Сабақ жоспары: Фольклортану ғылымы туралы зерттеулер 2

салты  қазақ  арасына  ислам  діні  енгеннен  кейін  туған.Ислам  діні  бойынша, 

оны қабылдағандар үшін жылына отыз күн ораза ұстау, күніне бес рет намаз 

оқу,  сондай-ақ  қайыр-садақа  беру  т.б.  міндет  саналаған.Сондықтан  да  олар 

дін үгітін халыққа ұғындыру  үшін ӛлеңді қолайлы кӛрген.Қазақ халқыныңс 

сауықшыл,  ӛлеңшіл,  ӛлең  сӛзге  құлақ  түргіш  келетіндігін  ескерген.Осы 

негізінде жарапазан ӛлеңдері туған. 

4.Кӛңіл-күйін білдіретін шығармалар. 

   Қазақ 

халқының 

ӛткендегі 

тұрмыс-салтына 

байланысты 

туған 

шығармаларының  енді  бір  түрі-адамның  кӛңіл-күйін,  қуанышы  мен 

қайғысын,  іштей  тартқан  мұң-  шерін,  ауыр  қазаға  душар  болғандығы 

күйініш-күйіктерін  білдіруге  арналған  сыршыл  ӛлең-жырлар.Бұл  ӛлеңдер 

арқылы  ӛткендегі  адамдар  ауыр  қаза  күйігін  серпіп  тастауды,  оны 

жеңілдетуді кӛздеген. 

      Адам  баласы  қайғы-қасірет,  мұң-шер,  күйініш-күйік  т.б.  тудыратын 

жайларға  әртүрлі  жағдайда  душар  болған.Біреу  баласынан,  не  жанкүйер 

жақынынан мезгілсіз айырылса, болмаса ата мекен қонысынан, кіндігін кесіп, 

кірін  жуған  жерінен  еріксіз  ауса,-  мұның  бәрі  адам  кӛңіліне  ауыр  қайғы 

түсірген.Бұл  аталғандар  халықтың  ауыз  әдебиетінен  орын  алған,әртүрлі 

ӛлең-жырлар тудырған. 

     

Қоштасу.

Қазақтың  ӛлеңдері  тақырып  жағынан  алғанда  әр  алуан  болып 

келеді.Туған  ел-жұртымен,  ӛсіп-ӛнген  жер-суымен,  ата-ана,  ағайын  – 

туысымен,  ӛткен  ӛмірімен,  жолдас  еткен  ӛнерімен  қоштасу-  тұрмыс-

тіршілікке,  салтқа  байланысты  туған  қазақ  ауыз  әдебиетінің  белгілі 

тақырыбынан саналады. 

    Ӛткен заманда, ру арасында дау-жанжал, қастасып, қақтығысу дәуірленген 

заманда,  бір  елдің  жерін  екіншісі  зорлықпен  тартып  алу,  елден  елдің 

айырылып ауа кӛшуі, ата мекенін амалсыздан тастап кетулері кӛп болған.Ру 

басыларының  бақастығы,  бас  таласы  негізінде  туған  дау-жанжалдардың 

зардабы,  ауыртпалығы  бүкіл  халыққа  түскен,  ата  мекен  жерінен,  шұрайлы 

қонысынан  айырған.Бұл  секілді  жағдайға  қатты  күйінген      халық  ӛздері 

бұрыннан мекен еткен жер-суымен қоштасқан, кӛңіл-күйін зар етіп қоштасу 

ӛлеңдері арқылы білдірген. «Жылау, жылау, жылау күй» дейтін қоштасулар 

осындай  жағдайға  байланысты  туған.Сӛйтіп,  қоштасу  ӛлеңдері,  біріншіден, 

қоштасушы  кісінің  кӛңіл-күйін  білдіреді,  қоштасып  отырғандары  (ел-жұрт, 

ағайын-туыс 

т.б.) 

адам 

үшін 

ең 

қымбат, 

қадірлі 

екендігін 

аңғартады;екіншіден, қоштасу ӛлеңдері қоштасушының артында қалып бара 

жатқандарға арнаған ақыл-ӛсиеті түрінде болып келеді. 

   

жүктеу/скачать 376,28 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: