апта, 
стационарда емдеудің мерзімі - 10-12 апта. 
Жамбастың  сынып-шығып  және  буынның  шығып  кетуі  шат  сүйегінің 
және сегізкөз-мықынның буындасуы жеріндегі сүйектердің ажырап кетуімен 
қабаттаса  жүреді.  Бұларды  емдеу  де  жамбас  сақинасының  тұтастыгы 
бұзылып  тігінен  сынған  кездегідей  және  жамбастың  қапталдық  бөлімдері 
жылжып кеткенде емдейтін ережелер бойынша жүргізіледі. 
Жамбастың  жартысы  проксимальді  түрде  жылжымай  симфиздің 
жарылып  диастазы  (алшақтағандығы)  үлкен  болған  жағдайда  зардап 
шегушіні  тізесін  жартылай  бүгіп  шалқасынан  жатқызады  да,  жамбасты 

134 
 
гамочокпен  (жамбасты  тартуға  арналған  белбеу)  тартып  қояды.  4-8  аптадан 
кейін  4-12  ай  жамбасты  қысып  тұратын  бандаж  (бір  жерді  басып,  болмаса 
көтеріп  тұратын  белбеу)  белгілейді.  Симфиздің  алшақтығын  мүлдем  жоюға 
мүмкіндік болмағанда жекелеген жағдайларда жедел оперативтік ем қажет. 
Буын  шыққан  немесе  сынып-шыққан  жағдайда  аяқтың  басына  қарай 
тарту  арқылы  репозициялайды  (орнына  салу)  және  жамбас  арнайы 
белбеумен тартылады. Мұндай емдеу 8-12 аптаға созылады, содан кейін 4-12 
ай  бойына  бандажбен  жүру  белгіленеді.  Сыну-шығу  кездерінде  сүйектің 
тұтасып  бітуі  нәтижесінде  3  айда  жамбас  шеңберінің  тұтастығы  қалпына 
келеді  де,  бұдан  былай  бандаж  қажетсіз  болады  немесе  оны  1-2  ай  киіп 
жүрсе жеткілікті. 
Кейбір реттерде консервативті емдеу, жамбастың шыққан жақ жартысы 
созу  тоқталысымен  қайтадан  орнынан  шыға  береді.  Мұндай  жағдайда 
операция жасау (симфизиодез, илео-сакральді артродез) қажет болады. 
Ұршық  басы  орнынан  жылжымай  сынған  жағдайда  буынды 
анестезиялауды  2%  20-30  мл  новокаин  ерітіндісімен  жасаған  дұрыс. 
Инъекция  жасайтын  иненің  ұшын  санның  тамырларына  2  см  сыртқа  қарай, 
пупарт  байламының  төмен  немесе  ортан  жіліктің  алдыңғы  шетін  бойлай 
енгізеді.  Балтырға  бекітілген  манжеттен  2  кг  (ересектер  үшін)  салмақпен 
тартып  қояды.  Жамбас-сан  буынын  3-4  күннен  кейін  ширағырақ 
қимылдатуға  болады.  4  аптадан  кейін  созуды  тоқтатады  да,  2-3айға  дейін 
зақымданған  жақтағы  аяққа  салмақ  түсірмей  балдақпен  жүруге  рұқсат 
етіледі. 
Буыны  шықпай  сынып,  жаңқалары  орнынан  жылжып  кеткен  жағдайда 
репозицияны  қаңқаны  созу  жолымен  жасауға  тырысады.  Қалай  қарай  созу 
қажеттігін  және  салмақтың  мөлшерін  сынған  сүйектің  жылжу  бағытына, 
жарақаттанған адамның бұлшықеттерінің дамуына сәйкес белгілейді.  
Егер 
жылжыпкеткен 
сүйек 
қалпына 
келсе, 
созуды 
6-8 
аптажалғастырады, сыныққа 4 айғадейін салмақ  түсіруге болмайды. 
Репозицияны  консервативтік  құралдармен  жасауға  мүмкін  болса, 
сонымен  бірге,  әсіресе  жаңқалар  әжептәуір  үлкен  болса,  сүйек  штифтің 
немесе  металлоостеосинтездің  көмегімен  жаңқаларды  бекіту  арқылы  ашық 
репозиция  жасау  керек.  Мұны  жарақат  алғаннан  кейінгі  2-ші  апта  ішінде 
жасаған дұрыс. 
Ортан  жілік  бір  мезгілде  шыққан  әрі  сынған  болса,  онда  алдымен 
сенімді  түрде  жансыздандыру  арқылы  шыққан  буынды  орнына  салады,  іле-
шала  жаңқалар  орнынан  жылжып  кеткен  сынықтар  кезінде  жасалатын  емді 
қолданады.  Жамбас  шеңбері  тұтастығы  бұзылып  сынғанда  оны  орнына 
түсіру үшін жамбасты бекіту (қолмен басып, бандаж кигізу) керек. 
Ұршық  басының  шұқыры  жарылып,  санның  басы  медиальді  (ішкі 
жаққа),  жылжып  кетсе,  санның  басын  екі  бағытта  созады:  сан  сүйегінің 
мойын  бөлігінің  бойымен  үлкен  ұршық  басы  және  сан  сүйегінің  төмпешік 
үсті  тұсынан  немесе  кәрі  жілік,  ортан  жілік  бөлігі  бойымен  проксимальді  
метафизді жасайды. Сүйектің басын қалыпты жағдайға түсіргенше ұршыққа 
байлайтын  салмақ  8  кг  (дене  бітімі  орташа  дамыған  ересек  адам  үшін), 
санның төмпешігі үстіне 4 кг жүк байлайды. Жылжып кеткен сүйек орнына 

135 
 
келтірілген  соң  жүктің  салмағы  өзгертіледі,  ұршыққа  байлаған    жүк  4  кг-ға  
дейін  азайтылады,  ортан  жіліктің  төменгі  бөліміне  байланған  жүк  8  кг-ға 
дейін көбейтіледі. Егер репозиция (орнына салу) сәтті болса, созуды 6-8 апта 
бойы  жалғастырады.  Содан  соң  физиотерапия,  емдік  жаттығулар 
белгіленеді.  Жарақат  алғаннан  кейінгі  6  айдың  соңына  дейін  аяққа  салмақ 
түсіруге тыйым салынады. 
Сынып-шығып кеткен сүйектерді орнына келтіру мүмкін болмаған және 
сынықтың  орнынан  жылжуы  әжептәуір  болған  жағдайда  ашық  репозиция 
жасау  керек.  Ал  бұл  да  мүмкін  болмаса  және  қарама-қарсы  буын  жақсы 
жұмыс істептұрса, артродез (қозғалмайтын буын) жасау қажет. 
Жамбастың  ашық  сынығын  емдеу  жарақатты  хирургиялык  тазалаудың 
барлық  ережелерін  ескере  отырып  жүргізіледі.  Қуық  пен  үрпі  каналы 
тесілмей жарақаттанса, консервативті емдеу де жеткілікті, гематурия (қанды 
несептің бөлінуі) болса, гемостатикалык дәрі-дәрмектер (кальций хлоридінің 
10%  ерітіндісі,  желатин  және  т.б.)  қолданылады,  зәр  шығару  қиындаса  3-4 
күнбойына  тұрақты  катетер  қояды,  ал  тесіліп  жыртылған  жағдайда  зәрді 
сыртқа  шығаратын  және  урегематомаларды  түтік  арқылы  сорғызатын, 
зақымданған  органдардың  анатомиялық  тұтастығын  қалпына  келтіретін 
хирургиялық  әрекет  қажет.  Зардап  шеккен  адам  шоктан  әбден  шыққаннан 
кейін,  жоғалған  канның  орнын  толтырған  соң  және  операция  алдында 
жамбас ішіне профилактикалық анестезия жасағаннан кейін ғана оперативтік 
ем жүргізіледі. 
Қуық  кұрсақ  ішінде  жарылған  жағдайда  астыңғы  лапаротомия 
жасалады,  қуықтың  жарасын  тігіп,  тігісін  мұқият  перитонизациялайды  және 
құрсақ куысын құрғатады. 
Перитонит  (іш  пердесінің  қабынуы)  болған  кезде  құрсақ  қуысына 
антибиотиктер  ерітіндісін  қайталап  құю  үшін  микроирригатор  қалдырады. 
Операцияны  қуықтың  алдыңғы  үстінен  тесік  жасаумен  аяқтайды,  ол  зәрді 
уақытша  7-8  күн  сыртқа  шығару  үшін  қажет.  Өте  сирек  жағдайларда 
операциядан  кейінгі  кезеңде  зәрді  тұрақты  катетердің  көмегімен  шығаруда 
(зақымның  көлемі  аздығына  толық  сенімді  болған  жағдайда)  операцияның 
ерте  жасалуы,  қуық  бұлшықеттерінің  жақсы  болуы,  жарылған  жердің 
кішкене болуы жеткілікті. 
Қуыққұрсақ  сыртында  жарылған  жағдайда  міндетті  түрде  касағаның 
буындасуының  үстінен  тұрақты  катетер  қою,  урогематомалы  немесе 
кейінірек жамбасқа құйылған зәрді түтік арқылы шығару керек. 
Егер  бұл  қуықты  оншалықты  қалыңдатпайтын  және  оның  қан 
айналымына зиян келтірмейтін болса, онда қуықтың жарасын тігуге болады. 
Мүмкіндігіне карай кейбір жараларды қуыктың ішінен тігеді. 
Операция  техникасы.  Науқастың  жамбасын  көтеріп,  шалқасынан 
жатқызады.  Анестезияны  басым  түрде  бір  жерге  жасайды.  Шат  сүйегінің 
орта  бойымен  ұзындығы  6-8  см  етіп  қуық  үстіндегі  клетчаткаға  дейін  әр 
қабатын  жеке  тіледі.  Бұл  жағдайда  қуық  алдындағы  урогематома  ашылуы 
мүмкін.  Жарақат  құрғатылып,  мұқият  қанаған  ұсаққан  тамырлары 
байланады.  Қуық  үстіндегі  клетчатканы  ысырып,  құрсақтың  ауыспалы 
қатпарын  жоғары  карай  жылжытады.  Бұлшықеттері  топтасқан  тамырлары 

136 
 
көлденең  орналасқан  қуыктың  қабырғасы  көрінеді.  Қуыққа  кіргізілген 
катетер  арқылыфурацилин  (1:5000)  ерітіндісін  құйып,  оның  ағуына  қарап 
қуықтың зақымданған жерлерін тез табу керек. 
Қуықты мүмкін болғанынша жоғарырак, бір-бірінің арасын 1-1,5 см етіп 
екі  жерден  тігіс  салады  да,  алдымен  олардың  арасындағы  бұлшықетін,  одан 
кейін  былжыр  қабығын  тіледі.  Пайда  болған  тесік  арқылы  қажет  болған 
жағдайда  саусақпен  куықтың  ішкі  жағын  байқайды.  Тесікке  дренаж  резеңке 
түтік  енгізіледі.  Дренажды  жылжытқан  кезде  қуық  онымен  бірге 
жылжығанша  қуықтағы  тесікті  кетгутпен  екі  катар  етіп  тігеді.  Қуықты  екі 
кетгут  тігіспен  (апоневрозға)  шандырға  тігіп  тастайды.  Қуық  маңайында 
урогематома  (зәр  аралас  канды  ісік),  зәр  инфильтрациясы  немесе  зәр  аққан 
жағдайда  Куприянов  тәсілі  бойынша  қуық  маңы  клетчаткасын  дренаждау 
жүзеге  асырылады.  Бұл  үшін  корнцангпен  (хирургиялық  қысқышпен) 
қуыктың  бүйірінен  жамбас  диафрагмасы  арқылы  артқы  тесік  пен  ұма 
арасына  тоннель  жасайды,  корнцангтің  ұшымен  тіледі,  дренаж  жасайтын 
түтікті ұстап, сонан соң оның ұшын қуық маңындағы клетчаткаға шығарады, 
ал қажет болса жеке тесік арқылы іш пердесінің қабырғасына дейін апарады. 
Зәр  жамбастың  қаптал  бөліміндегі  клетчаткаға  карай  аға  бастаған  жағдайда 
оны  пупартты  (шоғырлы)  байламдардың  сыртқы  бөлімдерінің  үстіндегі 
жекелеген  тіліктер  арқылы  дренаждауды  жүзеге  асырады.  Іш  пердесі 
қабырғасының  жарақатын  дренажға  дейін  жеке  қабаттар  бойынша  тігіп, 
сонан  соң  түтікті  теспей-ақапоневрозға  (шандырға)  немесе  теріге  бекітіп 
тастайды. 
Іш  пердесінің  алдыңғы  кеңістігіне  бір  тілік  резеңке  енгізеді.  Операция 
жасалған  жарақаттың  айналасындағы  жұмсақ  ұлпаны  антибиотиктер 
қосылған 0,25% новокаин ерітіндісімен қайталап инфильтрациялайды. Үстіне 
асептикалық таңғыш салады. 
 
93 сурет. Қуыққа, қуық маңындағы кеңістікке және отырықшы-тік ішек 
ойығына дренаж қою. а — сыртқы көрінісі, б — жамбас сүйегіндегі көрінісі, 
в — тік кесіндідегі көрінісі; 1 — қасаға үстілік зәрқуықтық дренаж, 2 — 
жапқыш тесік арқылы дренаждау , 3 —жамбас қуысын  шапаралық тәсілмен 
дренаждау 
Ковалерский Г.М., Юмашев Г.С. 2008 ж. 
 
Операция жасағаннан кейінгі кезеңде қуықты күніне 4-6 рет фурацилин 
ерітіндісімен  жуады.  Дренаждау  (құрғату)  әдетте  10-14  күннен  аспайды. 
Қуықты  дұрыс  әрі  тұрақты  түрде  босатып  отыру  үшін  бір  мезгілде  әдеттегі 

137 
 
жолмен  немесе  операция  кезінде  зәр  шығаратын  каналдың  ішкі  тесігі 
арқылы тұрақты резеңке катетер енгізіледі. 
Қуық  маңайындағы  клетчатканы  дренаждауды  Буяльский-Маяк 
Уортер  әдісі  бойынша  жүргізуге  болады.  Бірақ,  бұл  үшін  қосымша 
операция  жасау  және  жарақаттанған  адамның  аяқтарын  едәуір  алшақтату 
қажет.  Жатқан  сырқат  адам  бұл  әдіспен  қойылатын  дренажда  Куприянов 
әдісіндегіден аз еңкіштеу болады. 
Операция  жасау  техникасы.Сан  ұма  қаптарында  4-5  см  бос  жер 
қалдырып,  сан  бөлігінің  жоғарғы  ішкі  жағын  ала  көлденеңінен  4-6  см  етіп 
тіледі.  Қозғалтқыш  (келтірме)  бұлшықеттерді  аздап  ажыратып,  жапқыш 
фасция мен жапқыш тесік бұлшықетін кеседі. Жапқыш тесік бұлшықетіндегі 
тесіктің медиальді (ішкі) бөлімі арқылы жамбас қуысына дренаж жіберіледі. 
Бұлай  дренаждау  қуыққа  операция  жасалмайтын  жағдайда  дұрыс. 
Зардап  шегушілер  көптеп  келіп  түсіп  жатпаса  және  таяу  уақытта  оларды 
эвакуациялау  қажет  болмаса,  онда  несеп  шығару  каналын  тесіп  өткен 
жарақатқа  қолданылатын  ең  тамаша  әдіс-  парауретальді  урогематома  мен 
жамбастың  клетчаткалы  бос  жерін  катетермсн  дренаждау  арқылы  үрпіге   
алғашқы  тігіс  салу  болып   табылады. 
Егер  іріңдеу,  қабыну  процестері  өріс  алып  кетпесе,  онда  үрпі  жарасы 
кейінірек 2-4 күннен соң тігілуі мүмкін. 
Сыртқы  зәр  жолы  жарақаттанғанда  операция  жасау  техникасы. 
Жамбас  ішін  жансыздандыру.  Сырқаттың  жату  қалпы  шатқа  операция 
жасайтын  кездегідей.  Ұманы  алға  жылжытады.  Шонданай  бұдыры 
аймағындағы  алдыңғы  жақ  және  томпақ  жерді  доға  тәрізді  етіп тіліп,  терісі 
мен  үстіңгі  фасцияны  (шандырды)  кеседі.  Осы  кезде-ақ  әдетте  шаттың 
урогематомасы  босайды  және  үрпі  каналының  артқы  қабырғасы 
жалаңаштанады.  Егер  былай  болмай  қалса,  онда  шат  клетчаткасының 
қабаттарын ашады. Үрпі каналының түп жағы жыртылған жағдайда көбінесе  
жамбастың  көк  еті  де  айрылып  кететіні  байқалады.  Болжамдауды  оңайлату 
үшін  несеп  шығаратын  каналға  алдын-ала  катетер  енгізеді.  Оныңұшы 
көбінесе  жараға  тиіп  тұрады.  Үрпі  каналының  дистальды  бөлімін  табу 
(анықтау) қиын емес. Үрпі каналының орталық бөлігі (бүкіл айналасы емес) 
толық  жарылмаған  жағдайда  оның  ұшы  да  тез  табылады.  Толық  жарылған 
үрпі  каналының  орталық  бөлігін  табу  қиындық  келтіреді.  Оны  қуықты 
қысқан  кезде  зәрдің  ағуына  қарап,  осы  бөлімнің  топографиясын  білу 
арқылы,  ең  болмағанда  -  қуықтың  қасаға  үстіндегі  тілінген  жері  арқылы 
енгізілген катетердің барған жеріне қарап табуға болады. 
Үрпі  каналының  орталық  бөлігін  тапқаннан  кейін  оның  ұштарын 
алдыңғы  қабырғаға  жалғастырады,  сонан  кейін  катетер  орталық  бөлік 
арқылы  қуыққа  жылжытылады  және  енді  тек  үрпі  каналының  қабырғасын 
ғана  емес,  сондай-ақ  парауретральді  ұлпаларды  қамти  отырып,  катетермен 
бірге тағы үш жерден (екі қапталды және артқы жақты) тігеді. Осымен үрпі 
каналы  анатомиялық  қалпына  келеді.  Сонан  кейін  эпицистома  салынады. 
Шаттың жарасы кішірейеді (тартылады). 

138 

жүктеу/скачать 6,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: