Білім беру бағдарламасы МҰҒалімге арналған нұСҚаулық

 

19 

 

табылады.  Домино  және  карта  сияқты  дәстүрлі  ойындар  математика  сабақтарындағы 

кездейсоқтық  пен  ықтималдық  мәселесін  қарастыруда  оңтайлы  болмақ.  Көптеген 

стратегиялық  ойындарды  (мысалы,  «Алға»  деп  аталатын ежелгі қытай ойыны) тұрғындар 

мен қоғамның өсуін модельдеу үшін пайдалануға болады. 

Математика,  алгебра  және  геометрияны  оқыту  барысында  мұғалімдер  белсенді  оқу 

әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы тұлғаның қасиеттерін дамытуға назар аударғаны маңызды: 

-  оқушылардың  жеке  пікірін  тыңдай  білу,  олардың  бұған  дейін  алған  білімдері, 

біліктері  мен  дағдыларын  одан  әрі  дамыту  үшін  оларды  қолданудың  маңыздылығын 

құптау; 

-  мұқият  іріктелген  математикалық  тапсырмалар  мен  іс-әрекет  түрлері  арқылы 

оқушыларды дамыта оқыту; 

-  оқушылардың білім алуына «оқыту үшін бағалау» арқылы қолдау көрсету; 

-  оқушылардың  зерттеу  жұмыстарын  жүргізуіне  және  зерттеу  әдіс–тәсілдеріне 

негізделген белсенді оқуды ұйымдастыру;  

-  оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту; 

-  оқушылардың жеке, топтық және тұтас сыныптық жұмыс түрлерін ұйымдастыру. 

Математика,  алгебра  және  геометрия  бойынша  оқу  мақсаттарын  жүзеге  асыру  үшін 

мұғалім  оқушыларға  өз  беттерінше  ойлауға  және  жұмыс  істеуге  мүмкіндік  беруі  қажет, 

бірақ сонымен қатар мұғалім тарапынан оқушылардың еркін уақыт өткізуіне немқұрайлы 

қарауына да жол бермеу керек. 

Оқушылар  жалғыз  жұмыс  істегеннен  гөрі,  (мұғалім  қолдау  көрсететін)  сабақта 

анағұрлым жақсы үйрену үшін, оған мүмкіндік беру керек. Мысалы, оқушыларды зерттеу 

сұрағын  анықтау  және  тапсырма  таңдау  үдерісіне  қатыстыру  олардың  оқу  үдерісіндегі 

белсенділік дәрежесін арттырады, себебі белгілі бір деңгейде зерттеу бағытын олар өздері 

бақылайды (Cavagnetto, Hand & Norton-Meier, 2011). Негізгі және орта сыныптарда зерттеу 

сұрағын  келісу  үдерісі  мұғалімнің  көмегімен  жүргізілуі  немесе  оқушы  оны  өз  бетінше 

орындауы  мүмкін.  Мысалы,  мұғалімдер  оқушылар  ұсынатын  сұрақтарды  келесі  түрде 

жіктеуге  көмектесе  алады:  білген  қызық,  білгім  келеді,  зерделенетін  негізгі  тақырыпты 

түсіну үшін маңызды. Бұл жіктеу жүйесі алдағы уақытта оқушыларға зерттеуге арналған 

тиісті  сұрақты  таңдауда  тірек  бола  алады.  Нақты  айтқанда,  мұғалім  сай  келмейтін 

сұрақтарды  болдырмау  мақсатында,  оқу  мақсаттарына  сәйкес  келетін  сұрақтардың  ғана 

қамтылуын қамтамасыз етуі қажет. 

Оқушылар  жеке-дара  жұмыс  істегеннен  гөрі,  мұғалім  қолдау  көрсететін  белсенді 

сабақта  анағұрлым  жақсы  үйренеді.  Оқушылар  алға  ілгерілеген  сайын,  оларға  мұғалім 

тарапынан аса қамқорлықпен қолдау көрсету қажет болмайды, енді олар өздігінен жұмыс 

істей алады. Осындай оқыту әдісін әрі қарай дамыту үшін мұғалімдер бастапқыда оқушыға 

жақсы қолдау көрсетіп, кейін оны біртіндеп азайтып отыруы керек. Сырттан көрсетілетін 

қолдау тоқтағанда ғана, оқушылар жоспарлы нәтижеге қол жеткіздім деп айта алады. Егер 

оқушыларға өзі білетін дағдыларды ғана қолдануға рұқсат етілсе, олар ештеңені үйренбейді 

деуге болады. Рата (Rata, 2012) өзін тек «үйлестіруші» ретінде ұстайтын мұғалім «мұғалім» 

деп аталуға лайықты емес деп тұжырымдайды.  

Хэтти  (Hattie,  2009)  педагогикалық  тәсілдердің  метаталдауын  жүргізіп,  мұғалімдер 

«үйлестіруші» және «жандандырушы» болып табылатын тәсілдердің әсерін салыстырған. 

Ол қолданған тәсілдерде 0 – ілгерілеудің жоқ екендігін, 0,4 – ілгерілеудің бір жыл мерзімін 

және  1  –  ілгерілеудің  екі-үш  жылын  білдіреді.  Мұғалім  тек  үйлестіруші  рөлін  атқарған 

тәсілдердің орташа әсері – 0,17, мұнымен салыстырғанда мұғалім ынталандырушы болған 

(мәселен, кері байланыс ұсыну, оқыту шеберлігі, күрделі мақсаттар қою және т.б.) оқыту 

тәсілдерінің орташа әсер мөлшері 0,60 болған. 

Мұғалімдер  кері  байланыстың  көмегімен  және  модельдеу,  көрсету,  сұрақ  қою, 

бақылау,  танымдық  ойын  түрлерін  қолдану  арқылы  оқушылардың  оқу  жетістіктерінің 

ілгерілеуіне  үнемі  қолдау  көрсетуі  керек.  Оқушылардың  пән  бойынша  терең  білім  алу 

мұғалімдердің дағдыларына да байланысты, яғни олар оқушылардың жаңа білімдерін бұған 

 

20 

 

дейінгі білімдерімен ұштастыра алуын бақылай білулері маңызды. Бұл үдеріс әр оқушының 

жеке  дағдысы  мен  қабілеттеріне байланысты  әртүрлі  болады.  Сол  себепті  мұғалімдер  әр 

оқушы  үшін  оқу  үдерісінің  келесі  қадамдарын  анықтап,  әрі  қарай  ілгерілеуіне  септігін 

тигізу үшін жекелеген оқушыларды үнемі бағалап отыруы керек. Бақылай отырып, оқудың 

келесі  қадамдарын  анықтау  үшін  ақпаратты  пайдалану  тәсілі  метаталдаудың  көмегімен 

білім беру шараларының табысты түрлерінің бірі ретінде танылып, соңғы 20 жыл ішінде 

халықаралық деңгейде мойындалып отыр (Black and William, 1998). 

«Математика»,  «Алгебра»  және  «Геометрия»  пәндерінің  мұғалімдері  оқушыларды 

өздігінен білім алуға, шешім қабылдауға қабілетті, ынталы, қызығушылығы жоғары, өзіне 

сенімді, жауапкершілігі жоғары, өзінің және өзгенің іс-әрекетіне талдау жасай алатын жеке 

тұлғаны  қалыптастыруға  бағытталған  қағиданы  ұстанады.  Мұғалімдер  оқушылардың 

бойында  бұл  қасиеттерді  әртүрлі  оқыту  тәсілдерін  қолдану  арқылы  баулиды  және 

дамытады, айталық: 

  оқушылар  мен  мұғалім  арасында  сенім  мен  ынтымақтастық  ахуалын 

қалыптастыру; 

  әр оқушының жеке пікірін тыңдау және игерген білімді, машықтар мен дағдыларды 

дамыту мақсатында оларды пайдалану маңызды екенін мойындау; 

  мұқият  таңдап  алынған  тапсырма  мен  жаттығулардың  көмегімен  оқушыларды 

оқуға ынталандыру; 

  проблемаларды  шешу және  оларды  оқушыларға  барынша  анық,  нақты  түсіндіру 

әдіс-тәсілдерінің мысалдарын модельдеу; 

  оқу үшін бағалау арқылы оқушылардың оқуын қолдау; 

  зерттеу  қызметін  және  оқушылардың  зерттеуіне  негізделген  белсенді  оқуды 

көтермелеу; 

  оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту; 

  оқушылардың дербес дамуына бастайтын өзін-өзі бағалау және өзін-өзі дамытуына 

жағдай жасау; 

  оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, сараланған тапсырма әзірлеу; 

  оқушылардың  жеке  ерекшеліктерін  есепке  ала  отырып,  сараланған  тапсырма 

әзірлеу; 

  белгіленген  оқу  мақсатына  сәйкес  жоспарланған  сабақ өткізу  үшін  материалдар, 

ресурстар мен қосымша материалдарды тиімді пайдалану. 

Оқуға  деген  ынтаның  қайдан  шығатынын  түсіну,  оқуға  оң  көзқарас  және 

қызығушылықтың болуы маңызды рөл ойнайды. 

 

жүктеу/скачать 0,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: