Бағдарламасы 2 Кедендік Одақтағы техникалық реттеудегі өзгерістер 19
ҚР-да үдемелі индустриалды-инновациялық дамудың
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Айым
| 1.3 ҚР-да үдемелі индустриалды-инновациялық дамудың
Мемлекеттік Бағдарламасы
2010 жылдың қаңтарындағы ҚР Президенті Н.А.Назарбаевтың халыққа жолдауында республикалық үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы (РҮИИБ) жарияланды.
Үдемелі индустриалды - инновациялық дамудың 2010-2014 жылдарға мемлекеттік бағдарламасы мемлекет Басшысының экономиканы модернизациялау жəне диверсификациялау бойынша қойған міндеттемесінің басы болды. Экономиканы модернизациялауды жəне диверсификациялауды жалғастыру бойынша міндеттерді ары қарай шешу үшін, индустрияландырудың бірінші кезеңінің кемшіліктерін жəне оң тəжірибені есепке алып, 2014 жылдың 1 тамызында ҚР-ның Президентінің жарлығымен бекітілген маңызды тетіктердің бірі индустриалды- инновациялық 2015-2019 жылдарға дамудың Мемлекеттік бағдарламасы (ИИДМБ2) болады, Индустрияландырудың бірінші бесжылдығын дағдарыс жағдайында іске асыру – өндірісте қол бос болмаушылықтың төмендеуін жібермеу жəне өнім шығарудың қарқынын өсіруді тездету. Оған индустрияландыру Картасын жобалауды іске асыру едəуір дəрежеде мүмкіндік туғызды, ол бойынша 5 жылда 75 мың тұрақты жұмыс орны жасалуымен 3 трлн тенге сомасына 770 жобалар енгізілді. Енгізілген жобалармен 4,2 трлн тенгенің сомасына өнімдер шығарылды, соның ішінде 2014 жылы - 15 трлн тенге болмаса жалпы өндірістік өнімнің көлемінен 7,9%. Картаның енгізілген жобаларымен, ай сайын орташа 100 млрд теңгеден аса өнім өндіріледі. Бүтіндей, картаның енгізілген жобаларымен, 400-ден аса өнімдердің жаңа түрлері игерілді, бұрындары Қазақстанда өндірілмеген: жүк таситын жəне жасаушылар вагондары, электровоздар, жүк таситын жеңіл автомобильдер жəне автобустар, трансформаторлар, рентген-аппараттары, жарықдиодтық шырақтар, титандық кесектер, дəрілік жабдықтар, сүт өнімдері жəне т.б.
міндеттерінің бірі өңдеу өндірісінің озық дамуы;басымдылық секторларда қосымша құнды көбейту жəне тиімділігін жоғарылату, шикізат емес экспортты арттыру.
С а п а - қ о ғ а м өнімдерінің көп аспектілерінде басты стимулдау факторларының бірі. Экономиканың барлық кезеңдерінде сапаның деңгейінің жоғарылығы, оның толассыздығы - пайдалы қазбаларды шығару, өнімдерді тұтынушыларға жеткізгенге дейін өндірістік өндіру.
С а п а
- сауданың əр қилы түрлерінде, клиенттерге қызмет көрсету, емдік қызметтің тиімділігі, оқыту нəтижелерінде - бағалаудың басты критериі. Бүгін барлық мамандықтардың үəкілдері сападан (жетілген сапаға үзіліссіз қозғалуда) бəсекелестік артықшылық алу үшін, басты стратегияны көреді. 2015-2019 жылдарға ИИД мемлекеттік бағдарламасының техникалық реттеу бөлігінде келесілерді қосатын 3 блок шаралар қарастырылған:
13 • Халықаралық талаптарды ескеріп, əр жылы ең кемі мың стандарттан дайындау жəне қабылдау; • Техникалық реттеу, метрология жəне менеджмент жүйесі саласында жұмыскерлердің мамандығын көтеру жəне дайындау (жыл сайын ең кемі 1300 мамандар жəне т.б.); • Өндірістен шыққан дайын өнімнің жобаларын техникалық реттеу жүйесі жəне метрологияның талаптарына сəйкес бағалау; • Экономика салаларының метрологиялық ішкі құрылымын дамыту жəне т.б.
Осы бағдарламаны атқару барысында 2015 ж. қарай 750-ден аса кəсіпорын пайдалануға берілді, тұрақты жұмыс орнымен 24 мыңнан астам Қазақстандықтар қамтамасыз етілді. Агроөнеркəсіптік кешеннің (АӨК) дамуы диверсификаттаудың маңызды сегменті болады. Келешекте АӨК бəсекелестігін жоғарылатуға жаңа технологиялар, экспорттық əлеуетті дамыту жəне өнімділікті 2 еседен артық көбейту, ал 2020 жылы 4 есеге дейін арттыруды қамтамасыз ету арқылы жетуге болады.
Аграрлы секторда етті мал шаруашылығын өркендету бойынша теңдесі жоқ жоба іске асырылады. 2016 жылдың өзінде ет экспорты 60 мың тоннаны құрайды, ол 4 миллион тонна астықты экспорттаумен парапар. Мемлекет бұл мақсатқа 130 миллиард тенге кредиттік қор бөледі. Ол ауылдарда 20 мың жұмыс орнын жасауға мүмкіндік береді.
2010 жылы Қазақстан, Ресей жəне Беларусь елдері біріккен Кедендік одақ жұмысқа кірісті. Үш елдің құзырлы өкілдерінің келіскеніндей, Қазақстанның жəне Беларустың Кедендік одақтағы үлесі 21,5%-дан тұрады б.а. мамандардың санауы бойынша Кедендік одақ бойынша шешім қабылдау теңдестік бастамада өтеді жəне Қазақстанның жəне Беларустың құқығына ешқандай қысым жасалынбайды. Осының бəрі Кедендік одақтың шынайылығын көрсетеді – ол өте ақиқатты жəне нақты жоба.
Статистикалық деректер бойынша Кедендік одақ құрылғалы бері КО бойынша серіктес – елдерге Қазақстандық тауарлар экспорты 63 пайызға көбейді, экспорттық жалпы көлемінде өңделген тауарладың үлесі – 44 пайыздан 54-ке дейін көбейді.
Біз Бірегей экономикалық кеңістік жасауда ең жоғары деңгейге жылжыдық. Себебі ол Қазақстандық өндірушілер үшін орасан зор сату рыногын қамтамасыз етеді. Ол бізді бизнесті бəсекелес тауар жəне қызмет өндіруге ынталандырады. Ресей, Қазақстан жəне Беларусь Президенттері Еуразиялық экономикалық ықпалдасу туралы декларацияға қол қойды жəне Еуразиялық экономикалық Комиссияның жұмысының регламентін бекітті. Демек, Кедендік одақ – тек қана жаңа ықпалдастық үдерістерін алдын алу ғана емес, сонымен қатар ықпалдасудың өзі – экономикалық қызметтестіктің жаңа кезеңі, Бірегей экономикалық кеңістік құру. Қазіргі кезде ҚР-да техникалық реттеу жүйесін толық реформалау жүргізілуде, техникалық заңнама құрылуда жəне нормативтік құжаттарды халықаралық
14
нормалармен үйлестіру іске асырылуда. Қазақстандық индустрияны өркендетуде стандарттардың маңызды орын алатыны баршаға мəлім. Қазіргі кезде ҚР мемлекеттік стандарттарын жалпы саны 3761 аса бірлікті құрайды, олардың ішінде халықаралық талаптарға үйлестірілгені 2590 бірлік, ол үйлестірудің жалпы 70% .
Кедендік одақтық комиссиясының (КОК) 2010 ж. 18 шілдеде №319 шешімімен, Кедендік одақтың сынақтау зертханаларын (орталықтарын) хаттау бойынша Бірегей реестр бекітілді.
Кедендік Одақтың сəйкестікті растау жəне сынақтау зертханалары бойынша органдардың КО Бірегей реестірінің Қазақстандық бөлігінде, техникалық регламенттердің күшіне кіруі туралы, өнімдердің сəйкестігін растау бойынша (ӨСР) 66 орган жəне 177 сынақтау зертханалары (СЗ) кіргізілді. Қазіргі уақытта Кедендік одақтың 34 техникалық регламенті (ТР) қабылданды, олардың 31 күшіне енді, ал 2015 жылы қалған ТР іске кіріседі. 9 ТР ішкі мемлекеттік келісу шараларын өтуде, 8 ТР көпшілік алдында талқылануда. Маңызды нəрсе, ол Кедендік одақ жəне БЭК шеңберінде сəйкестік сертификатын өзара мақұлдау үшін жағдай жасалынған. 2015 жылдың 1 қаңтарынан кейін КО 2014 жылы БЭК кезеңін өткеннен соң өзінің жаңа даму белесіне ЕАЭК шеңберіне ұласты. ЕАЭК ішінде өзара тауар ауысымын əлеуетті ұлғайтудың ең басты қайнар көзі сияқты Еуразиялық экономикалық одақта бұдан былай ықпалдыстық байланысты тереңдетуге тарифсіз тосқауылдарды болдырмау сұрақтарының бірінші дəрежелік маңызы бар.
Қ а з а қ с т а н Республикасы ТМД елдері арасында алғашқылардың бірі болып техникалық реттеу жүйесін орындау үшін, сонымен бірге сəйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу жүйесін енгізді. Солай, 2008 ж. ҚР (сəйкестікті бағалау саласында аккредиттеу туралы, үкіметтің 2008 ж. 27 тамызынан №773 аккредиттеу бойынша бірегей ұлттық орган ЖШС анықталды, жəне «Ұлттық аккредиттеу орталығы») белгілеу Заңы қабылданды болатын. 2010 ж. маңызды жетістігі, ол Қазақстанның зертханаларды аккредиттеу бойынша халықаралық қызметтестік (ILAС) толық құқықты мүшесі болуының шындығы жəне өзара мақұлдау туралы келісімге қол қойылу.
ҚР кəсіпорындарында сапа менеджмент жүйесінің халықаралық стандарттарын енгізу бойынша шынайы жылжу байқалады. СМЖ енгізген жəне сертификаттаған кəсіпорындар саны жыл сайын ұдайы өсуде. 2014 жыл басындағы мəлімет бойынша ҚР 6346 кəсіпорын халықаралық жəне ұлттық стандарттардың талаптарына сəйкес СМ енгізді жəне сертификаттады. Олардың ішінде СМЖ бойынша (ИСО 9001) 5915 мекеме жəне кəсіпорын, ЭМЖ бойынша (ИСО 14001) - 1439, өндірістік қауіпсіздік жəне денсаулықты сақтау (OHSAS18001) - 716, тағам қауіпсіздігі (ИСО 22000) - 89 жəне əлеуметтік жауапкершілік (SA-8000) - 3 кəсіпорын бар.
Қ а з а қ с т а н н ы ң ə л е м д і к э ко н о м и к а ғ а ықпалдасуы жəне ҚР келешекте БСҰ-на кіруі – сапаны анық бағалауды қамтамасыз етудің қажеттілігіне өнімдерді ұқсастыруды, өнімдерді
15
сертификаттау кезінде сынақтың хаттамасын өзара мақұлдауға мəжбүрлейді. Республикада сапа менеджмент жүйесіне ХС ИСО 19011 жəне ИСО/ХЭК 17021 талаптарын негізге ала отырып аудит жүргізу бойынша белгілі жұмыс жүргізілуде.
сарапшы-аудиторлардың жұмысы үшін маңызды шарт-ол, сарапшылардың жəне аудиторларың жоғары кəсіптігін растайтын аккредиттеу куəлігі, ал сертификаттау органы өкілетті органмен аккредиттелген болуы керек. Жұмыста негіз қалаушы ИСО 9001:2007 стандартын, оның құрылымын жəне маңызын басшылыққа алуы керек. Егер біз, сертификаттау мəндірек жəне мекеме, тұтынушылар жəне өндіріс үшін қосымша баға жасайтын болса, онда үшінші жақ жүргізетін ИСО 9001:2008 стандартының талаптарына сəйкестік сертификатына үлкен сенімділікпен қарау жолын іздестіру керек.
Осы сала бойынша жаңа ХС дайындалып, енгізілуде: • ИСО/ХЭК 17011:2004 (Сəйкестікті бағалау, Аккредиттеу бойынша орындарға, сəйкестікті растау бойынша аккредиттеу органдарын жалпы талаптар); • ИСО/ХЭК 17050:2004 «Сəйкестікті бағалау. Сəйкестік туралы жабдықтаушының декларациясы»; • Стандарт ИСО/ХЭК 17021 «Сəйкестікті бағалау. Аудитті іске асыратын жəне сапа менеджментін сертификаттайтын огандарға талаптар»; • Стандарт ИСО/ХЭК 17050 сəйкестік туралы декларацияны қабылдау үшін негіз сияқты пайдаланылады жəне жақсы əдістемелік басшылық болады; • ИСО/ХЭК 17025:2005 Стандарт зертханаларды аккредиттеу бойынша стандарт болады.
ҚР техникалық реттеу жүйесінде қазіргі уақытта менеджмент жүйелерінің сəйкестігін бағалау саласында аккредиттелген 50-ге жуық органдар бар, жəне менеджмент жүйелерінің сəйкестігін бағалау бойынша 200-ден аса сарапшы-аудиторлар жұмыс істейді.
ҚР жыл сайын 150-ден аса кəсіпорын жəне мекемелер Президент сыйлығы «Алтын сапа» конкурсының ақтық турында жəне «Қазақстанның ең жақсы тауары» конкурс-көрмесіне қатысады.
Сонымен, Техникалық реттеуді реформалаудың негізгісі-біздің өнім жəне қызметті өндірушілер сапасын психикалық қайта құру керек. «Сапа жəне қауіпсіздік өмір өлшемі сияқты», біздің белсенді дамуымыздағы шындықтың қазіргі кезеңіне өте қолайлы сөз саптау болып табылады. Өмір бізден сол талаптарға сəйкес іскерлікті талап етеді, тез өзгеретін əлем жəне ондағы болып жатқан үдерісте бізді осыған мəжбүр етеді.
жасау жəне Мемлекет Басының бізді ұрандап шақырғанындай – бəсекелесті ұлт боу.
16 Өнімге жəне қызметке халықаралық стандарттар – сапаға, тазалыққа, қауіпсіздікке, сенімділікке, сыйысушылыққа, өнімділікке жəне тиімділікке негізделеді. Олар өндірушілерге, олардың əлемдік базарға шығуға қабілетті екендігіне сенімділік беріп, жəне олардың өнімі ғаламдық масштабта ұсынылатындығы үшін осының бəрін іске асырады. Халықаралық стандарттар тұтынушы сияқты, өндірушіге жəне жабдықтаушының қызметіне бірдей пайда əкеледі. Айту маңызды, даму үстіндегі елдерде, ол жылжуды жəне жаңа өнімдер жəне экономикалық дамуға септігін тигізетін қызметті молынан енгізуді тездетеді.
Қазақстандық индустрияны өркендетуге стандарттар маңызды орын алатыны баршаға мəлім. Қазіргі кезде ҚР мемлекеттік стандарттардың жалпы саны 3761 бірлікті құрайды, олардың ішінде халықаралық талаптарға үйлестірілгені 2590 бірлік, ол үйлестірудің жалпы 70% .
Кедендік одақтық комиссиясының КОК 2010 ж. 18 шілдеде №319 шешімімен, Кедендік одақтық сынақтау зертханаларын орталықтары хаттау бойынша Бірегей релстр бекітілді.
КО сəйкестікті растау жəне сынақтау зертханалары бойынша органдардың КО Бірегей релстірінің Қазақстандық бөлігінде, техникалық регламенттердің күшіне кіруі туралы, өнімдердің сəйкестігін растау бойынша (филиалдарды кіргізгенде) 66 орган жəне 177 сынақтау зертханалары (СЗ) кіргізілді. Қазіргі уақытта Кедендік одақтың (КО) 34 техникалық регламенті қабылданды, олардың 31 күшіне енді, ал 2015 жылы ТР іске кіріседі. 9 ТР ішкі мемлекеттік келісу шараларын өтуде, 8 көпшілік алдында талқылануда. Айта кету керек, Кедендік одақ жəне БЭК шеңберінде сəйкестік сертификатын өзара мақұлдау үшін жағдай жасалынған. 2015 жылдың 1 қаңтарынан кейін КО 2014 жылы БЭК кезеңін өткеннен соң өзінің жаңа даму белесіне ЕАЭК шеңберіне ұласты. ЕАЭК ішінде өзара тауар ауысымын əлеуетті ұлғайтудың ең басты қайнар көзі сияқты Еуразиялық экономикалық одақта жəне бұдан былай ықпалдыстық байланысты тереңдетуге тарифсіз тосқауылдарды болдырмау сұрақтарының бірінші дəрежелік маңызы бар.
Қазақстан Республикасы ТМД елдері арасында алғашқылардың бірі болып техникалық реттеу жүйесін орындау үшін, сонымен бірге сəйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу жүйесінде. Солай, 2008 ж. ҚР (сəйкестікті бағалау саласында аккредиттеу туралы, үкіметтің №773 2008. 27 тамызынан аккредиттеу бойынша бірегей орган анықталған ЖШС «Ұлттық аккредиттеу орталығы») Заңы қабылданған болатын. 2010 ж. маңызды жетістігі, ал Қазақстанның зертханаларды аккредиттеу бойынша халықаралық
17 қызметтестік (ILAС) толық құқықты мүшесі болуының шындығы жəне өзара мақұлдау туралы келісімге қол қойылды.
ҚР кəсіпорындарында сапа менеджмент жүйесінің халықаралық стандарттарын енгізу бойынша шынайы жылжу байқалады. СМЖ енгізген жəне сертификаттаған кəсіпорындар саны жыл сайын ұдайы өсуде. 2014 жыл басындағы мəлімет бойынша ҚР 6346 кəсіпорын халықаралық жəне ұлттық стандарттардың талаптарына сəйкес СМ енгізді жəне сертификаттады. Олардың ішінде СМЖ бойынша (ИСО 9001) 5915 мекеме жəне кəсіпорын, ЭМЖ бойынша (ИСО 14001) - 1439, өндірістік қауіпсіздік жəне денсаулықты сақтау (OHSAS18001) - 716, тағам қауіпсіздігі (ИСО 22000) - 89 жəне əлеуметтік жауапкершілік (SA-8000) - 3 кəсіпорын. Қазақстанның əлемдік экономикаға ықпалдасуы жəне ҚР келешекте БСҰ-ға кіруі сапаны анық бағалауды қамтамасыз етудің қажеттілігіне өнімдерді ұқсастыруды, өнімдерді сертификаттау кезінде сынақтың хаттамасын өзара мақұлдауды мəжбүрлейді. Республикада сапа менеджмент жүйесіне ХС ИСО 19011жəне ИСО/МЭК 17021 талаптарын негізге ала отырып аудит жүргізу бойынша белгілі жұмыс жүргізіледі.
Сертификаттау органдарының жəне сарапшы-аудиторлардың жұмысы үшін маңызды шарт- ол, сарапшылардың жəне аудиторларың жоғары кəсіпті аккредиттеу куəлігімен, ал сертификаттау органы өкілетті органмен аккредиттелген болуы керек. Жұмыста негіз қалаушы ИСО 9001:2007 стандартын, оның құрылымын жəне маңызын басшылыққа алуы керек. Егер біз, сертификаттау мəндірек жəне мекеме жəне тұтынушылар өндіріс үшін қосымша бағаны жасау үшін үшінші жақ жүргізетін ИСО 9001:2008 стандарты сəйкестік сертификатының талаптарына үлкен сенімділіктің жолын іздеу керек. ИСО/ХЭК 17011:2004 (сəйкестікті бағалау, аккредиттеу бойынша, сəйкестікті растау бойынша аккредиттеу органдарға жəне ИСО/ МЭК 17050:2004 «Сəйкестікті бағалау. Сəйкестік туралы жабдықтаушының декларациясы») сияқты жаңа ХС дайындалып, енгізілуде. Стандарт ИСО/ХЭК 17021 «Сəйкестікті бағалау. Аудитті іске асыратын жəне сапа менеджментін сертификаттайтын огандарға талаптар». Стандарт ИСО/ХЭК 17050 сəйкестік туралы декларацияны қабылдау үшін негіз сияқты пайдаланылады жəне əдістемелік жақсы басшылық болады.
Стандарт ИСО/ХЭК 17025:2005 зертханаларды аккредиттеу бойынша стандарт болады. ҚР техникалық реттеу жүйесінде қазіргі уақытта менеджмент жүйелерінің сəйкестігін бағалау саласында аккредиттелген 50-
18
ге жуық органдар бар, жəне менеджмент жүйелерінің сəйкестігін бағалау бойынша 200-ден аса сарапшы-аудиторлар жұмыс істейді.
ҚР жыл сайын 150-ден аса кəсіпорын жəне мекемелер Президент сыйлығы «Алтын сапа» конкурсының ақтық турында жəне «Қазақстанның ең жақсы тауары» конкурс-көрмесіне қатысады. Сонымен, Техникалық реттеуді реформалаудың негізгісі-біздің өнім жəне қызметті өндірушілер санасын психикалық қайта құру керек. «Сапа жəне қауіпсіздік өмір өлшемі сияқты», біздің белсенді дамудағы шындықтың қазіргі кезеңіне өте қолайлы сөз саптау болып табылады. Өмір бізден сол талаптарға сəйкес іскерлікті талап етеді, тез өзгеретін əлем жəне ондағы болып жатқан үдерісте бізді осыған мəжбүретеді. Тек қана осылай, бəсекелестікке бейім елде бəсекелестік экономиканы жасау жəне Мемлекет Басшының бізді ұрандап шақырғанындай бəсекелесті ұлт бол.
Өнімге жəне қызметке халықаралық стандарттар сапаға, тазалыққа, қауіпсіздікке, сенімділікке, сыйысушылыққа, өнімділікке жəне тиімділікке негізделеді. Олар өндірушілерге, олардың əлемдік рыногқа шығуға қабілетті екендігіне сенімділік беріп, жəне олардың өнімі ғаламдық масштабта ұсынылатындығы үшін осының бəрін іске асырады. Халықаралық стандарттар тұтынушы сияқты, өндірушіге жəне жабдықтаушының қызметіне бірдей пайда əкеледі. Айту маңызды. Дамыйтын елдерде ол жылжуды жəне жаңа өнімдер жəне экономикалық дамуға септігін тигізетін қызметті енгізуді тездетеді. жүктеу/скачать 1,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|