Ж. Нысамбаев, Н. С. Уалиев

107 
)
)(mod
)
(
*
(
2
0
1
1
R
k
S
h
k
h
ol
i
i


Формула бойынша есептелетін кортеждің h
1і 
(мҧндағы k1- ондық 
коэффицент; к2 – ығысу коэффициенті). Санымен ауыстыру арқылы L
1h 
кортежді қҧрастыру. Таңдап алынған к1 және к2 коэффиценттер h
oi 
және h
1i 
сандардың ал 
0
1

i
h
болғанда 
R
h
i

1
сәйкестігі қамтамасыз етуі керек.
3-қадам.
Т
1 
шифрмәтінді L
1
i 
кортеждің әрбір 
)
(
1
1
i
i
S
h
санын сәйкес ӛлшемі 
[1xR] болатын A
1 
шифрлау алфавитінің 
)
,
(
1
1
k
l
i
T
S
i


символымен ауыстыру 
арқылы алу.
4-қадам.
Алынған шифрмәтін ҧзындығы 
b
болатын блоктарға бӛлінеді. 
Егер соңғы блок толық болмай қалса, онда блоктың соңына арнайы символ – 
толықтырушылар (мысалы * символ) орналастырылады.
Мысал. Шифрлау ҥшін бастапқы мәліметтер:
Т
0 
=
<МЕТОД ШИФРОВАНИЯ>:
A
0 
= <АБВГДЕЖЗИКЛМНОПРСТУФЧЦЧШЩЪЫЬЭЮЯ_>; 
A
1 
= <ОРЩЬЯТЭ_ЖМЧХАВДЫФКСЕЗПИЦГНЛЪШБУЮ>; 
4
;
15
;
3
;
32
2
1




b
k
k
R
Қадам бойынша алгоритмді орындау тӛмендегідей нәтижелерге алып 
келеді.
1-қадам.
L
oh 
= <12,6,18,145,32,24,9,20,16,14,3,1,13,9,31>. 
2-қадам.
L
іh 
=<19,1,5,25,30,15,23,10,11,31,25,24,18,22,10,12>.
3-қадам.
 
Т
1 
= <СОЯГБДИМЧУГЦКПМХ>.
4-қадам.
Т
2 
= <СООЯГБДИМЧГЦКПМХ>. 
Шифрды ашу ҥшін алдымен блоктарға бӛлу керек болады. Сонда 
ҧзындығы К символ болатын Т
1 
шифрмәтін алынады. Шифрды ашу:
i
oi
h
nR
k
h
k
1
2
1



бҥтін санды теңдеуді шешу арқылы орындалады. 
i
h
k
k
1
2
1
,
,
және R белгілі бҥтін 
сандар болғанда 
h
oi 
шамалар 
п
-ді іріктеу әдісімен есептеледі.
Осы процедураны шифрмәтіннің барлық символдарына қолдану шифрды 
ашуға әкеледі.
Келтірілген мысалдың шарттары бойынша ауыстыру ӛзара ауыстырылатын 
символдар бір бағанда орналасады. (1-кесте) 
1-кесте.Ауыстыру кестесі.
S
oi
АБВГДЕЖЗИКЛМНОПРСТУФЧЦЧШЩЪЫЬЭ 
h
oi
123456789101112131415161718192021222324252627282930313
2 
S
1i
КЗЦЛБОЬЭМАЫСПГЪУРЯ_ЧВЕЙНШЮЩТЖХД 
h
1i
182124273014710131619222528312581114172023262932369121
5 
Ауыстыру кестесін пайдалану шифрлау процесін жеңілдетеді. Шифрланған 
кезде бастапқы мәтіннің символы кестенің S
oi 
жолының символдарымен 
салыстырылады. Егер 
і
-нші бағанда сәйкестік болса, онда бастапқы мәтіннің 
символы кестенің 
і
бағанында тҧрған S
li 
жолдың символымен ауыстырылады.

108 
Шифрды ашу шифрлау сияқты орындалады, бірақ кестеге ену S
li 
жол 
бойынша орындалады.
Тура ауыстыру әдісінің негізгі кемшілігі бастапқы және жабық мәтіндерге 
бірдей статистикалық сипаттамалардың болуында. Бастапқы мәтін қай тілде
жазылғанын және осы тілдің алфавиттік символдарын пайдалану жиілігінің 
сипаттамасын біле отырып, криптоаналитик қолға ілінген хабарламаларды 
статистикалық ӛңдеу жолымен екі алфавиттің символдары арасындағы сәйкес-
тікті орната алуы мҥмкін.
Маңызды тҥрде орнықты болатын әдістер − полиалфавиттік ауыстырулар. 
Мҧндай әдістер бастапқы мәтіннің символдарын ауыстыруға бірнеше алфавитті 
пайдалануға негізделген. Формальды тҥрде полиалфавиттік ауыстыруды 
былайша елестетуге болады. N- алфавиттік ауыстыруда бастапқы A
0 
алфавиттің 
S
01 
символы A
1 
алфавиттің S
11 
символымен ауыстырылады; S
02 
символ A
2 
алфавиттің S
22 
символымен ауыстырылады тағы сол сияқты A
1 
алфавиттегі 
)
1
(
0

N
S
символымен ауыстырылады тағы сол сияқты.
Т
0
Вижинер кестесін пайдаланатын кӛпалфавитті ауыстыру алгоритмі 
кӛбірек қолданыс табуда, ол [RxR] матрица тҥрінде беріледі, мҧндағы R- 
алфавитте пайдаланатын символдар саны. Бірінші жолда символдар алфавиттік 
ретпен орналасады. Екінші жолдан бастап символдар бір орынға жылжыту 
арқылы жазылады. Шығарылатын символдар бос орындарды толтырады.
Егер орыс алфавиті қолданылатын болса, онда Вижинер матрицасының 
ӛлшемі [32x32] болады. (16-сурет).
АБВГД ..........................ЪЭЮЯ_ 
БВГДУ ..........................ЭЮЯ_А 
Тв=ВГДЕЖ.................... ЮЯ_АБ 
_АБВГ............................ ЫЪЭЮЯ 

жүктеу/скачать 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: