Ерғалиев Қуаныш Советұлы Асанбаева Елдана Бақытқызы газет тақырыпаттарының прагматикалық Қызметі
жүктеу/скачать 1,34 Mb. Pdf көрінісі
|
7-gazet-gramm
| риторикалық сұрақ
таптырмас құралдардың бірі болып табылады. Мұндай сұрақтар жауапты қажет етпейді, әдетте, олардың жауабы өз ішінде беріледі. Аталмыш құрылымдар реципиент назарын баурап, жаңа ақпаратты қабылдауды жеңілдетеді: « Отанды қалай тануға болады? » (П. – 2001. №5), « Қорғалжынға бардың ба, қоқиқазды көрдiң бе? » ( П. – 1998. №1), « Қазақ тiлi қашанғы құбылады? » (Ақ. – 2000. № 12). Параллелизм немесе егіздеу (грекше «қатар жүру») – «екі ұдай нәрсені, құбылысты, ұғымды, сезімді қатар қойып, жұптап суреттеу» [141, 241]. Аталмыш айшықтау түрінің тақырыпатқа бейнелілік қосып, оның прагматикалық әлеуетін арттыра түсетінін келесі мысалдардан- ақ байқауымызға болады: « Шекара шындығы мен шындық шекарасы » (ЖА. – 09.10.2004), « Кешегi сөз – "Оян, қазақ", бүгiнгi сөз – "Ойлан, қазақ ...» (Ақ. – 1999. №9-10), « Ар мен доллар » (СС. – 25.12.2003), « Қыз зорлау қылмысы және Бозымбаевты бопсалау » (ЖА. – 16.06.2015). Тақырыпат кешенінде кездестіруге болатын фигураның тағы бір түрі – инверсия (латынша inversio – орын өзгерту, төңкеру). Мұнда мақала атауындағы сөздер «әдеттегі грамматикалық түзілу тәртібінен тыс, орындарын ауыстырып, өзгеше тіркестер құрады». З. Қабдолов өзінің «Сөз өнері» атты еңбегінде аталмыш фигураны сөз орамында қолдану туралы: «Тіл мен стильдегі үйреншікті машықтан бѳлек бір алуан мәнер іздеп байкау үшін бұл тәсілді де оқта-текте орнымен қолданудың оғаштығы жоқ» [141, 239], – деп атап өтеді. Осыны ескерген заманауи публицистер өз туындыларына атау беру кезінде айшықтаудың бұл түрін қолдануды машыққа айналдырған: « Жүк артпайық жүрекке » (ЕҚ. – 05.01.2012), « Жүрегiне жол тапқан балалардың » (СС. – 28.09.2004), « "Жас қанат" қалықтайды Астанада » (ЕҚ. – 05.04.2003). Заманауи баспасөз беттерін парақтап отырып, ондағы мақала атауларында өзара кереғар, қарама-қарсы ұғымдардың «басын қосып», бір тақырыпат бойында ұштастыра білген публицистикалық шығармаларды да байқауымызға болады. Мұндай құбылыс ғылымда 83 оксюморон деп аталады. Өзара мүлде «сиыспайтын» ұғымдарды біріктіріп, жаңа түсінік қалыптастыру екінің бірінің қолынан келе бермейді. Сондықтан болар, жазушылар мен публицистердің көбі мұндай сөз орамына аса жоғары сақтықпен қарайды не мүлде айналып өтуге тырысады. Есесіне осындай «тәуекелге» бару көп жағдайда көзге бірден түсетін, экспрессивті әрі прагматикалық тұрғыда аса салмақты тақырыпаттардың тууына негіз болады: « жүктеу/скачать 1,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|